Çocuklar, Kovid-19 salgınıyla birlikte gerek uzaktan eğitim gerek çevrimiçi ortamlara taşınan sosyalleşme ihtiyacı nedeniyle internette daha fazla zaman geçiriyorlar.
İnsanlarla iletişimde kalmak, yaşama devam etmek için gerekli, ayrıca çocukların ve gençlerin bu yeni düzenin olumsuz etkilerini hafifletmelerine yardımcı oluyor.
Bununla birlikte, ebeveynler çocuklarının internette geçirdikleri zamanda korunmalarını sağlamak üzere bazı önlemler almalılar.
Çocuklara nazik ve destekleyici bir iletişimin değerini anlatmak ve onların kaba, ayrımcı, zorbalığa varan veya uygunsuz davranışların asla kabul edilemez olduğunu anladıklarından emin olmak gerekiyor.
UNICEF Innocenti Araştırma Ofisi'nin 2019'da yaptığı bir araştırma, çevrimiçi etkinliğe daha fazla katılan çocukların, daha az çevrimiçi kullananlara kıyasla daha iyi dijital becerilere sahip olma eğiliminde olduğunu gösteriyor.
Ayrıca, Çocuk Haklarına dair Sözleşme'ye göre, çocukların kendilerini ifade etme ve başkalarıyla tanışma hakkı da dahil olmak üzere yurttaşlık hakları var ve internet bu hakkı destekleyen bir araç olabilir.
Sosyal medya kullanımında ebeveyneler nelere dikkat etmeli?
Uzmanlar bu konuda önemli uyarılarda bulunuyor.
"Online ortamı, gecenin bir yarısı tehlikeli bir sokakta çocuğun tek başına bırakılmasına benzetiyorum"
Konunun birçok yönü olmakla birlikte öncelikle bağımlılık temelinde ele alınması gerektiğini söyleyen Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatri Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serhat Nasıroğlu, "Düzensiz ve aşırı şekilde internet kullanımı, aşerme davranışının olması ve elbette çocuğun işlevini bozan önemli ruhsal sorunlarla ilerliyor. Ancak meseleye sadece teknoloji bağımlığı temelinde yaklaşmamız olayın önemini azaltmaktadır. Uzun süreli ekran maruziyeti; depresyon, uyku sorunları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, sosyal kaygı bozukluğu, davranış bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu cinsel ve fiziksel istismara bağlı olarak ve madde kullanımı gibi önemli ruhsal sorunlara yol açabilir. Ben online ortamı birazda, gecenin bir yarısı tehlikeli bir sokakta çocuğun tek başına bırakılmasına benzetiyorum. Kontrol edemediğiniz bir siber dünyada çocuklarla tehlikeleri baş başa bırakıp çocukların tüm bu tehlikelerle mücadele etmesini istiyoruz" diyor.
"Aileye güvenli internet ile ilgili bilgiler verildikten sonra sınırların net olarak uygulanması gerekiyor"
"Klinik görüşmelerde birçok ailenin çocuklarının internet kullanım sıklığında artış olduğunu belirtmesine rağmen esas olarak gerçek risklerin farkında olmadıkları gözlemliyorum" diyen Nasıroğlu, şu uyarılarda bulunuyor:
Örnek olarak şiddet içeren oyunların tehlikelerinin azaltılması, çocuğun sanatsal faaliyetlere yönlendirilmesi, spor ve egzersiz önerileri, çocuğun stresle başa çıkma becerilerinin arttırılması için görüşmeler yapılması ve çocuğun kendi internet kullanım sıklığını gözlemleyerek geri bildirim yapması gibi birçok husus konusunda bilgilendirmek gerekiyor. Aileye güvenli internet ile ilgili bilgiler verildikten sonra sınırların net olarak uygulanması gerekiyor.
"Çocuk üzerinden sosyal medya hesabı açmak ve reklam gelirleri için çocuğun kullanılması bir çocuk istismarıdır"
"Çocuk üzerinden sosyal medya hesabı açmak ve reklam gelirleri için çocuğun kullanılması bir çocuk istismarıdır" diyen Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatri Derneği Travma Komisyonu Başkanı Doç. Dr. Serhat Nasıroğlu, "İstismar dediğimizde sanki sadece cinsel veya fiziksel istismar akla geliyor ancak istismar çok yönlü düşünülmesi gereken bir durumdur. Özellikle küçük çocukluk yaş döneminden itibaren çocukların yoğun sosyal medya paylaşımlarına izin vermek veya desteklemek çocuğun henüz hazır olmadığı bir dünyayla yüzleştirmektir. Çocuk işçiliği mi konusuna gelince evet, bu şekilde de tarif edebiliriz. Ancak, ben bu durumun bazı durumlarda bir çocuğun dışarıda işçilik yapmasından bile tehlikeli olabileceğini ifade etmek isterim. Ayrıca emeğin nispeten daha az paranın ise, daha çok olduğu bu tarz sosyal medya mecralarında çocuğun eğitime motive edilmesi de oldukça zorlayıcı olacaktır. Bir çocuk psikiyatri olarak, belki zor olacak ama önerim mümkünse 18 yaş altı sosyal medya kullanımına izin verilmemesi veya küçük yaşlardan itibaren tablet ve cep telefonu zaman kısıtlamasının uygulanması ve sosyal medya yazışmalarının ve girişlerinin yakından takip edilmesi olmalıdır" şeklinde konuşuyor.
"Web kameralarının gerekmedikçe kapalı olduğundan ve gizlilik ayarlarının açık olduğundan emin olun"
"Çocukları korumak için teknolojiyi kullanmak gerekiyor" diyen UNICEF Türkiye Milli Komitesi Genel Müdürü İnci Haseki, "Çocuğunuzun kullandığı cihazda en güncel yazılım ve virüsten koruma programlarının çalıştığından, web kameralarının gerekmedikçe kapalı olduğundan ve gizlilik ayarlarının açık olduğundan emin olun. Çocuğunuzun, sizin ve kendisinin kişisel bilgilerini özellikle yabancılardan gizli tutması gerektiğini öğrenmesine yardımcı olun" şeklinde tavsiyelerde bulunuyor.
Haseki, önerilerini şöyle sürdürüyor:
Yaşına uygun uygulamaları, oyunları ve diğer çevrimiçi eğlenceli aktiviteleri belirlemek için çocuğunuzla çevrimiçi ortamda birlikte zaman geçirin. Çocuklar için en ideali, çok fazla ya da çok az değil, doğru miktarda ekran süresi ve ebeveynin desteğiyle gözetimi.
Ekran süresi, küresel ölüm oranlarında önde gelen bir risk faktörü olarak görülen ve çocukluk çağı obezitesine de sebep olan fiziksel hareketsizliğin nedenlerinden biri olarak görülüyor. Örneğin egzersiz videoları, çocukların fiziksel olarak aktif olması için önemli bir araç olabilir.
"Veri ve mahremiyet konusunda endüstri çapında etik standartları ve çocukları çevrimiçi olarak koruyan diğer uygulamaları geliştirmek için kullanılmalı"
Dijital dünyada çocukların kullandıkları platformların çoğunun yetişkinler için tasarlandığına dikkat çeken Haseki, "Çocukların kullanımı, veri toplayan yapay zeka sistemleri tarafından yetişkinlerle aynı sepette toplanıyor ve yetişkinleri hedeflemesi gereken algoritmalar çocukları da hedefliyor. Dolayısıyla dijital dünyanın çocukları korumak üzere düzenlenmesi, yasal düzenlemelerin ve yaptırımların bunu yansıtması gerekiyor" ifadelerini kullanıyor.
"Öncelikle ve en önemlisi, boşlukları belirlemeli ve kapatmalıyız" uyarısında bulunan Haseki, "Kaliteli çevrimiçi kaynaklara erişimi desteklemeli, çocukların interneti nasıl kullandıklarına ilişkin bilgileri, çocukların kendilerini çevrimiçi olarak nasıl koruyacaklarına dair bilgileri sürekli güncellemeli ve hem politika oluşturma hem de düzenleyici çerçevelerde teknolojinin değişim hızını yakalamalıyız. Özel sektörün gücü ve etkisi, veri ve mahremiyet konusunda endüstri çapında etik standartları ve çocukları çevrimiçi olarak koruyan diğer uygulamaları geliştirmek için kullanılmalı. Dijital dünyayı onların iletişimlerini geliştirmek, beceri ve yetkinliklerini desteklemek için kullanmalıyız. Maksimum gizlilik koruması, çocuklar tarafından kullanılan dijital araçlar ve platformlar için temel ayar olmalıdır ve gizlilik, baştan itibaren tüm yeni teknolojilerin tasarımına dahil edilmelidir" diyor.
"Bir çocuğun dijital içerikleriyle para kazanmaya başlaması, onun okuldan kopmasına da neden olabilir"
Haseki, "Çocukların içerik paylaşımlarının, kamuya açık bir şekilde beğeni yaratmaya yönelik kullanılması ve ticari bir araca dönüşmesi çocuğun kimlik ve öz değer algısını, özgüvenini geri dönüşü olmayacak şekilde olumsuz etkileyebilir. Dijital içeriklerin bu şekilde kullanılması, çocukların mahremiyet hakkının kendileri bunun ayırdına varacak yaşa gelmeden ihlal edilmesi anlamına geliyor. Bir çocuğun dijital içerikleriyle para kazanmaya başlaması, onun okuldan kopmasına da neden olabilir" şeklinde konuşuyor.
"Dijital platformları kullanırken çocukların yetişkin gözetiminde bulunmaları önemli"
Çocukların eğitimleri üzerine araştırmalar yapan Northeastern Üniversitesi'nden Asst. Prof. Dr. Bilge Erten, "Dijital platformları kullanırken çocukların yetişkin gözetiminde bulunmaları önem arz ediyor. Eğer yetişkin gözetimi yetersizse çocuklar internette kendi yaşlarına uygun olmayan içerikleri tüketebilirler. Bunun en başlı olumsuz etkisi çocukların ruhsal ve zihinsel gelişimleri olabilir. Örneğin, bu tarz içerikleri tüketen çocuklar daha çok dikkat eksikliği (attention deficit dışorder) yaşayabilirler ve bu rahatsızlık çocukların zihinsel performansını düşürüp onların okulda daha başarısız olmasına neden olabilir" diyor.
"Sosyal medya platformlarına 4 hafta kadar girmesi engellenen kişiler daha mutlu hissediyor"
Pennsylvania Üniversitesi'nden Dr. Pınar Yıldırım, dijital platformlar üzerine Matthew Gentzkow ve Hunt Allcott'un çalışmalarından örnek vererek, şunları anlatıyor:
Facebook gibi sosyal medya platformlarına 4 hafta kadar girmesi engellenen kişilerin ki bu durum kişilerin izni ile oluyor.
Ortalamada, bu süre sonrasında kendilerini daha mutlu hissettikleri, arkadaş ve ailelerine daha çok vakit ayırdıklarını belirttikleri, politik olarak daha az kutuplaştıkları ve sosyal medyayı da yine daha az kullanmaya devam ettikleri sonucu çıkıyor.
Aynı zamanda olan bitenden daha çok birhaberler. Bu çalışmalar her ne kadar küçük çocuklar üzerinde yapılmamış olsa da, sosyal medyanın çocuklar üzerinde benzer şekilde bağımlılık yaratan etkilerinin olabileceği tahmin edilebilir. Tabii ki kesin konuşabilmek için çalışmaların yapılmasını beklemek gerek.
"Büyük firmalar hata yaptığında kaybedecek çok şeyleri var"
Çocuklara, sosyal medya ve dijital platformları dengeli ve güvenli bir şekilde kullanmayı öğretmek gerektiğini söyleyen Silikon Vadisi'nden Yazılım Mimarı Selim Önal, "Facebook'un Instagram'ın çocuklar için olan versiyonu üzerinde çalışması çok tartışma yarattı. Ancak, aslında çocuklara özel sosyal medya uygulamaları, platformlar mevcut ve sayıları giderek de artıyor, bu çok yeni bir şey değil. Ben büyük firmaların bu alanda çalışmasının olumlu olduğunu düşünüyorum, çünkü küçük, hiç bilinirliği olmayan bir firmanın çocuklarınızın verilerini saklamasındansa bence Facebook, Google gibi büyük firmaların saklaması daha iyi. Çünkü bu firmalar hata yaptığında kaybedecek çok şeyleri var, o yüzden bu işi doğru yapmak için motivasyonları büyük" şeklinde görüşünü dile getiriyor.
"Çocukları yanlış kişilerden koruyacak, doğru alışkanlıkları geliştirecek ürünler olmalı"
Çocuklara yönelik dijital platformlara karşı çıkanların olduğunu hatırlatan Önal, son olarak şunları kaydediyor:
Bu kişiler teknoloji şirketlerine güvenmiyorlar. Bu anlaşılır bir durum, ama ne kadar tepki gelirse gelsin bunun engellenemez bir süreç olduğunu düşünüyorum. Bence burada tartışma bunun nasıl doğru yapılacağı üzerine olmalı. Büyük teknoloji firmaları bu işi doğru bir şekilde yapabilmek için en avantajlı konumda olan firmalar.
Çocukları yanlış kişilerden koruyacak, doğru alışkanlıkları geliştirecek, ebeveynlere takip imkanı verecek ürünler yaratacak teknolojik altyapıları; kısa vadeli gelir yerine uzun vadeli güvenilirlik ve kullanıcı sadakatini seçebilecek maddi imkanları var.
© The Independentturkish
