Beyaz Saray’da Donald Trump başkanlığında gerçekleşen kabine toplantısında Meksika, Çin ve İran’la ilişkilerin yanı sıra Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve Türkiye’ye intikali 12 Temmuz’da başlayan S-400 füzeleri de ele alındı. 

Teslimatın başlamasının ardından ilk kez konuşan ABD Başkanı Trump, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ilişkilerinin “çok iyi” olduğunu vurgu yaprak, “Bu, çok karmaşık bir durum” değerlendirmesini yaptı. 

Açıklamasına selefi Barack Obama yönetimini suçlayarak başlayan Trump, şunları söyledi:

Türkiye, ABD’den Patriot füzelerini almak için çok uğraştı ve bu çok uzun süre devam etti. Ancak Obama yönetimi bu füzeleri satmadı. Türkiye’nin Patriot’lar kadar iyi olmasa bile bir benzerini Rusya’dan almak zorunda olacağını öğrendikleri zaman ‘Tamam size Patriot füzelerini satacağız’ demeye başladılar. Ancak o zamana kadar Türkiye çoktan Rusya’ya çok fazla para ödemiş ve başka yerden füze sistemi almalarını engelleyen bir anlaşmaya imza atmıştı.

Türkiye’nin ABD’den 100’den fazla F-35 uçağı sipariş ettiğini de söyleyen Başkan Trump, “Daha fazlasını da almayı planlıyorlardı. Ancak şu anda Rus yapımı bir füze sistemine sahip oldukları için 100 adet F-35 almaları engellenmiş durumda” diye konuştu ve ekledi: 

Türkiye bize karşı çok iyi. Şimdi ise onlara Rusya'dan füze sistemi almak zorunda kaldıkları için bu F-35'leri satamayacağımızı söylüyoruz. Onların içinde bulunduğu durum çok zor, ABD olarak bizim de bulunduğumuz durum çok zor. Bu durum üzerine çalışıyoruz, neler olacağını göreceğiz.

Bu durumun adil olmadığını söyleyen Donald Trump, “Ülkelere takılmıyorum. Benim, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile çok iyi bir ilişkim var. O, Patriot almak istedi ve gerçekten çok istedi. Ancak biz satmadık. Bu nedenle istememesine rağmen başka bir ülke ile Rusya’yla anlaşma yaptı. Ve biz birden ‘Tamam biz sana Patriot satacağız’ diyoruz” dedi. 

F-35 uçaklarının üretici firması Lockheed Martin'in de bu durumdan memnun olmadığını, söz konusu kararın çok sayıda Amerikalının istihdamına mâl olduğunu da hatırlatan Trump, “Türkiye, Rusya’dan füze aldığı için, bizim onlara milyarlarca dolarlık uçakları satamıyoruz. Bu adil değil” dedi. 

“Brunson ve 21 kişi daha bir ricamla ABD’ye döndü”

Konuşması sırasında, 2018 yazında iki ülke ilişkilerinde gerginliğe neden olan Rahip Brunson konusuna da değinen Trump şu ifadeleri kullandı: 

Telefonla arayarak yaptığım ricam üzerine Rahip Brunson geri geldi. Yoksa 25 yıl hapis yatacaktı. Erdoğan’ı arayarak ona Brunson’ın bir rahip olduğunu, masum olduğunu, dindar biri olduğunu ve bir ajan olmadığını anlattım. Birkaç görüşmemizden sonra Brunson’ı ve beraberinde birkaç kişiyi daha geri aldım. Ancak basın, bunu yazmak istemedi. Rehin pazarlığındaki temsilcimiz, ‘Trump tüm zamanların en iyisi’ yorumunu yaptı. Yanılmıyorsam 21 kişiyi geri aldık.

Obama yönetiminin İran’da tutulduğu iddia edien dört Amerikalının serbest bırakılması için 2016’da İran’a “fidye ödediği” haberlerini hatırlatan Trump, “Rehineleri geri almak için Obama gibi 1,8 milyar dolar ödemedim. Bir kere ödemeye başladın mı işe yaramaz” ifadelerini kullandı. 

Wall Street Journal, 3 Ağustos 2016 tarihli haberinde ABD'nin dört Amerikalıyı serbest bırakması için İran’a 400 milyon dolar ödediğini ileri sürmüş, bu miktarın toplamda ödenecek 1,7 milyar dolarlık fidyenin bir taksidi olduğunu yazmıştı. 

Ancak 4 Ağustos’ta Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada bu iddiaya yalanlama geldi ve İran’da 1979 yılındaki rejimin ABD’den savaş uçağı almak için 400 milyon dolar ödediğini ancak ülkede yaşanan devrim nedeniyle uçakların teslim edilmediğini hatırlatıldı.

Lahey’deki uluslararası mahkemede varılan uzlaşmayla da 400 milyon doların faiziyle 1,7 milyar dolar olarak ödeneceğini, Ocak 2016’da açıklanmıştı.

Patriot’lar olmadı 100 adet Boeing alınacak 

G-20 Liderler Zirvesi’nde Başkan Trump ile görüşen Erdoğan, ABD’nin yaptırım uygulamayacağını Trump’tan duyduklarını söylemişti. Erdoğan, haziran sonunda yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullanmıştı:

Biz Patriotlar alma hususunda Sayın Obama döneminde bir adım atmıştık. Ancak Patriotlar hususunda maalesef 'kongre müsaade etmedi' dediler ve bize böyle bir satışı gerçekleştirmediler. Bizim de tabii ki hava savunma sistemleri için böyle bir adımı atmamız gerekiyordu ve en uygun şartlarda bunu Rusya'dan bulmuş olduk ve kendileriyle de anlaşarak, bu adımı attık.

Yaptırımlar konusunda Sayın Trump bugün yaptığı açıklamada, bu konuya açıklık getirdi. Böyle bir şeyin olmayacağını da kendisinden özellikle dinlemiş olduk. Bizim örneğin S400 olayı bir taraftan yürürken ama biz Amerika'dan Lockheed Martin'den şu anda mesela Boeing uçaklar alıyoruz. 100 adet Boeing uçağını Lockheed Martin'den alıyoruz.

Pompeo: Kanun yaptırımı gerektiriyor, Trump da kanuna uyacak

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 15 Temmuz'da yaptığı açıklamada ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) kapsamında kanunların Türkiye'ye yaptırım uygulamayı gerektirdiğini söylemişti. 

Washington Post’a konuşan Pompeo, “Kanunlar yaptırım uygulamayı gerektiriyor ve eminim ki bu kanunlara uyacağız. Başkan Trump da bu kanunlara uyacak” ifadelerini kullanmıştı. 

Senato'dan Trump'a uyarı mektubu

ABD Senato'sundaki Silahlı Kuvvetler Komitesi Başkanı Cumhuriyetçi Jim Inhofe, Cumhuriyetçi Jack Reed, Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Cumhuriyetçi Jim Risch ve Cumhuriyetçi Bob Menendez’in imzasını taşıyan ve Trump'a iletilen 12 Temmuz tarihli mektupta CAATSA'ya uyması için Trump'a çağrıda bulunulmuştu. 

Mektupta "F-35 teslimatının belirsiz bir süre için ertelenmesinin yanı sıra Savunma Bakanlığı’nı, Türkiye’nin F-35 programına katılımına son vermeye çağırıyoruz" ifadeleri yer almıştı. 

Independent Türkçe