Rusya bugünlerde bir televizyon dizisini konuşup tartışıyor.

Siyasi hiciv türündeki dizinin adı 'Halkın Hizmetkârı'.

Başrolünde siyasi başarısını biraz da o diziye borçlu olan Ukrayna'nın 41 yaşındaki lideri, ünlü komedyen Vladimir Zelenskiy var.
 

Fotoğraf: Svoboda

İki Vladimir de yüksek oy oranlarıyla görevde.

İki ülke arasında benzeyen sadece Rus ve Ukraynalı liderlerin aldıkları oy oranı değil elbette.

Rusya ile Ukrayna benzer kültür, aynı dini inanç, ortak tarihsel geçmiş ve bağa sahip iki ülke. 

Ancak son yıllarda siyasi gerilimin ötesine uzanan bir ilişki içindeler.

Sovyetler'in çöküşünün ardından milliyetçi dalganın yükselmesi ile Moskova ve Kiev'i savaşın eşiğine getiren gelişmeler yaşandı. 

Kerç Boğazı'ndaki gerilim, binlerce insanın hayatına mal olan Donbass'taki çatışmalar ve 2014'teki Kırım ilhakı bunlardan birkaçı. 

Bir yanda Ukrayna Devlet Başkanı Pyoter Poroşenko'nun 'Rusya ile tam ölçekli bir savaş ihtimal dahilinde' sözleri öte yanda Ukrayna'yı sanayisizleşme, askeri müdahale ve doğalgazını kesmek ile tehdit eden Putin'in açıklamaları var.

Tüm bunlar son dönemde tansiyonun yükseldiğinin açık bir işareti.

İki ülke ve liderleri birbirlerine mesafeli ama 10 Aralık'ta Putin ve Zelenskiy kerhen de olsa karşılıklı adımlar attı.

İlk kez yan yana gelen siyasetçiler, Fransa'nın başkenti Paris'te yıl sonuna kadar Ukrayna'nın doğusunda tam ateşkes konusunda anlaştı.

O görüşmenin öncesinde ise Rus televizyon kanalı TNT, Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy'in 'dürüst' bir devlet başkanını canlandırdığı 'Halkın Hizmetkârı' dizisini yayınlamaya başladı. 

Dizinin yayınlanmasına tepki gösterenler kadar ilgiyle karşılayanların sayısı da azımsanamayacak düzeyde.

İlk bölümün yayınlanmasının ardından kanal yönetiminin dizinin bundan böyle TV'de değil yalnızca internette yayınlayacağını duyurması ise beraberinde sansür tartışmasını getirmişe benziyor. 

Diziyi devlet televizyonu yayınladı

Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütünün 2019 basın özgürlüğü indeksine göre 178 ülke içinde 149. sırada yer alan Rusya'nın (Türkiye 157. sırada) söz konusu diziyi yayınlaması Batı'da şaşkınlık yarattı.

Radio Liberty Rusça servisinden gazeteci Ivan Beliaev'e göre ise ülkedeki eğlence ağırlıklı ana akım medya kanalları Kremlin'in çok sıkı kontrolü altında değil:

Rusya'daki eğlence içerikli yayın yapan televizyonların çok sık kontrol altında olduğunu söyleyemeyiz. TNT kanalının yıldız figürleri, söz gelimi kanalın en çok izlenen stand-up şovu 'Komedi Kulübü' programında Putin, hükümet ya da kilise hakkında çokça espri yapılıyor. Elbette onlar da kesin kırmızı çizgilerin nerede olduğunun farkında.

İlgi çekici olan ise 1998'de yayın hayatına başlayan TNT kanalının sahibinin Rus enerji devi Gazprom olması.

Bir başka deyişle TNT, devletin sahip olduğu 18 TV kuruluşundan biri.

Putin'in reytingi düşerken...

Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yılda bir kez, ülkenin yedi ayrı medya organında canlı yayınlanan 'Vladimir Putin ile Direkt Hat' isimli bir programı var.
 

Vladimir Putin'in Direkt Hat programının izlenme oranlarının son yıllarda düşüşte olduğu söyleniyor / Fotoğraf: Piter Nica

Bir nevi ulusa seslenişin soru cevap versiyonu gibi düşünülebilecek olan bu programda Putin ülke ile ilgili son gelişmeleri yorumluyor.

Ancak programın son yıllarda düşüşte olduğu konuşuluyor.

Öyle ki; başkent Moskova'da yaşayanlar 2013'ten bu yana Putin'in programına en düşük ilgiyi bu yıl gösterdi.

Geçen yıl 8.1 reyting alan Putin'in programının izlenme oranı bu yıl  6.8'e düştü. 

TNT işte böyle bir ortamda Zelenskiy'in dizisini yayınlama kararı aldı.

Her ne kadar ışık hızında TV ekranlarından geri çekse de...

Dizinin konusu ne?

Ukrayna'da 2015'de yayınlanmaya başlayan dizi yolsuzluk batağındaki bürokratlar, kirli politik ilişkiler ve medyayı kontrolünde tutan karanlık güçleri konu ediniyor.

Zelenskiy'in dizide canlandırdığı kişi ise tüm bunlar ile savaşan 'Vasiliy Goloborodko' karakteri.
 

Fotoğraf: Sputnik

Yani tarih öğretmeniyken sistem partilerinden sıkılıp halkın oyları ile devlet başkanlığına getirilen kişi...

Korumasız, makam otomobilsiz Devlet Başkanı Goloborodko, Ukrayna'da milyonlara hitap etmiş, bir gecede 42 milyon nüfuslu Ukrayna'nın neredeyse yarısı tarafından izlenmişti. 

Rusya'da yayın yapan TNT'nin ise haftalık izleyici sayısının 38.5 milyon olduğu tahmin ediliyor.

Dolayısıyla 'Halkın Hizmetkârı'' dizisinin Rusya'da da benzer bir ilgiyle izlendiğini söylemek mümkün.
 

Ivan Beliaev / Fotoğraf: Facebook @Ivan Beliaev

Yıllardır Rusya medyasındaki tartışmaları haberleştiren gazeteci Ivan Beliaev, yalnızca tek bölümü TV'de yayınlanan siyasi hiciv ile ilgili şunları söylüyor:

Reytingler yüksek. Aslına bakılırsa 'Halkın Hizmetkârı' dizisinin kısa ömürlü yayın hayatında aldığı reytingin TNT'de yayınlanan herhangi bir durum komedisinden çok daha fazla izleyici çektiğini söyleyebiliriz. Bu ilginin siyasi nedenlerden kaynaklandığını söylemek mümkün. Yıllar önce bile dizinin online izlenebildiği düşünüldüğünde, izleyici bu tartışmalı içeriği Rus televizyon kanalında gördüğünde takdir etti. TNT'nin diziyi yayınlama kararı alması Rusya ve Ukrayna'daki pek çok insan için beklenmedikti. Hatta bunun Zelenskiy ile Putin arasındaki gizli bir anlaşmaya dayalı olduğunu öne sürenler bile oldu.

İlk bölüme iki Putin sansürü birden

Dizinin Rusya'da bir devlet kanalınca tek bölümünün bile yayınlanması büyük mesele ama daha ilk bölümden içinde 'Putin' geçen iki sahnenin sansüre uğradığı ortaya çıktı.

Sansürlenen ilk sahnede Putin karşıtı slogana yer veriliyordu.

Zelenskiy'in canlandırdığı karakterin attığı 'Putin-Huylo' sloganındaki 'huylo' sözcüğü hem Rusça hem Ukraynaca dillerinde erkek cinsel organı anlamına geliyor.

Cımbızlanan tek sahne ise bu değil.

Bir başka sahnede de Zelenskiy'in karakteri Goloborodko için lüks bir saat seçiliyor.
 

İsveç yapımı Hublot marka saat için 'Putin Hublo'su mu?' diye soruluyor. 

Dizideki danışman da bu soruyu 'Evet' diyerek onaylıyor. 

Dizi ilk önce Rusya’nın doğusunda gösterildi.

Rus mizah sitesi Lentach da buradan hareket ile, 'Halkın Hizmetçileri'nin ilk bölümünden Zelensky'in “Putin-Hublot”  dediği sahneyi kestiler. Ancak Rusya'nın doğu bölgelerinin sakinleri için...' diyerek dizinin Moskova'daki yayın saati gelene dek TV içeriğinden çıkarıldığını söylüyor. 
 

Rusya’nın en doğusu (Kamçatka bölgesi) ile en batısı (Kaliningrad) arasında 11 saat fark var; dolayısıyla dizinin Uzak Doğu’dan Moskova’ya gelene dek web platformuna taşındığı yönünde espriler yapılıyor.

Yayından kaldırılması ile ilgili kanal ne diyor?

Dizinin Rusya'da yayınlanması ile başlayan tartışmaların ardından kanalın temsilcileri 'Üç bölümden fazlasını yayınlamayı planlamamıştık' açıklaması yaptı. 

Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan TNT kanalı sözcüsü Ekaterina Trofimova, amaçlarının izleyiciyi dijital platforma alıştırmak olduğunu söyledi.

Online içerik için bir pazarlama çalışması yürüttüklerini öne sürerek...
 

Fotoğraf: Russia Business Today

TNT geri kalan bölümlerin internetten ve ücretli olarak izlenebileceğini duyurdu.

İlginç olan ise dizinin tüm bölümlerinin Youtube'dan ücretsiz izlenebilmesi.

Kremlin'in parmağı var mı?

Yukarıdaki soru herkesin aklına geldi. 

Vladimir Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov'un buna verdiği yanıt ise 'Putin TV şovları izlemiyor' oldu.
 

Dmitry Peskov / Fotoğraf: Reuters

Peskov, 'Editoryal politikalara müdahale hakkımız yok' diyor.

Rusya'daki medya - siyaset ilişkisi ile ilgili Ivan Beliaev ise 'Sansür her yerde değil' yorumu yapıp Kremlin'in kırmızı çizgilerine işaret ediyor:

Rusya'daki sansür her yerde birden bulunan bir şey değil. Fakat bu durum siyasi medya için pek geçerli değil. Kanal yöneticileri 'Halkın Hizmetkarı' dizisinden dolayı herhangi bir tehdit almış gibi görünmese de verdiği popülist mesajlar TNT komedi programlarında olsa da, Zelensky'nin canlandırdığı karakterin Putin hakkında yaptığı gücendirici espriler bahsettiğim kırmızı çizgilerin de ötesinde. Diziyi yayınlayan kanalın yapımcıları Kremlin'in bu ve benzeri konulardaki hassasiyetini hafife aldı. Ne zaman dizi yayınlandı ve yayınlandığı gibi kanal akışından kaldırıldı kimse bu karara şaşırmadı. Resmi açıklamalara kimsenin inanmamasının nedeni herkesin Rusya'da ne olup bittiğinin farkında olması ile alakalı.

Rus medyası ne tepki gösterdi?

Dizinin yayınlandıktan sonra yayından kaldırılması ile ilgili Rusya yazılı basını ve internet medyası farklı tepkiler ortaya koydu.
 

Vladimir Putin / Fotoğraf: Reuters

Echo Moskvy 'Rusya için daha uygun olacak dizi 'İktidarın Hizmetkarı' adını taşımalı ve baş kahramanı tüm hayatını şişman liderleri için çabalayarak geçiren, ter döken ve onlara yalakalık yapan herhangi bir mütevazı ve ortodoks birisi olmalı' diyor. 

Novaya Gazeta ise dizinin büyük bir telaş ile yayın programına alınıp aynı hızla yayından kaldırılmasının izleyicileri daha çok meraklandırdığını söylüyor. 

Nüktedan bir yorum getirip dizinin kutsal devlet erkine yönelik direkt bir saldırı teşkil edebileceğini ekleyerek...