Diyarbakır'ın tarihi surlarının ne zaman inşa edildiği net olarak bilinmese de bazı kaynaklarda milattan önce (MÖ) 3000-4000 yıllarında Huriler tarafından yapıldığı yer alıyor.
Bununla birlikte M.Ö. 349 yılında, Bizans İmparatoru Costantinus tarafından yenilendiği de bazı kaynaklar arasında yer alan bilgilerden.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Diyarbakır surları, uzunluk bakımından dünyada, Çin Seddi ve İstanbul Surları'ndan sonra geliyor. Kalkan balığı görünümündeki tarihi surların birçok özelliği var.
Diyarbakır İl Kültür Müdürlüğü'nün sitesindeki bilgilere göre tarihi surlar, Diyarbakır Kalesi, İç Kale ve Dış Kale olarak farklı bölümlerden oluşuyor.
Surların çevre uzunluğu yaklaşık 5 bin 200, İç Kale'nin Suriçi'nde kalan bölümünün uzunluğu 599 metre.
İç Kale ile birlikte sur duvarlarının toplam uzunluğu yaklaşık 5 bin 800 metreyi buluyor.
Diyarbakır'in merkez Sur İlçesine çevreleyen tarihi surlar, kentte turist çeken tarihi yapıtların başında yer alıyor.
Ancak tarihi surlar, son günlerde başka bir hususla gündemde.
Diyarbakır'da yaklaşık bir haftayı aşkın süredir, tarihi surların bazalt taşlarının çalındığı ve başka yerlerde dekoratif amaçlı kullanıldığı gündeme geldi.
Bu yöndeki iddiaların fazlaca konuşulması üzerine yapılan incelemede tarihi surların tahrip edildiği tespit edildi. Bunun üzerine Diyarbakır Valisi ve Büyükşehir Belediye Başkanvekili Hasan Basri Güzeloğlu'nun talimatıyla operasyon başlatıldı.
El konulan 7 kamyon dolusu tarihi taş, bulundukları yerlerden alınarak Sur İlçesi'ne getirilip koruma altına alındı.
Ancak Sur İlçesi'ndeki taş çalma olayı, emniyet ve zabıta ekiplerinin operasyonlarına rağmen devam etti.
Hırsızlar, 2015'teki "hendek" olaylarından sonra kısmen zarar gören Lalebey, Ziya Gökalp ve Alipaşa Mahallelerinde yer alan boş ve metruk yapıları hedef aldı.
Alipaşa Mahallesi'nde bulunan ve bir dönem çeltik fabrikası olarak kullanılan Surp Sarkis Kilisesi'nin sütunlarını söken hırsızların, avludaki bazı taşları çaldıkları tespit edildi.
Her an yıkılma tehlikesi bulunan ve Sur Belediyesi'nin "Dikkat! Yıkılma tehlikesi vardır" uyarı levhalarına karşın bu mekanlara dadanan hırsızlar, kilise içinde kazı yaparak define bile aradı.
Kiliseden taş çalma girişimi sırasında 16 yaşındaki Y.Ö. adlı genç, sütunlardan birini sökmeye çalışırken çöken taşların altında kalarak ağır yaralandı.
Y.Ö'nün, Dicle Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde tedavi altına alındığı ve sağlık durumunun ağır olduğu öğrenildi.
"Üç evin taşlarını da çaldılar"
Ziya Gökalp Mahallesi Muhtarı Muhsin Sanay, sadece tarihi surların değil, mahallelerdeki tescilli evlerin taşlarının da sökülüp götürüldüğünü söyledi.
Mahallesinde 100'den fazla tescilli yapının bulunduğunu belirten Sanay, "Ne yazık ki bu yapıları koruyamıyoruz. Son bir ay içinde metruk haldeki üç evimize hırsızlar dadandı. Tarihi avlulu evlerimize giren hırsızlar, bazı taşları söküp götürmüşler. Yazıktır, ayıptır, günahtır. Bu yapıların korunması için yetkilileri etkin tedbirler almaya çağırıyorum" diye konuştu.
Valilik komisyon kurulmasına karar verdi
Tarihi sur taşlarının çalınıp satıldığının ortaya çıkması üzerine hem Diyarbakır Valiliği hemde sivil toplum kuruluşları (STK), komisyon kurma kararı aldı.
Valilik ve Türkiye Mimarlar Mühendisler Odaları Birliği'ne bağlı (TMMOB) bağlı odaların oluşturduğu Amed İl Koordinasyon Kurulu ayrı ayrı komisyonlar kurdu.
Oluşturulan komisyonlar, tahrip edilen tarihi surlarda inceleme yapacak ve çalınan taşların nerelerde dekoratif amaçlı kullanıldığını araştıracak.
Independent Türkçe'ye konuşan TMMOB Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Doğan Hatun, sur taşlarının çalınması olayının kentin bir numaralı gündemi haline geldiğini belirtti.
Hatun, olayın boyutunun iki kişinin gözaltına alınmasından çok büyük olduğunu ifade etti.
Hırsızlık vakalarının hala devam ettiğini ifade eden Hatun, "Bir komisyon kuruyoruz. Sur'un son taşına kadar takipçisi olacağız. Bu sadece bizimle çözülecek bir konu değil. Diyarbakır halkını bu konuda duyarlılığa davet ediyoruz" dedi.
"Komisyonun amacı taşları bulmak"
"Çalınma olaylarına müdahale edilirse en azından bundan sonraki olayların önüne geçilmiş olur" diyen Hatun, şunları kaydetti:
Komisyonun asıl amacı taşları kaybedenleri bulmak. Diğer amacı da restorasyon sürecine katkı sunmaktır. UNESCO'dan da bir beklentimiz yok. Çünkü UNESCO salt devletin beyanatlarını esas alan bir kuruluş.
UNESCO'nun varlığı Sur'u geleceğe taşıyacak bir süreci yok. Taşların nasıl çalındığını biraz somutlaştırmak gerekirse; şu an bulunduğumuz mekan Surp Sarkis Kilisesi. Yapının ana aksları, kirişleri, kemerleri hala ayakta.
Maksimum bir hafta önce çalınma olayı olmuş. Bir kemer yıkılmış. Bir çocuk ağır yaralanmış. Kanları hala duruyor. Bu çocuğun ailesinden bir duyarlılık çağrısı bekliyoruz.
Bu yapıların bu nedenle kendi öz malı gibi sahiplenilmesini bekliyoruz. Taşa ip bağlanılmış, çekerken sütun ve kemer üzerine devrilmiş.
Independent Türkçe
