NASA'dan bilim insanları Tonga'daki Hunga Tonga-Hunga Ha'apai sualtı yanardağının 15 Ocak'ta patlamasıyla oluşan kül bulutunun, modern uydu çağında gözlemlenen en büyük kül bulutu olduğunu ve atmosferde yaklaşık 58 kilometre boyunca yükseldiğini açıkladı: Bu, şimdiye kadar kaydedilen herhangi bir fırtınadan iki buçuk kat daha yüksek.

Tonga patlamasından önce gözlemlenen en büyük kül bulutu 1991'de gerçekleşen Pinatubo Dağı patlamasına aitti ve Filipinler semalarında atmosferde 35 kilometreye kadar ulaşan kül fırlamıştı.

ABD ve Japonya'nın Dünya-görüntüleme uydularının yaptığı gözlemler ve ardından NASA'nın atmosfer uzmanı bilim insanlarının yürüttüğü analizler, Tonga püskürmelerinden doğan kül bulutunun Pinatubo kül bulutundan bir buçuk kat daha uzun olduğunu ortaya koyuyor. Tonga patlamasından çıkan kül nihayetinde 157 bin kilometrekarelik bir alanı kapsayacak şekilde yayılacak: Bu, ABD'nin Georgia eyaletinden daha büyük bir alan.

NASA Langley Araştırma Merkezi'nden atmosfer uzmanı bilim insanı Kristopher Bedka, uzay ajansının Dünya Gözlemevi internet sitesinde yaptığı açıklamada "Bu olayın boyutu şimdiye kadar üzerinde çalıştığım tüm fırtına bulutlarını fazlasıyla aşıyor" ifadelerine yer verdi.

En yeni nesil jeostatik uydularımız tarafından bu kadar iyi görüntülenebildiği için şanslıyız ve bu verileri kül bulutunun evrimini belgelemek için yenilikçi şekillerde kullanabiliriz.

Tonga patlamasından çıkan kül, stratosferin sona erdiği yaklaşık 50 kilometre irtifada başlayan ve termosferin başladığı yaklaşık 95 kilometre irtifaya kadar uzanan, Dünya'nın mezosfer adlı atmosfer tabakasına kadar ulaştı. Uluslararası Uzay İstasyonu termosferde kabaca 410 kilometrede, yolcu uçaklarıysa 9 ila 12 kilometre irtifada stratosferde uçarken birkaç sondaj roketi ve yüksek irtifa balonu haricinde çok az taşıt mezosferi keşfetmeye çıkmıştı.

Bilim insanları bazı benzerliklere dikkat çekerek Tonga patlamasını analiz etmek adına genellikle büyük fırtınaları incelemek için kullanılan tekniklerden faydalandı. Volkanik ısı ve okyanus nemi bir araya gelerek düzenli konveksiyon akımlarının tek başına oluşturabileceğinden çok daha güçlü, fırtına benzeri bir kül bulutuna güç sağladı ve bulut, külü geniş bir alana yaymanın yanı sıra muazzam miktarda da şimşek üretti.

Tonga'da yerel hava koşullarını şekillendirmesinin ve su kaynaklarına zarar vermesinin ötesinde, kül bulutunun kalıntıları bir yıl veya daha uzun süre üst atmosferde kalıp küresel iklimi etkileyebilir. Ne var ki NASA'dan bilim insanları patlamaların atmosferik soğumaya neden olabilecek kükürt dioksiti düşük miktarlarda içerdiğine dikkat çekti.

Tonga takımadasındaki patlama adalarda 100 binden fazla kişiyi etkiledi. Patlamanın ve sonrasında gelen tsunaminin hemen ardından başlanan kurtarma çalışmaları sürüyor. Birleşmiş Milletler yetkilileri kısa süre önce yeniden inşa süreci için Tonga'nın 90 milyon dolar veya daha fazlasına ihtiyaç duyabileceğini söyledi.

* İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/space

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk