Suriye'nin ve Suriyelilerin başına gelen en kötü şey, İran'ın yaklaşık 10 yıl önce ülkelerine nüfuz etmesi ve iyice içine girmesidir.

İranlıların girdikleri her ülkedeki dokunuşlarının sonuçları kimse için gizli değil; yıkım, satılan vicdanlar, yolsuzluk, en önemlisi de halkların ulusal kimliklerinin kökünü kazımaya, ideolojik veya mali nedenlerle onları ülkelerine bağlılıklarından soyutlamaya dönük girişimleridir.

Suriye'de İranlılar, IŞİD mensupları, Ruslar, Türkler ve Kürtler bulunuyor, her biri kendi tarafında duruyor, ancak diğer tüm müdahil taraflarla arasındaki iş birliği bağları göz önüne alındığında İran'ın varlığı en kötüsü.

ABD merkezli The Wall Street Journal gazetesi, İran'ın Suriye rejimine karşı yeni ve keskin duruşu hakkında şunu yazdı:

Ucuz ve peşin ödemesiz petrol yok. Bunlar rejim için zor şartlar, peki sebebi ve gerekleri neler?

İran, Beşşar Esad rejimine petrolü piyasa fiyatının yarı fiyatına, varili 30 dolardan, esnek ödeme vadesiyle ve büyük kısmını krediyle veriyordu, şimdi bu yumuşak pozisyonu sertleşti.

Ekonomik saik şüphesiz mevcut, ancak bölgesel dosyalarda görülmeye başlanan görüş ayrılıkları da saikler arasında.

Ekonomik yön, İran üzerindeki ekonomik baskılar, küresel enerji krizi, Ukrayna savaşı, İran'ın nükleer dosyasında çözüm beklentisinin azalması, kısacası enerji arzının sürdürülebilirliği açısından duyulan korkularla birlikte dünyayı etkileyen tüm bu nedenler, zaten yaptırımlardan muzdarip olan İran'a daha etkili bir şekilde yansıdı.

Aylardır devam eden protestolarla birlikte Tahran'daki karar vericilerin boynundaki ip daha da daralıyor.

İran, Suriye'ye ayda 2 milyon varil petrol temin ediyor ki bu onun tüm ihtiyacını karşılamasa da özellikle kış mevsiminde onun için elzem.

Bu zor dönemde petrol oranında herhangi bir eksikliğin etkisi büyük ve müttefik Esad üzerindeki bu baskı, iki tarihi müttefik arasındaki ilişkide bir sürtüşmenin göstergesi.

Hatırlayalım ki Suriye, Beşşar Esad'dan önce de İran'ın tarafındaydı.

Saddam Hüseyin ile Humeyni arasında 8 yıl süren daha çetin bir savaşta Suriye, Irak'a karşı İran'ı askeri ve medya olarak destekledi.

İran rejiminde başkalarının görmediğini kendisinin gördüğüne inanan Hafız Esad'ın stratejisi buydu.

Ancak Beşşar Esad, iki gün önce Şam'a yaptığı ziyarette İran Dışişleri Bakanı Emir Hasan Abdullahiyan'dan kendisini memnun etmeyen şeyler duydu;

Tahran,  peşin ve varil başına önceki fiyatın iki katı, yaklaşık 70 ABD doları tutarında ödeme yapılmadıkça Şam'a aylık petrol sevkiyatı yapmaktan kaçınacak.

İran, Beşşar Esad'a çok kızmış görünüyor ve bu konuda bölgesel dosyalarla ilgili siyasi saiklerle hareket ediyor.

Son dönemdeki Türkiye-Suriye yakınlaşması Tahran tarafından onaylanmadı.

Yakınlaşma en başından beri Suriyelilerin çıkarına olmayan bir husumetin ardından geldi.

Husumet ile Kuzey Suriye'de sanki Şam'daki rejimi ilgilendirmiyormuş gibi yıllardır Türkler ve YPG arasında yaşanan çatışmaları kastediyoruz. İran'ın herhangi bir ülkeyi işgali fikrinin temelinde, herhangi bir karar alma konusunda elini kolunu bağlamak ve egemenliğini yok etmek yatar.

Yemen, Lübnan ve Irak bunun bariz örnekleri.
 

Beşşar Esad, en azından daha fazla çöküş yaşamadan koşulları olduğu gibi korumaya çalışıyor, bu nedenle Rusya'nın arabuluculuğunda Türklerle bir uzlaşı ve ortak düşmanları olan kuzeydeki ABD destekli güçlerle savaşma konusunda bir anlaşma arayışında.

Bu Suriye-Türkiye yakınlaşması, jeopolitik ve ekonomik değişimlerin, iç savaşın başından beri gergin olan ilişkileri yeniden gözden geçirmeye zorladığının bir göstergesi olabilir.

Ayrıca, Moskova'nın ikisini, Beşşar Esad ve İran rejimini kaçınılmaz düşüşten kurtarmasına rağmen, Ruslar ile İranlıların Suriye pastasını paylaşırken dost olmadıklarını da unutmayalım.

Bugün Rusya-İran ilişkileri Ukrayna savaşı nedeniyle farklı bir karakter kazanıyor.

Tahran, Moskova'ya insansız hava araçları temin ederken, Moskova Suhoy uçakları için alıcı arıyor ve Tahran, kötü koşullarına rağmen uçakları almaya hazır.

Bunlar geniş başlığı "Sendeleyen bir uluslararası ekonomik sistemin ortasında militarizasyon" olan iç içe geçmiş dosyalar.

Tahran tehdidini yerine getirir ve Şam'a ucuz petrol satmayı bırakırsa Esad'ın seçenekleri neler?

Bölgede başka bir kaynak aramak bir seçenek, bu durumda Türkiye, Cezayir ve Mısır'ın enerji kaynakları var ama ekonomileri fedakarlık yapacak kadar toparlanmış değil.

Körfez ülkeleri ise ekonomik baskılara direnen ve sağlam bir zemin üzerinde duran ülkeler gibi görünüyorlar.

Beşşar Esad ile ilişkilerini geliştirme inisiyatifi alan BAE, Esad'ı kendisiyle ilişkisinde soğukluk ve enerji kesintileri nedeniyle donma ile tehdit eden Tahran için memnun edici olmasa da üzerinde düşünülmesi gereken bir seçenek olarak görülebilir.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

Independent Türkçe için çeviren: Asasmedia

Şarku'l Avsat