'Kawkab America' gazetesi olmasaydı, New York City'nin merkezindeki "Küçük Suriye" (Littele Syria) mahallesi hakkında çok az şey bilebilirdik.
Bu etnik mahalle, 19'uncu yüzyılın sonlarında Washington Caddesi'nde kuruldu ve 1945 yılında Brooklyn-Battery tüneli projesinin başlamasıyla büyük bir kısmı yıkıldı.
Kuzey Amerika Araplarının en önemli yerleşim merkezi, Suriye esintisi olan ticari ve kültürel varlıklarının en önemli merkeziydi.
Bu mahallenin ilk adımları, 1880'lerin ortasında Osmanlı Suriye Eyaleti'nde Mithat Paşa'nın reform projesinin başarısızlığından sonra atılmaya başladı.
Bu eyaletten gelen ilk göç, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Suriye, Lübnan, Filistin ve Ürdün olmak üzere dört ülkeye bölündü.
Göçmenler, bugün bile izlerini taşıyan kültürel ve ticari bir yaşam kurdu. Ancak diğerleri New York'a gitti ve ticarete dayalı yeni bir yaşam kurmaya başladılar.
Bu, en ünlü simgelerinden biri şair ve filozof Halil Cibran olan bir edebiyat akımıyla sonuçlandı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Bu tüccarların çoğu gezgin olsa da önemli bir kısmı büyük mağazalar açtı. Bu mağazalarda Şam işi el sanatları, antikalar ve kumaşlar satmaya başladılar.
Ayrıca restoranlar ve kafeler de açtılar. İthalatçı ve ihracatçı şirketler de kuruldu. Bunların amacı Suriye mallarını ABD pazarına satmak ve ABD malları ve ürünlerini Suriye pazarlarına satmaktı.
1861'de Şam'da doğan avukat, yayıncı ve diplomat Necib Arbeli, Kuzey Amerika'da bir Arap gazetesi kurmayı düşündüğünde, bu mahalleyi gazetesi 'Kawkab America' için bir merkez olarak seçti.
Bu, başarılı bir seçimdi, çünkü New York, ABD'nin dış dünya ile ana limanıydı. Suriyeli göçmenlerin en önemli çekim merkezi haline gelmişti.
Gazetenin ilk sayısı 15 Nisan 1892'de yayımlandı ve anavatan hakkında haberler ve Küçük Suriye'deki Suriyeli topluluk hakkında çok sayıda haber içeriyordu.
1861 yılında Şam'da doğan avukat, yayıncı ve diplomat Nageeb Arbeely, Kuzey Amerika'da Arapça bir gazete yayınlamaya karar verdiğinde, gazetesi 'Kawkab America' için bu mahalleyi seçti.
Bu mahalleyle ilgili ilk haberin, editörün "ayaktakımı" dediği İrlandalılar ile Suriyeliler arasında sık sık çıkan tartışmaların anlatıldığı bir haber olması dikkat çekiciydi.
Haberin metnini gazetede geçtiği gibi aktarıyoruz:
2 Şubat Pazar günü saat 16.00'da bir Suriyeli genç Washington Street yakınında Rector Street'te yürürken, bir İrlandalı serseri yolunu kesti. Serseri, dünyanın sarhoşların malı olduğunu ve onunla ne isterlerse yapabileceklerine inanıyordu.
Gençler kavga etti ve İrlandalılar sokağa fırlayarak Suriyeli genci darp etmeye başladı. Olay yerinden geçen başka bir Suriyeli genç arkadaşının başına gelenleri gördü ve onu kurtarmak için koştu. Ancak kendisi de İrlandalılar tarafından dövüldü.
Bu sırada, adı Bedr el-Halebi olan bir genç kız sokağa çıktı. Kadın kalabalıkta yürümeye başlamıştı ki, bir fahişenin fırlattığı tuğla kafasına çarptı ve öldü.
Suriyelilerin çığlıkları diğer Suriyelileri olay yerine çekti ve polis olaya müdahale etti. Daha sonra durumu kontrol altına alabildi.
Editör, İrlandalıların diğer topluluklarla, özellikle de Almanlarla olan davranışlarına dair başka ayrıntılar da veriyor.
Suriyeliler, İrlandalılar tarafından sık sık saldırıya uğradıkları için kendilerini savunmak için silah taşımalarına izin verilmesini istediler.
Aynı sayfada, bir arkadaşına ateş açan bir Faslının haberini okuyoruz. İlk başta Fas uyruklu kişinin Suriyeli olduğu söylendi, ancak gazete, tutuklandıktan sonra Marakeşli olduğunu doğruladı.
Arapları ve Suriyelileri savunmak
Görünüşe göre Nageeb Arbeely ve gazetesinin editörleri, ABD'li kamuoyunun zihninde yerleşmiş olan Arap ve Suriyelilerle ilgili olumsuz imajı düzeltmekle çok meşgul oldular.
Bu imajın nedeni, geleneksel olarak Doğu'nun kültürel olarak geri kalmış dünyaları olarak görüldüğü Oryantalist bakış açısıydı.
New York Times gazetesinin taraflı raporlarına karşı kendi soydaşlarını savundular. Gazete, Suriyeli seyyar satıcıları "pis ve hırsız Araplar" olarak adlandırıp "ABD'yi işgal etmek istediklerini" söylemeye devam ediyordu.
Arbeely'nin bu alandaki çabaları, bazı ABD'li yazarlar tarafından destek buldu. Bunlardan biri, 1920 yılında yayımlanan ve bir Suriyeli garsonun gerçek hikayesine dayanan ve daha sonra filmi de çekilen "Anna Ascends" adlı tiyatro oyununun yazarı olan Harry Chapman Ford (1868-1947)'du.
Ford, oyunu yazmak için ilhamını bu garsondan aldığını ve Suriyelilerin aile hayatları ve temiz yaşam tarzlarından çok etkilendiğini belirtmişti.
Ford, Suriyelilerin ABD toplumuna entegre olmasının büyük bir şey olduğunu çünkü dünyanın en büyük uluslarından biri olan Suriye'den geldiklerini düşünmüştü.
Şamlı şarkıcı
Küçük Suriye mahallesi, 1893 Chicago Expo sırasında kültürel ve sanatsal faaliyetlerinin zirvesine ulaştı.
Bu mahalle, Expo katılımcılarının ilk indikleri ve ardından Chicago şehrine giden trenlere bindikleri yerdi.
Bu faaliyetlerden bir örnek, 'Kawkab America' gazetesinin, 14 Nisan 1893'te New York'a "Avedam" gemisiyle gelen ve Osmanlı kahvesinin değerli efendi yazarlar Shadid Kourani, Salloum Fadel, Esber Nassour, Süleyman Kahil, Abdullah Jurji Al-Khoury ve Khalil Al-Khoury Al-Maoushi ile birlikte gelen Şamlı şarkıcı Rozina Makno'nun bir konseri hakkında yazdıkları oldu.
"Kawkab America" gazetesi, konser hakkında şunları yazdı:
Ulusal kahramanımız Hace Abdo Lütfi, o gece evinde bir kutlama yapmaya bağışta bulundu. Ünlü şarkıcılardan oluşan bir müzik grubu onun evinde toplandı.
Bu grupta, Mısır ve Suriye'de ün kazanmış olan ve güzel şarkı söylemesi, tatlı sesi, düzgün vücudu ve olağanüstü güzelliği ile tanınan şarkıcı Rogina da vardı. Ud, kanun ve keman çalan müzisyenler, enstrümanlarıyla öylesine güzel bir şekilde çaldı ki, izleyicilerin akıllarını ve kalplerini büyülediler.
Şarkı söylemenin çeşitli türlerini sergilediler, böylece kendimizi Suriye'de, kendi yurttaşlarımız arasında hissettik. ABD'de olduğumuzu unuttuk.
Bu arada, genç yazar İlya el-Hac, narin kelimeler ve derin anlamlar içeren birkaç şiir yazdı ve bunları spontane olarak okudu.
Gazetenin aynı sayısında Şeyh Abu Khalil Qabbani ve 50 sanatçıdan oluşan grubunun New York'a gelişi ve ardından Chicago'ya gitmesi hakkında bir haber yer alıyor.
Ayrıca, "Al-Marmah al-Hameedi" grubunun üyelerinin, "Küçük Suriye" mahallesinde ve Brooklyn Köprüsü üzerinde at ve develeriyle dolaşırken Amerikalıların geleneksel kıyafetlerine hayran olduklarını bildiren haberler de yer alıyor.
Mahalle haberleri
"Kawkab America" gazetesi, "Küçük Suriye" mahallesinin etkinliklerine olan ilgisini sürdürdü.
Gazetede, gelen ve gidenler, sosyal etkinlikler, bazı mağaza ve dükkanların, ithalatçı ve ihracatçıların reklamları gibi haberler yer alıyordu.
Gazete, ABD halkının Suriyeli cemaatle ilgili haberlerle ilgilenmemesi nedeniyle daha sonra İngilizce nüshasını yayımlamayı bıraktı.
Gazete, 1908'de Sultan Abdülhamid'in tahttan indirilmesiyle yayına son verdi. Kuzey Amerika'daki Arap göçmenlerin tarihinin önemli bir dönemi böylece sona erdi.
New York Times gazetesinin 20 Ağustos 1899 tarihli sayısında, gazeteci Ford, aşağı Washington Caddesi'ni "New York'taki gerçek Suriye mahallesi" olarak nitelendirerek şöyle yazdı:
Küçük Suriye, farklı mesleklere sahip doğululardan oluşuyor. Bu kafeler, mağazalar ve toptan satış merkezleri, Battery Park'a doğru uzanan düzensiz konut grubu ile hikayesini anlatıyor.
Bu aktiviteye bir örnek, Kawkab America'nın 1893'te Avedam gemisiyle New York'a gelen Şamlı şarkıcı Rogina Mekno'nun bir konseri hakkında yazdıklarıdır.
Springfield (Massachusetts) gazetesi, 22 Ocak 1902 tarihli sayısında "New York'ta Küçük Suriye" başlıklı bir makale yayımlayarak şu ifadeleri kullandı:
Manhattan Adası'nın sonundaki aşağı yolda, kuzeyden ve doğudan gelen iki koyun birleştiği yerde, diğer yabancı mahallelerden uzakta, Suriye mahallesi var, sanki yabancı kardeşleriyle karışmayı reddediyor gibi. Onlar, ticaret ruhunun doğduğu eski Fenike kıyısından gelen tüccarlar.
Baltimore gazetesinin 26 Aralık 1905 tarihli sayısında, bir muhabir "Küçük Suriye'de" başlıklı bir makale yayımlayarak şu ifadelere yer verdi:
New York'taki Suriye mahallesinde yemek için ideal restoranlar buldum. Lezzetli kahvenin sırrını buldum. Çoğu Suriye et ve sebze yemeği çok ağır ve doyurucu, ABD damak zevkine uygun değil. Suriye mahallesinin aşağı batısında, siyah saçlı ve esmer tenli çocuklar sokaklarda oynarken, zarif ve güzel anneler evlerin kapılarında sohbet ediyorlar. Meyve tezgahları, fırınlar ve marketler, ABD'li göz ve ağızlar için alışılmadık olan birçok şeyle doludur.
Mahalle yıkılmadan önce
Belki de gazeteci Nathaniel Nackten'in "Küçük Suriye" tasviri, bu mahallenin yıkılmasından önce yazılan son şeydi.
9 Kasım 1941'de New York Times gazetesindeki "Şehrin Kenarı" başlıklı makalesinde Nackten şöyle yazdı:
Yürüyüşünüzün bir sonraki aşaması, kilise avlularını terk etmek ve güneydeki Washington Caddesi'ne doğru batıya doğru ilerlemektir. Kaşif Rector Caddesi'ne girdiğinde Küçük Suriye'ye girmiş olursunuz. Sağda ve solda, 'Küçük Mısır, Nil ve Lübnan' gibi isimler taşıyan birçok Orta Doğu restoranı var. Bu yerlerden en az birinde durup bir fincan Türk kahvesi içmek için zaman ayırın.
Küçük Suriye'deki tek cazibe merkezi gıda dükkanları değil, ithal sigara ve nargile satan mağazalar da bunlar arasında. Arapça süslemeli seramik ve metal eşyalar sergileyen dükkanlar da var.
Son olarak, zarif Arapça harflerle gazeteleri basan bir matbaa var. Ancak Küçük Suriye'de en ilginç şey sakinleridir. Dost canlısı insanlardır ve ziyaretçilerle ülkelerini ve geleneklerini konuşmak için kolayca sohbete girerler.
New York'un bu güzel bir bölümünde, şimdi Battery Tüneli'nin yaklaşmasıyla Küçük Suriye'nin bir kısmının kaybolacağı için son bir bakış atmak da fayda var.
"Küçük Suriye" mahallesinin, tünelin açılmasından sonra kalan kısmı, 1960'larda yıkıldı ve yerine Dünya Ticaret Merkezi binası inşa edildi.
Zaman zaman, tünel inşaatı nedeniyle yıkılan ve New York'un mozaik tablosundan eksik bir ayrıntıyı anlatan makaleler ve çalışmalar ortaya çıkıyor.
Bu ayrıntı, özellikle de diğer etnik mahallelerin kalıntıları bugün hala ayaktayken şehrin tarihine ilgi duyanlar için hala özlem uyandıran bir şey gibi görünüyor.
