ABD yönetimi son zamanlarda Libya'daki dikkat çekici diplomatik faaliyetini yoğunlaştırdı.

Bu doğrultuda, kendisine bağlı önemli yetkililer son iki gündür Bingazi'de ve özellikle ordu karargahında yoğunlaşan etkin taraflarla görüşmeler gerçekleştirdi.  

Gözlemcilere göre Washington, mevcut Demokrat Başkan Joe Biden'ın görevi devralmasından bu yana Libya dosyasına tekrar ilgi göstermeye başladı.

Biden'ın selefi Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump döneminin ardından bu dosya, dünyanın halihazırda sahne olduğu enerji krizinin büyümesiyle özellikle son aylarda yeniden gündeme geldi. 

Bingazi'ye hava köprüsü

Libya'daki Amerikan hamleleri, son 72 saatte Bingazi yönünde yoğun bir hareketliliğe tanık oldu. Sadece çarşamba günü kentin havalimanına varan beş Amerikan uçağı tespit eden radar sitelerinde hava trafiği eksik olmadı. 

Bu sitelere göre çarşamba sabahı biri ABD Dışişleri Bakanlığına ait diğeriyse özel iki ABD uçağı Bingazi'ye ulaştı.

Bu uçaklara biri ABD Hava Kuvvetleri diğeri de NATO'ya bağlı iki de gözetleme ve keşif uçağı eşlik etti. Bunlardan sonra varan beşinci uçak ise ABD Özel Kuvvetlerine bağlı. 

İtalyan ItaMilRadar sitesi de Libya sahillerinde gözetleme yapan bir Amerikan uçağı gözlemledi ve geçtiğimiz perşembe günü Libya hava sahasına girer girmez uçağın alıcı-verici sistemi durduruldu. 

Bu uçaklar, Libya Ulusal Ordu Başkomutanı Halife Hafter ile görüşmek üzere gelen birkaç ABD'li siyasi ve askeri yetkili taşıyordu.

Bu yetkililerden en önemlileri ise Afrika'daki ABD Hava Kuvvetleri Komutanı Yardımcısı General John D. Lamontagne ile ABD'nin Libya Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Leslie Ordman idi. 

Libya Ordu Komutanlığı, ABD'li yetkililerle yapılan müzakerelerin içeriğini paylaşmazken Ordman, ABD Büyükelçiliğinin Twitter hesabı üzerinden şu açıklamayı yaptı:

Toplantıda havacılık da dahil olmak üzere güvenlik koordinasyonu ile Libya ordusunun demokratik olarak seçilen bir sivil yönetim altında yeniden birleşmesinin önemi tartışıldı.

Yeni sızıntılar

Bu ziyaret, ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA'in başkanı William Burns'ün Bingazi ziyaretinden birkaç gün sonra gerçekleşti.

Burns, bu ziyaret esnasında önce Hafter ile bir araya gelmiş, ardından Abdülhamid Dibeybe yönetimindeki Birlik Hükümeti yetkilileriyle görüşmek üzere Trablus'a yönelmişti.

İngiliz Middle East Monitor dergisinin yayımladığı bir raporun da dahil olduğu Batı kaynaklı bazı haberlere göre Burns, Mareşal Halife Hafter'den Abdülhamid Dibeybe Hükümeti ile işbirliği yapmasını ve yürütme kurumlarının birliği ilkesini koruma bağlamında ülkenin doğusunda faaliyetine imkân tanımasını talep etti. 

Burns'ün görüşme boyunca petrol sektöründe istikrar ve ihracatın etkilenmemesi gerektiği konusunda güçlü uyarılarda bulunduğunu aktaran İngiliz gazeteye göre, "ABD'li yetkili, Hafter'den doğal kaynaklar, sular ve güneydeki sınırların korunması ve güvence altına alınması için ordu ve ülkenin batısındaki askeri taraflardan oluşan ortak bir güç oluşturulmasını istedi."

Rakiplerin öfkesi

Bingazi'deki ordu komutanı Halife Hafter'e muhalif taraflar, ABD'li diplomatların Hafter ile gerçekleştirdiği yoğun görüşmelerden memnun olmadıklarını ifade ederken diğerleri bunun, Hafter'e uluslararası bir gözetim ve ABD'nin doğrudan denetimiyle herhangi bir yeni siyasi haritada önemli roller oynama fırsatı sunabileceğini düşünüyor. 

"Libya-ABD İttifakı" olarak bilinen oluşumun başkanı ve Libya'daki siyasal İslam'ın tanınmış liderlerinden İsam Umeyş'in ifadesiyle;

ABD yönetiminin, Libya'daki krizin çözümü bağlamında Halife Hafter'le ortaklık yürütmesi kabul edilemez ve de uygulanabilir bir seçenek değil. Hafter'in Libya'da geniş bir coğrafyada etkin olması, ABD'nin de dahil olduğu aktif uluslararası tarafların Libya dosyasında benimsediği politikanın bir sonucudur. Halife Hafter, Libya'nın bazı bölgelerinde iktidarı elinde tutuyor ve geniş bir coğrafyada etkin. Bu, Libya'da barış ve istikrar beklentilerinin yıkılmasına yol açan yatışırma siyasetinin neticesidir ve özellikle ABD'nin Hafter'in demokrasi davasını baltalamasını önlemek için daha sert bir yaklaşıma ihtiyacı vardır.

Gerçekliğe göre hareket etme

Ayrıca, Libyalı basın mensubu Ömer el-Ceruşi, Washington'un Libya sahasında etkili ve güçlü tüm taraflara açık bu tavrını "akıllıca bir siyaset" olarak niteledi. 

El-Ceruşi durumu, "Washington, Libya dosyasını ve Ortadoğu'da buna benzer tüm dikenli dosyaları, önce kendi çıkarlarını muhafaza eden bir siyasetle ele alıyor. Bingazi'ye siyasi, askeri ve istihbari tüm düzeylerde böyle yoğun bir şekilde heyetlerini gönderiyorsa ister kendi çıkarlarına yönelik bir tehdit unsuru ister bu çıkarların korunmasını garanti edebilecek bir kişi olsun, her halükârda Ordu Komutanı Halife Hafter'i bir taraf olarak görüyor demektir. ABD yönetimi, bir gerçekliğe göre hareket ediyor. Askeri olarak güçlü tarafların, Libya'daki çözüm ve sözleşmenin anahtarlarına sahip olduklarının farkında. Mevcut uluslararası koşullarda aciliyet kazanan bir hedefi gerçekleştirmek için onlarla dengeli bir şekilde muhatap olmaya çalışıyor. Hedefse Libya'nın, petrol ithalat akışının sürmesini sağlayacak şekilde, siyaset ve güvenlik açısından istikrarlı olması. Zira küresel pazar, içinde bulunduğumuz dönemde başat olan bir ürün konusunda herhangi bir sarsıntıyı kaldıramaz" ifadeleriyle yorumladı. 

Çetrefilli hesaplar

Araştırmacı akademisyen Ferec eş-Şattat, Amerika'nın son zamanlarda Libya'daki dikkat çeken hareketliliğini şöyle değerlendirdi:

Washington'a göre Libya'ya istikrarın geri dönmesiyle beraber yeni yönetimin, Doğu Akdeniz ülkelerini, özellikle gaz arama ve çıkarmaya ilişkin daha önemli meselelere dahil etmesi kolaylaşacak. ABD'nin Libya dosyasına yönelik ilgisini canlandıran diğer önemli sebeplerden biri de farklı bölgesel ve uluslararası tarafları, kendi çıkarlarını tehdit eden kriz hattına dahil etmektir. Hele de bu kez sahadaki rakipler arasında Rusya var; ABD, Rusya'nın ön saflardaki varlığından tahrik olduğu ölçüde ne Türkiye'nin ne de diğer ülkelerin rolünden rahatsızlık duyuyor.

Libya meselesinde Amerikan hareketliliğinin yeni başlamayıp Biden yönetiminin gelmesiyle geri döndüğüne işaret eden eş-Şattat, değerlendirmesini şu sözlerle sürdürdü:

Bu durum, ABD'nin Libya Büyükelçisi Richard Norland'ın Mayıs 2021'de sefir ve ABD Başkanı'nın özel elçisi olarak atanmasında ve Libya dosyasının bu yönetimin ilgi alanlarının başına getirilmesinde açıkça görülüyordu. Nitekim Libya krizinin çözüm süreçlerine ağırlığıyla girdi ve orada, Rusya'nın bu dosyadaki başrolünü sınırlandırmaya odaklanarak etkili ve doğrudan bir rol oynamaya kilitlendi. Amerika'nın BM Libya'ya Destek Misyonu ve Afrika'daki askeri güçleri AFRİCOM aracılığıyla yürüttüğü faaliyeti ile Büyükelçi Norland'ın Libya ve çevresindeki belirgin diplomatik faaliyeti de bunu açıkça ortaya koyuyor.