Güney Kore Devlet Başkanı Yoon'un, muhalefetin "devlet karşıtı aktivitelere" bulaştığını savunarak sıkıyönetim ilan etmesiyle başlayan tartışmanın yankıları sürüyor. 

Sıkıyönetim ilanından yaklaşık 6 saat sonra, 300 sandalyeli Ulusal Meclis'te 190 milletvekili, uygulamanın sonlandırılmasını oybirliğiyle kabul etti.

Muhalefet partileri Yoon'un azledilmesi için önerge verirken, sivil toplum kuruluşları (STK) da lideri istifaya çağırıyor. 

Neden sıkıyönetim ilan edildi?

Güney Kore'de Anayasa'nın 77. maddesine göre devlet başkanı, "savaş, silahlı çatışma, ulusal acil durum ya da kamu güvenliği ve düzeninin gerektirdiği hallerde" sıkıyönetim ilan edebiliyor.

Yoon, muhalefeti "devlet karşıtı ve Kuzey Kore yanlısı faaliyetlerle" suçlayarak sıkıyönetim ilan etti. Devlet başkanı, bu hamleyle Pyongyang destekçisi güçleri ortadan kaldırmayı ve anayasal özgürlük düzenini korumayı amaçladığını bildirdi. 

Güney Kore lideri, "devlet karşıtı faaliyetlere" örnek olarak, ana muhalefetteki Kore Demokratik Partisi'nin üst düzey 3 savcının görevden alınması talebini ve bütçe kesintisi hamlesini gösterdi. 

Muhalefet, Yoon'un gelecek yıl için önerdiği 677 trilyon wonluk (yaklaşık 16,6 trilyon TL) bütçeden yaklaşık 4,1 trilyon won kesinti (yaklaşık 101 milyar TL) yapmıştı. Yoon da "ülkenin temel işlevleri için gerekli tüm kilit bütçe kalemlerinin kesildiğini" söyleyerek tepki göstermişti. 

Ancak Yoon, sıkıyönetim kararında bu gerekçelendirmelere destekçi bulamadı.  Hem muhalefetten hem de iktidardaki Halkın Gücü Partisi'nden tepki toplayınca lider geri adım atmak durumunda kaldı.

Muhalefet ne diyor?

Muhalefet, ülkede bir savaş ve kriz ortamı bulunmadığından sıkıyönetim kararının Anayasa'ya aykırı olduğunu savunuyor. Yoon'un bu adımı kendi atadığı bazı isimlere yönelik başlatılan azil sürecine ve eşi hakkındaki yolsuzluk iddialarına tepki olarak gerçekleştirdiği ileri sürülüyor. 
 

Protestocular, Yoon'un istifasını istiyor (AFP)

Yoon, eşi Kim Keon-hee'ye "hisse senedi fiyatlarını manipüle ettiği" gerekçesiyle soruşturma açılması çağrısı yapan yasa tasarısını ocakta veto etmişti. Tasarıda, Kim'in Deutsch Motors şirketin hisse senedi fiyatlarını 2009-2012'de manipüle ettiği iddialarının soruşturulması isteniyordu. Kim iddiaları defalarca yalanlamıştı. 

Diğer yandan Yoon son dönemde artan gıda fiyatları, doğum oranındaki düşüş ve sağlık sektöründeki grevler yüzünden tepki topluyordu.

Ülkede nisanda düzenlenen genel seçimde muhalefetteki liberal Kore Demokratik Partisi, ittifak yaptığı diğer küçük partilerle Ulusal Meclis'teki 300 sandalyenin 192'sini almayı başarmıştı. İktidardaki Halkın Gücü Partisi ise hezimete uğramıştı. 

Genel seçimler, Yoon için de referandum niteliğindeydi. Bunun ardından Yoon'un istediği vergi kesintileri ve bütçe reformlarını yapması daha da zorlaşmıştı. 

Ulusal Meclis'te ve sokaklarda neler yaşandı?

Sıkıyönetim ilanının ardından ordu, Ulusal Meclis'e baskın düzenledi. 

Güney Kore Ulusal Meclisi Genel Sekreteri Kim Min-ki, bu sabah yaptığı açıklamada, baskında yaklaşık 300 askerin yer aldığını söyledi. Kim, orduyu kınayarak bunun kabul edilemez olduğunu belirtirken, polisin de bazı siyasetçilerin parlamento binasına girmesini engellediğini ifade etti.
 

Kim, yaklaşık 230 askerin helikopterle meclis binasına geldiğini, diğer askerlerinse duvarlardan atlayarak parlamento bahçesine girdiğini anlattı. Meclis çalışanlarıysa bu esnada yangın söndürme tüpleriyle askerlere engel olmaya çalıştı.

Eylem, yürüyüş ve siyasi faaliyetlerin sıkıyönetim kapsamında yasaklanmasına rağmen birçok kişi sokaklara inerek kararı protesto etti. 

Meclis binası dışında toplanan eylemciler "Sıkıyönetime hayır", "Kapıyı açın" ve "Diktatörlüğü reddedin" sloganlarıyla gösteri düzenledi. Bazı aktivistler polis barikatını geçip meclis binasına girmeye çalışırken, gösterilerde ciddi bir yaralanma veya can kaybı yaşanmadığı bildiriliyor. 

Sıkıyönetimin kaldırılmasıyla askerler parlamento binasından ayrıldı. 

Nasıl tepkiler geldi?

Seul merkezli haber ajansı Yonhap'ın aktardığına göre sıkıyönetim kararı nedeniyle Devlet Başkanlığı Sekreteri Chung Jin-suk, Ulusal Güvenlik Danışmanı Shin Won-sik, Siyasi Başdanışman Sung Tae-yoon ve 7 kıdemli danışman daha toplu olarak istifa etti. 

Buna ek olarak 6 muhalefet lideri, Yoon'un görevden alınması için harekete geçti. Artan istifa çağrılarıyla karşı karşıya kalan Yoon'un azli için verilen önerge 191 milletvekili tarafından imzalanarak Ulusal Meclis'e sunuldu. Önergenin 72 saat içinde oylanması bekleniyor.

Seul'deki Gwanghwamun Meydanı'nda bir araya gelen Kore İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Katılımcı Demokrasi için Halkın Birliği ve diğer STK üyeleri de Yoon'u istifaya çağırarak eylem düzenledi. 
 

Yoon'u destekleyen muhafazakar gruplar da eylem düzenledi (Reuters)

Güney Kore Başbakanı Han Duck-soo, tüm kabine üyelerinin istifa edeceğinde dair çıkan haberlerin ardından yaptığı yazılı açıklamada, yetkililerin halkın güvenliği için sorumluluklarını yerine getirmeyi sürdüreceğini ifade etti. Han, son ana kadar hizmete devam edeceklerini belirtti. 

Japonya, sıkıyönetim kararıyla başlayan tartışmaları "ciddi endişeyle izlendiğini" bildirdi. 

ABD, tepki toplayan kararın iptal edilmesindenn memnuniyet duyulduğunu ifade etti. 

Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zaharova, sıkıyönetim ilanına ilişkin "Pek çok kişi, Kuzey Kore’nin güvenliği konusunda neden bu kadar endişe duyduğunu anladı" yorumunu yaptı.

Dışişleri Bakanlığı, Güney Kore'deki gelişmelerin takip edildiğini belirtirken, ülkedeki Türk vatandaşlarına kalabalıktan uzak durma çağrısı paylaşıldı. 

Kuzey Kore yönetiminden sıkıyönetim hamlesiyle ilgili henüz açıklama gelmedi.

Şimdi ne olacak?

Sıkıyönetim kararıyla siyasi krize giren Güney Kore'de Seul yönetiminin nasıl bir yol haritası izleyeceği merak ediliyor. Yoon'un, muhalefetin azil talebi karşısında ne yapacağı henüz belli değil.

Ülkedeki bir devlet başkanının görevden alınması için Ulusal Meclis'e sunulan azil önergesinin, parlamenterlerin üçte ikisi tarafından onaylanması gerekiyor. Ardından Anayasa Mahkemesi, azil sürecine ilişkin kanıtları dinleyip değerlendirmek üzere duruşma düzenliyor. Mahkemenin, azli onaylamak veya reddetmek için 6 ay süresi var. Mahkemedeki 9 yargıçtan 6'sının kararı onaylaması halinde lider görevden alınıyor. Bu durumda 60 gün içerisinde yeni liderin seçilmesi gerekiyor. 
 

Ulusal Meclis önünde yoğun güvenlik önlemi alındı (Reuters)

Güney Kore'de sıkıyönetim en son 1979-1981 yıllarında, 440 gün boyunca askeri darbe yönetiminde uygulanmış ve yine askerler tarafından kaldırılmıştı.

Güney Kore'de bugünkü "sıkıyönetim" ilanı, ülke tarihinin 13'üncüsü oldu.

Independent Türkçe, Guardian, CNN, BBC, AFP, Yonhap, New York Times, NK News, AA

Derleyen: Yasin Sofuoğlu