Son iki yıldır iğneden ipliğe her ürüne peş peşe zam geliyor. Zamları takip bile zorlaştı artık.

Temel gıda maddelerinin fiyattan kaynaklı etiket değişimine kimse yetişemiyor.

Vatandaş birkaç gün önce aldığı ürünü almaya gittiğinde her seferinde yeni zamla şok oluyor.

İktidar bunun "market lobileri" ve "stokçulardan" kaynaklandığını iddia ediyordu.

Ancak son haftalardaki "fahiş fiyatlar" için Rusya-Ukrayna savaşı gerekçe gösterilmeye başlandı.

Savaş nedeniyle fiyatı uluslararası piyasada tırmanışa geçen ise akaryakıt ürünleri oldu.

Ham petrolün varil fiyatı 130 dolara yaklaştı. Dün yüzde 12 oranında bir düşüş yaşandı.

Bu durum Türk tüketicisi için çok fark edilmedi. Zira sadece gelmesi açıklanan büyük zamların iptal edildiği duyuruldu.

Benzin bir yılda 166, motorin yüzde 235 oranında zamlandı

Petrolün varil fiyatında düşüş yaşansa da dövizdeki artış akaryakıt ürünlerine yine zam olarak yansıyor.

Akaryakıt ürünlerine gelen en ufak zam da üreticiler tarafından A'da Z'ye her şeyin fiyatını artırıyor.

Örneğin son bir yılda benzine yüzde 166, motorine yüzde 235 oranında zam yapıldı.

Son bir haftada benzin 2 lira 67 kuruş, motorin 5 lira 12 kuruş zamlandı. Eğer dün geceki zam iptal edilmemiş olsaydı benzinin fiyatı 21 lirayı motorinin fiyatı 25 lirayı bulacaktı.

Türkiye anlık bile değişen akaryakıt ürünlerini en pahalıya kullanan ülke olmasına rağmen iktidar temsilcileri aksini savunuyor.

İktidar temsilcileri dünyadaki en akaryakıt ürünlerinin Türkiye'de satıldığını iddia ediyor / Görsel: Independent Türkçe

Rakamlar yetkililerin iddialarını çürütüyor

Hükümet yetkilileri, petrol ürünlerini için verilen parayı dolar cinsine çevirip "Benzin ve mazotu en ucuza satan ülke Türkiye'dir" iddiasında bulunuyor.

Fakat bu iddiayı rakamlar net bir şekilde çürütüyor. Trading Economics'de yer alan verilere göre akaryakıt ürünleri Türkiye'de hiç de iddia edildiği gibi düşük değil. Birçok ülkede benzinin litre fiyatı 0,02 ile 0,93 dolar arasında değişiyor. Bu ülkelerin başında elbette petrol zengini ülkeler geliyor.

Türkiye'de petrol ürünleri lira ile değil dolar ile satılsa bu para birimine sahip olan Amerika Birleşik Devletleri'nden daha pahalıya alabilecek Türk vatandaşları. Zira Amerika'da benzinin fiyatı 93 sent iken Türkiye'de 1,04 dolar.

G-20 ülkeleri arasında en ucuz benzin sırasıyla Endonezya, Suudi Arabistan, Rusya, Arjantin ve ABD halkına satıyor. Birleşik Krallık, Fransa, Almanya, İtalya ve Hollanda ise benzinin en pahalı olduğu ilkeler arasında ilk sıralarda yer alıyor. Bu ülkelerde benzinin litresi 2 ile 2,41 dolar arasında değişiyor. Dolar bazlı düşünüldüğünde Lübnan litresi 11,78 dolarla dünyada benzini en pahalıya kullanan ülke olarak dikkat çekiyor.
 

Türk tüketicisinin hem dövizdeki hem de petrole gelen zamdan olumsuz etkilendiğini gösteren grafik

Bir Amerikalı 100 dolar karşılığında 55 litrelik deposunu 2 defa dolduruyor

Türkiye, kendi parası baz alınarak hesap yapıldığında petrol ürünlerini en pahalıya kullanan ülkeler arasında ilk sıralarda.

Bir Amerikalı 100 dolar ödeyerek 55 litrelik deposu bulunan aracını yaklaşık 2 defa doldurabiliyorken, bir Türk aynı miktarı alan aracı için 1120 lira vermek durumunda.

Türk vatandaşı, 2 depo için ise 2 bin 240 lira ödemek zorunda. Başka bir ifadeyle Amerikalı 2 depo benzin için sadece 100 dolar verirken bir Türk aynı miktardaki benzin için 150 dolar ödemek zorunda kalıyor.

22 yıllık akaryakıt fiyatları gelinen noktayı çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. 2000 yılında Bülent Ecevit'in başbakanlığı döneminde 1 litre benzinin fiyatı 59 kuruştu.

2008 yılında petrol tarihi zirvesini yaptı. O zaman ham petrolün varil fiyatı 147 doları gördü ancak Türkiye'de yine de benzin ve mazot bugünkü rakamları görmedi 

22 yıl önce 50 liraya 85 litre alınıyordu, şimdi ise 2,5 litre alınıyor

50 lira ile 85 litre benzin alınabiliyordu. 2001 krizi ile bu oran yarı yarıya düştü ve benzin fiyatı 1,24 kuruş olurken, 50 TL'ye 40 litre benzin alındı. AK Parti'nin iktidara geldiği 2002'de ise benzinin litre fiyatı 1,62 liraydı. 50 lira veren bir sürücü 31 litre benzin alabiliyordu. Sonraki yıllarda peyderpey artan benzin fiyatları 2021 yılına gelindiğinde inanılmaz ölçüde artmaya başladı. 2021 yılında benzinin litre fiyatı 8,40 kuruş olurken, 50 TL'ye de sadece 6 litre benzin alınabiliyordu. 22 yıl önce 50 liraya bir depodan çok daha fazla benzin alınırken, 2022 yılının mart ayında 50 liraya sadece 2,5 litre benzin alınabiliyor.

2000 ile 2022 yılında benzindeki artışı şu şekilde gerçekleşti:

Bu durum tepkilere neden oluyor. Ancak hükümet yetkilileri bu artışa bir türlü fren yapma yolunu tercih etmiyor. Sebebi de elde edilen gelir. Vergi uzmanı Ozan Bingöl'ün paylaştığı verilere göre 2006-2021 dönemleri arasındaki 16 yıllık sürede; motorlu taşıt satışından 264,2 milyar lira Özel Tüketim Vergisi tahsil edildi.

Aynı süre zarfında petrol ve doğalgaz ürünlerinden tahsil edilen ÖTV 670,8 milyar lira oldu. Sadece bu iki başlıkta tahsil edilen toplam ÖTV tutarı 935 milyar lira buldu.

Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz / Fotoğraf: MMO

"Bakan Nebati bile itiraf etti: Enflasyon düşmez"

Peki ne olacak? Ekonomik kriz, döviz kurlarındaki artış ve savaş gerekçe gösterilerek bu tırmanışın önüne geçilmeyecek mi? Enerji fiyatlarındaki artış ne kadar devam eder? Benzin ve motorin fiyatı ne olur?

Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz'a göre bu konuda bir öngörüde bulunmak çok güç.

Fahiş fiyatları engellemenin iktidarın takdirinde olduğunu dile getiren Türkyılmaz, "Bütün akaryakıt istasyonları devlet için vergi tahsildarı gibi çalışıyor" dedi.

Benzin ve mazotta tahsil edilen vergi oranlarının çok yüksek olduğunu belirten Türkyılmaz, "Bunun sonucunda ulaşım giderleri artar. Şu an belediyelere bağlı otobüs işletmeleri adeta isyan bayrağı kaldırmış durumdalar. Çünkü maliyetine taşıma yapıyorlar. Şehirlerarası otobüs işletmeleri ve nakliye işi yapan tüm sektörler etkilenecekler" diye konuştu.

Fiyatların yukarı yönlü hareket edeceğini bunun da enflasyonu daha da yükselteceğini, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin dahi bunu itiraf ettiğinin altını çizen Türkyılmaz, şöyle devam etti:

"Avrupa ülkelerinin Rusya'dan aldığı kaynaklardan bir anda yoksun kalmaları sistemin çökmesi anlamına gelir. Bunu da hiçbiri kabul etmez. Peyderpey bir değişim planlıyorlar ama bu da çok kolay bir şey değil. Bunu alternatif ülkelerden ikame etmek çok güç."

Her zam geldiğinde akarkayıt istasyonlarının önünde uzun araç kuyrukları oluşuyor / Fotoğraf: AA

"Biden büyük şirketlerin çıkarlarına hizmet ediyor"

"Peki bu işten kim kazançlı çıkıyor" sorusuna Oğuz Türkyılmaz'a şu cevabı vererek sözlerini noktaladı:

"Fiyatların yükselmesinden Rusya'da dahil petrol üreten ülkeler kazançlı çıkıyorlar. ABD açısından bir sorun yok çünkü enerji ithalatçı değil. Fakat Avrupa Birliği ülkeleri enerji ithalatçısı. Dolayısıyla üreten ülkeler kazançlı tüketen ülkeler ise en çok kaybedenler olacak. Avrupa'da gaz fiyatları 3 katına ulaşınca ne olacak? İnsanlar ödeyemeyecek duruma gelecek, soğukta ve karanlıkta kalacaklar. Açıkçası yine mağdur olacak olan halk olacak. Özellikle düşük gelirli ve yoksullar başı çekecek. ABD Başkanı Joe Biden'ın izlediği politikanın tam da büyük şirketlerin çıkarlarına hizmet ettiğini düşünüyorum."

"Buradaki parametre sadece Türkiye'deki kur seviyeleri"

Eski BOTAŞ yetkilisi ve enerji uzmanı Ali Arif Aktürk de petrol fiyatlarının geldiği seviye sürdürülebilir olmadığını belirtti.

Zaten 2021 yılı sonuna kadar başta ABD ve AB olmak üzere tüm dünyada yaşanan parasal genişleme hem petrol hem de diğer emtia fiyatlarını olması gerekenin çok üstüne çıkardığını hatırlatan Aktürk, "FED ve Avrupa MB artan enflasyondan rahatsızdı ve parasal genişlemeye son verecekti. Lakin Ukrayna krizi ile petrol fiyatları beklenmedik bir şekilde çok hızlı bu seviyelere geldi" ifadelerini kullandı.

Eski BOTAŞ yetkilisi ve enerji uzmanı Ali Arif Aktürk / Fotoğraf: Twitter

"Arzda fiziki olarak bir sıkıntı yaşanmazsa brent petrolünün bu yatay seyrini sürdüreceğini ve yavaşça gevşeyeceğini bekliyorum" diyen Aktürk, "Bizim akaryakıt fiyatlarında rafineri çıkış fiyatları İtalya Akdeniz çanağındaki İtalya CIF fiyatı ile belirleniyor. Fiyat yapısı ürün fiyatları ile oluşuyor. Bundan sonra yatay seyrederse rafineri fiyatlarının dolar bazında artacağını düşünmüyorum. Buradaki parametre sadece Türkiye'deki kur seviyeleri" değerlendirmesinde bulundu.

"Hükümetin ÖTV ve KDV'de indirime gideceğini beklemiyorum"

Akaryakıtta alınan ÖTV ve KDV'nin şu anda büyük önem arz ettiğini bu nedenle iktidarın bundan bir indirime gideceğini beklemediğini aktaran Aktürk, "Akaryakıt fiyatları kısa vadede 25-28 TL bandına oturarak düz bir seyir izler. Doğalgaz fiyatlarında ise mevsimsel şartlara göre bir miktar düzelir. Bu düzelme nisanın ikinci yarısından sonra olacak. Uluslararası gaz fiyatları mayıs ayından sonra (eğer Ukrayna çatışması büyümez ise) 700-800 dolar seviyesine gevşeyecektir" şeklinde konuştu.