İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Mahir Polat tarafından paylaşılan Galata Kulesi'nde sürdürülen restorasyon çalışmaları sırasında hilti adlı iş makinesiyle duvarın delindiğine dair görüntü kamuoyunda tepkilere neden oldu.
Polat, şu an Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olan Galata Kulesi'nde restorasyon planının onaylanmadan çalışmaların başlatıldığını iddia ederek, yerinde tespit yapmak için gönderdikleri İBB ekiplerinin içeri alınmadığını öne sürmüştü.
Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne devri tartışma yaratmıştı
Galata Kulesi, 1943'ten beri İBB tarafından işletiliyordu.
Ancak Vakıflar Genel Müdürlüğü, 13 Mayıs 2019'te buranın Kule-i Zemin Vakfı'na ait olduğunu iddia ederek kendilerine devrini istedi.
Talebin İmamoğlu'nun belediye başkanlığı seçimini kazandığı 31 Mart 2019 yerel seçimlerinden sonra gelmesi o dönemde kamuoyunda tartışma yarattı.
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden yapılan açıklamada başvurunun İmamoğlu'yla ilgisi olmadığı 2008'den beri kendilerine ait olan 39 taşınmazı İBB'den geri aldıkları öne sürüldü.
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün başvurusuyla Galata Kulesi'nin devri mahkeme tarafından tescil edildi.
Kültür Bakanı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü: Müdahale sonradan eklenen bölümlere
Görüntülerin ardından Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy yaptığı açıklamada, "Yapılan işlem doğru ve yapılması gereken bir işlem ama hiltinin kullanılması yanlış" diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:
Yapılan işlem, kuleye son 45-50 yılda yapılanlarla özgünü ayrıştırma işlemi. Sonradan niteliksiz malzemeyle yapılan bölümleri alınıyor. Bu yapılması gereken bir işlem. Bu işlemin hilti ile yapılması ise yanlış.
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden yapılan yazılı açıklamada zemin katındaki işlemin, kuleye sonradan eklenen yapılardan ve deformasyona uğramış malzemelerden arındırılması olduğu iddia edildi.
İşlemin literatürde "çürütme-tümleme" olarak tanımlandığı belirtilerek, şu ifadelere yer verildi:
Bir tarihi esere sonradan eklenmiş ya da dönem içerisinde onarım yapılamayacak kadar bozulmuş alanlarda, deformasyona uğramış parçaların çıkarılması ve tekrara aslına uygun hale getirilmesidir. Yapılan teknik incelemelerde; kule zemin katındaki duvarın çimento esaslı sıva raspası sonucunda duvar örgüsünde bozulmaların ortaya çıktığı, orijinal yapısının bozulduğu ve bu müdahalelerin yakında dönemde yapıldığı anlaşılmıştır. Galata Kulesi gibi İstanbul'un hatta dünyanın sembol eserlerinden birine sonradan izinsiz ve kaçak olarak eklenen, orijinal dokusu ve fonksiyonu ile ilgisi olmayan ofis, mutfak gibi bölümlerde tasfiye edilmekte; çimento harçla örünmüş bölüm, özgün duvar örgüsüne uygun malzeme cinsi ve tekniğine uygun olarak tamamlanmaktadır.
"Yüklenici firmaya gerekli yaptırımlar uygulanacaktır"
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün açıklamasında "Galata Kulesi, insanlığın ortak mirası, İstanbul'un siluetinin ayrılmaz parçasıdır" denilerek şunlar kaydedildi:
Yapılan çalışmalar; bilimsel yöntemler esas alınarak, büyük bir titizlikle sürdürülmektedir. Hassasiyetimizle uyuşmayan yöntemler kullanan yüklenici firmaya gerekli yaptırımlar uygulanacaktır.
Uzmanlar tepkili
Söz konusu çalışmayı konunun uzmanlarına da yönelterek, yapılan çalışmanın teknik olarak doğru olup olmadığını sorduk.
Uzman isimler sert eleştiriler yöneltti.
"Tarihi yapılar üzerinde iş makineleriyle işlem kanuna aykırı
Mimar Serhat Şahin, yapılan çalışmanın kabul edilir olmadığını söyleyerek, eleştirilerini şöyle sıraladı:
Tarihi yapılar üzerinde makineleriyle herhangi bir işlem yapılması kanuna aykırı. Özürleri kabahatlerinden büyük. Bunların yaşanmasının nedeni şeffaflığın olmaması. 1500 yıllık yapı üzerinde müdahale yapınca 1000 kere düşünüp bir kere haraket etmelisiniz. Düz inşaat mantığı ile restorasyon yapamazsınız.
"İdeolojik yakınlığa göre ya da eşe dosta iş teslim ediliyor"
Şahin'in restorasyon çalışmalarını yürütecek firmaların tespitine yönelik de eleştirileri de şöyle:
Maalasef bu tür işlerde iş ehline vermek yerine en düşük fiyatı verene teslim ediliyor. Bu firmanın böyle bir restorasyonu yürütecek deneyimi var mı yok mu orasına bakılmıyor. Bir de açık konuşmak gerekirse kimi zaman şirketin kendilerine ideolojik olarak yakın olup olmadığına bakılarak ya da eş dosta iş teslim ediliyor. Maalesef hangi parti gelse bir süre sonra bu yozlaşma yaşanıyor.
"Müdahale yapılacaksa el aletleriyle olmalı"
Şahin, iş makineleriyle restorasyon yapmanın kanunen de yasak olduğunu tekrarlayarak, "Kagir yapı örme duvarlarda müdahale yapılacaksa bu konuda uzmanlık sertifikası olan bir usta tarafından ufak el aletleriyle yavaş yavaş yapılması gerekiyor. Türkiye'de kağıt üstünde her şey uygun ama maalesef denetim zayıf ve liyakate bakılmıyor" diyerek sözlerini şöyle tamamladı:
Restorasyon bir kültür işi. Düz inşaat faaliyeti gibi yapılacak iş değildir. Bu kültürel uzmanlığa sahip olmayan kişilerin bu işten uzak durması gerek.
"Yapılan müdahale restorasyon kurallarına aykırı"
"Binaya yapılan müdahale restorasyon kurallarına aykırı. Kurallarla uzaktan yakından ilgisi olmayan bir müdahaleyle karşı karşıyayız" diye söze başlayan Mimarlar Odası Genel Başkanı Mimar Eyüp Muhçu, şöyle konuştu:
Restore edilmesi için önce restorasyon projesinin onaylanması, bu restorasyon projesinin yetkilendirilmiş kişiler tarafından görülmesi ve her işlemin koruma kurulu tarafından izne tabi tutularak yapılması gerekir.
Koruma Kurulu dışında farklı alanlardan bilim insanlarından oluşacak bir danışma kurulunun da olması şarttır. Çünkü Koruma Kurulu'da her şeyi bilemeyebilir. Yapılacak işlemler Koruma Kurulu'nca Danışma Kurulu'nun da görüşü alındıktan sonra karara bağlanmalıdır. Galata Kulesi'ne de bu çerçevde bir restorasyon başlatılması gerekirdi.
"İzin alınmadan restorasyona başlanmış"
Muhçu, kamu yönetiminden gelen açıklamalardan anlaşıldığı üzere böyle bir sürecin izlenmediğinin anlaşıldığını ve Koruma Kurulu'yla yaptıkları görüşmede herhangi bir izin alınmadığını öğrendiklerini iddia ederek, sözlerini şöyle tamamladı:
Hiçbir yasal izne dayanmadan gelişi güzel bir şekilde müdahale edildiği görülüyor. Galata Kulesi'nde bir işlem yapılacaksa Koruma Kurulu'nun bilgisi ve izni dahilinde olması gerekirken izin olmadığı halde bir de yapılan işlemin savunulması gibi bir garabetle karşı karşıyayız.
"Ellerinde imkan olsa Galata Kulesi'nin kaldırıp AVM dikerler"
Galata Kulesi'nin 1500 yıllık bir yapı olduğunu söyleyen Gökçe, "Böyle bir yapının yanından geçerken bile özenle geçmen, her dokunduğun yerin hesabını özenle yapman gerek" dedikten sonra eleştirilerini şöyle sürdürdü:
Bırak özeni vermişler iki tane yurttaşın eline hitliyi aşağı yukarı 1.20 kalınlığındaki duvarı yıkmaya çalışıyorlar. Bunun mantığı yoktur. Bugüne kadar o duvara dokunanlar yanlış yapmış da bir bunlar mı doğru yapıyor şimdi? İki metrelik bir yer açacağım diye o tarihi yapıya zarar veren vebal altında kalır. Bu kişiler vicdanlarda yargılandılar. Ağızlarını bağlayıp konuşmamaya mahkum etmek lazım. "Ayasofya, Vakıf malıdır dokunulmaz" diyen Vakıflar Genel Müdürlüğü, sonra çıkıp "Galata Kulesi'nde sorun yok" diyor. Ellerinde imkan olsa Galata Kulesi'ni kaldırıp oraya AVM dikerler.
Restorasyonu yapan firmadan cevap yok
Konuyla ilgili bilgi almak üzere Galata Kulesi'ndeki restorasyon çalışmasını yürüten yüklenici firma Es Yapı'yı arayarak restorasyon uzmanı olan Genel Müdür Sevilay Tuncer Uludağ ile görüşmeyi talep ettik.
Ancak haber yazım süreci içerisinde bir dönüş alamadık.
Uludağ, bir dönem AK Parti İstanbul İl Yönetim Kurulu Üyesi olarak da görev yapmıştı.
Yine konuyla ilgili görüşlerini almak için aradığımız Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği''nden de (KORDER) yanlış bilgi vermemek için çeşitli kaynaklardan olayın araştırıldığını onun ardından bilgi verileceği cevabını aldık.
Bir kere yıkıldı, iki kere yandı, bir kez de külahı devrildi
Kulenin yerden, çatısının ucuna kadar olan yüksekliği 66,90 metre.Duvar kalınlığı 3.75 m, iç çapı 8.95 m dış çapı da 16.45 metre.
Vikipedia'da yer alan bilgilere göre dünyanın en eski kulelerinden olan Galata Kulesi ilk olarak Bizans İmparatoru Anastasius tarafından 528 yılında Fener Kulesi olarak inşa edildi.
1204 yılındaki IV. Haçlı Seferi'nde geniş çapta tahrip edildi.
1348 yılında "İsa Kulesi" adıyla yığma taşlar kullanılarak Cenevizliler tarafından Galata surlarına ek olarak yeniden yapılarak kendin en büyük yapılarından biri oldu.
Türkler'in 1453'te ele İstanbul'u ele geçirmesinin ardından dönem dönem savaş esirleri için barınak, rasathane, yangın gözlem kulesi gibi farklı amaçlarla da kullanılan Galata Kulesi'nin büyük bölümü III. Selim döneminde çıkan bir yangında yandı. Onarılan kule 1831 yılında başka bir yangında yine hasar gördü.
Onarılan kulenin külahı 1875 yılında bir fırtınada devrildi.
1965'te başlanıp 1967'de bitirilen son onarımla da kulenin bugünkü görünümü sağlandı.
© The Independentturkish
