Dünya genelinde çalışan bir araştırma ekibinin yeni incelemesi, istilacı yabancı türlerin ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklarla ilgili tehlikeyi artırdığı uyarısında bulunuyor.

Yabancı türler (hayvanlar, bitkiler ve mikroplar) insanlar tarafından kasten veya kaza sonucu, doğal olarak görülmedikleri bölgelere götürülen egzotik türleri oluşturuyor. Birçoğu, yeni konumlarında gelişip çevre, insan sağlığı ve ekonomi açısından zararlı sonuçlara yol açabiliyor.

The Independent'ın imtiyaz sahibi Evgeny Lebedev tarafından başlatılan Yaban Hayatı Ticaretini Durdurun (Stop The Wildlife Trade) kampanyası, yüksek risk taşıyan yaban hayatı pazarlarının sonlandırılması ve gelecekte pandemilerle karşılaşma ihtimalimizi azaltmak için yasadışı yabani hayvan ticaretini düzenlemeye yönelik uluslararası bir girişim çağrısında bulunuyor.

Dünya genelinde 6 kıtada 13 ülkeden araştırmacıların yürüttüğü yeni çalışma, günümüzde dünya genelinde listelenmiş 18 binden fazla istilacı yabancı türün bulunduğunu ve bu sayının hızla arttığını ortaya koyuyor. Çalışma geçen hafta Biological Reviews adlı akademik dergide yayımlandı.

Rhode Island Üniversitesi'nde biyolojik istila ve ekolojik restorasyon üzerine çalışan ve küresel çaplı araştırma ekibinin bir parçası olan Profesör Laura Meyerson, söz konusu sayının muhtemelen çok daha yüksek olduğunu belirtiyor.

The Independent'a konuşan Profesör Meyerson şunları söylüyor:

Bunlar bizim tespit edip kaydettiklerimiz.

Ancak bir yere götürülen ve oraya yerleşen ama bizim fark bile edemediğimiz pek çok tür var. Bunların en bariz örnekleri de hayli zararlı olabilen bakteriler, virüsler ve mantarlardır.

Gerçekten de orada olduklarını anlamamız uzun zaman alıyor. Biyolojik çeşitlilik öylesine büyük ki bazılarının henüz ismini bile bilmiyoruz. Bir sınıflandırma uzmanı değilseniz, o bölgeye dışarıdan getirildiğini fark edemeyebileceğiniz, yerli türlere çok benzeyen egzotik türler de var.

Koronavirüs pandemisi, zoonotik hastalıkların (yani hayvanlar ve insanlar arasında “sıçrayabilen” virüslerin) taşıdığı risklerin son derece farkında olmamızı sağladı.

Bulgulara göre yabancı türler, virüsler ve bakterilerde görüldüğü üzere yeni konakları ve gittikleri bölgeler açısından önemli bir "patojen kirliliği" kaynağı oluyor.

Yürütülen çalışma, “yabancı patojenlerin... ve bunlarla bağlantılı olarak ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların biyoçeşitlilik ve ekosistemler üzerindeki etkileri hakkında çok az şey bilindiği” uyarısında bulunuyor.

Profesör Meyerson şunları söylüyor:

Yasadışı yaban hayatı ticareti yoluyla olsun, evcil hayvan temin etmek şeklinde olsun hayvanları alıp getirdiğinizde, bu canlıların zoonotik olabilecek ya da diğer hayvanlara yayılabilecek bazı patojenler taşıma olasılığı çok yüksektir.

Sadece hayvandan insana değil, aynı zamanda hem yaban hayatı hem de tarım için sorun teşkil eden hayvandan hayvana bulaşan hastalıklar olabilir.

Tüm bunlar biyogüvenlik meselesidir.

Çalışmada verilen örneklerden birini kaplan sivrisineği oluşturuyor. Kaplan sivrisinekleri, bilindik bir vektördür (bu kavram epidemiyolojide bulaşıcı patojen taşıyan ve aktaran canlılar için kullanılıyor).

Zika, chikungunya ve dang virüslerini taşıyan bu sivrisinekler ilk kez 2019'da Vermont'ta kaydedilmişti. (Halk sağlığı yetkilileri, bulunan sivrisineklerin bu virüsleri taşımadığını ve Vermont'un elverişsiz ikliminin muhtemelen hepsinin kökünü kazıyacağını söylemişti.)

Biyolojik istilaların insan refahı üzerinde geniş çaplı etkileri oluyor. Doğu Afrika'da Victoria Gölü'nü kaplayan su sümbülü istilası, balıkçılığın terk edilmesine ve göçe yol açmıştı.

İstilacı omurgasız taraklı denizanaları, ağları tıkayarak Karadeniz'de yer yer hamsi balıkçılığının terk edilmesine neden olmuştu. ABD'nin güneybatısındaki Tamarix'te yaşanan çalı istilasıysa, tarım arazilerini bozarak bazı bölgelerin terk edilmesine sebebiyet vermişti.

Doğu Akdeniz'de zehirli balıkların balıkçıları yaralamasında görüldüğü üzere istilacı türler insan güvenliği açısından da endişe kaynağı.

2017 tarihli bir analize göre, dünya genelinde nesli tükenen hayvanların üçte birinde ve nesli tükenen bitkilerin 4'te birinde yabancı türlerin etkisi var.

ABD, Birleşik Krallık, Avustralya, Güney Afrika, Hindistan ve Brezilya'da egzotik türlerin yılda neden olduğu çevresel kaybın 100 milyar dolar'dan (yaklaşık 686 milyar TL) fazlasına karşılık geldiği tahmin ediliyor.

Adalar ve kıyı bölgeleri, istila açısından sıcak noktaları oluşturuyor. En çok etkilenen bölgelerse Hawaii Adaları, Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası ve Endonezya'nın Küçük Sunda Adaları.

Yeni Zelanda'da yırtıcı memeliler, yerli memeli yırtıcılarla karşılaşmaksızın evrimleşen saf, yerli kuş türlerinin sayısını etkiledi.

Raporda ayrıca, kıyı şeritlerinin ve adaların bu durumdan etkilenen tek bölgeler olmadığı belirtilerek, “En izole ve en iyi idare edilen koruma alanları bile istilacı yabancı türlerin baskısı altında" deniyor.

Kentsel alanlar da kısmen ticaret ve bahçecilik yoluyla yayılan yabancı bitki türlerinin sık görüldüğü yerler.

İnsan nüfusunun yoğun olduğu zengin bölgeler, en yerleşik yabancı türler için dayanak oluşturuyor. Örneğin kıtasal bölgeler arasında Florida, Birmanya pitonu da dahil olmak üzere yabancı türlerin en çok görüldüğü noktalardan biri. En yerleşik yabancı balık türleri Colorado (100 tür) ve Mississippi (73) nehir yataklarında bulunuyor.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 2/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 3/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 4/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 5/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 6/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 7/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 8/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 9/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 10/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 11/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 12/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 13/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 14/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 15/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 16/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 17/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 18/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 19/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 20/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 21/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 22/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 23/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 24/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 25/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 26/30

  20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP)

• 27/30

  19 Ekim 2024 - Cadılar Bayramı öncesinde zombi kılığına giren bir sanatçı, Güney Kore yapımı korku filmi Zombi Ekspresi'nden (Train to Busan) ilham alan "Zombi Şinkansen" hızlı treninde performans sergiliyor. Japonya'nın Tokyo'yla Osaka arasında giden treninin kiralanan vagonunda, "yaşayan ölülerle" karşılaşmaya hazır 40'a yakın heyecan meraklısı vardı. Organizatörlerin koltuklara yerleştirdiği oyuncular, performans kapsamında korkunç bir dönüşüm geçirerek diğer yolculara "saldırmaya" başladı. Etkinlik organizatörü Kenta Iwana, "normalde güvenli ve huzurlu olan yolculuğun bir anda kaosa sürüklenişini canlandırmak istediklerini" söyledi (Kim Kyung-Hoon/Reuters)

• 28/30

  18 Ekim 2024 - Filistinliler cuma namazı kılarken bir kişi, İsrail'in saldırıları sırasında yıkılan Büyük Ömer Camisi'nin kalıntıları arasında yürüyor. Memlük ve Osmanlı döneminin mimari özelliklerini taşıyan caminin yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi var. Bir diğer adıyla Gazze Ulu Cami, Gazze'nin en eski, Filistin'in de üçüncü en büyük camisiydi. Bu cami, bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda enkaza dönen tarihi alanların en çarpıcı örneklerinden biri (Dawoud Abu Alkas/Reuters)

• 29/30

  17 Ekim 2024 - İngiliz pop müzik grubu One Direction'ın eski üyesi Liam Payne, Arjantin'de kaldığı otelin üçüncü katından düştükten sonra hayatını kaybetti. Arjantin Polisi, Payne'in başkent Buenos Aires'te Casa Sur adlı otelde kaldığını, "uyuşturucu ve alkol tesiri altında olma ihtimali bulunan agresif bir adam" hakkında gelen şikayet üzerine otele gittiklerini açıkladı. Arjantinli sağlık yetkilileri, otopsi yapılacağını belirtti (Agustin Marcarian/Reuters)

• 30/30

  16 Ekim 2024 - İtalyan lüks marka grubu Prada ve Houston merkezli girişim Axiom Space, NASA'nın Artemis 3 Ay misyonunda kullanılacak bir uzay giysisinin tasarımını İtalya'nın Milano kentinde tanıttı. NASA'nın Ay'ın güney kutbuna gerçekleştireceği ilk insanlı görevde Ay'da yürüyen astronotlar bu kıyafeti giyecek. Artemis 3 görevinin Eylül 2026'da gerçekleştirilmesi bekleniyor (Marco Bertorello/AFP)

Yeni bölgelerdeki istilacı yabancı türlerin sayısı çeşitli yollarla artarken, küresel ticaret, seyahat ve iklim krizi bu süreçte önemli rol oynuyor.

Av hayvanlarının ve spor amaçlı temin edilen balıkların avlanmasında görüldüğü gibi bazı türlerin kasten serbest bırakıldığı da oluyor.

Bir diğer büyüyen tehditse, nadir ve egzotik evcil hayvanlara yönelik yoğun ilgi. Avrupa'da tahminen 54 milyon süs kuşu, 28 milyon küçük memeli ve 14 milyon akvaryum balığının yanı sıra evcil hayvan olarak tutulan 9 milyon sürüngen bulunuyor.

Araştırmacılar, “Bu türlerin çoğu, özellikle gelecekteki iklim senaryolarına bakıldığında tutuldukları alanın dışında kök salabilir” sonucuna varıyor.

Esaret altında tutulan vahşi hayvanlar başta olmak üzere bu evcil hayvanlar aynı zamanda hastalık taşıyıcı vektörler de olabiliyor.

Fakat barındırdıkları risklere rağmen parazit taşıyabilen canlı türlerin internet üzerinden satışı hâlâ büyük ölçüde düzenlenmiş değil ve herkesin bildiği üzere takipleri hayli zor.

Ticaret de istilacı türlerin hareketini kolaylaştırırken "yeni bölgelere götürülen ağaç öldüren böcekleri ve patojenlerde yaşanan patlamanın ormanlar üzerinde büyük etkileri oluyor".

(Tıpkı yakın zamanda Washington eyaletinde Asya'ya özgü “katil eşekarılarının” bulunmasında şüphelenildiği gibi) başka istilacı türler de yük uçakları ve konteyner gemileriyle “otostop” yapıyor.

Biyolojik olarak bozunmayan plastiklerde son yıllarda görülen çarpıcı artış da bu sürece katkıda bulunurken, söz konusu maddeler organizmaların okyanusları geçmesinde "sal" işlevi görüyor. Tsunamiler, kasırgalar, muson yağmurları ve tayfunların okyanuslara sürüklediği plastikler, iklimsel sonuçlar nedeniyle hem boyut hem de yol açtığı vahşet açısından gitgide daha etkili oluyor.

Milyonlarca yıldır doğal olarak türleri okyanuslara taşıyan ve biyolojik olarak parçalanabilen ağaç ve köklerle karşılaştırıldığında “plastikler onlarca yıl dayanabilecek sallar yaratıyor, daha fazla türün daha uzun mesafelere ve daha fazla sayıda taşınmasını mümkün kılıyor”.

Daha yüksek sıcaklıklar türlerin daha önce elverişsiz bulabilecekleri bölgelerde artık gelişmesine imkan tanıdığı için iklimsel acil durum mevcut sorunu daha da şiddetlendiriyor.

Kuzey Buz Denizi'nin ısınması, Atlantik ve Pasifik okyanusları arasındaki tür akışında artış anlamına geliyor.

Çalışmaya göre, daha önce “deniz yoluyla gerçekleşen biyolojik istilaların son sınırı” olarak tanımlanan Antarktika'daysa yeni tesisler ve turizmin neden olduğu, artan gemi trafiğinin de eşlik ettiği bir ivme görülüyor.

Bazı çevreciler, iklim krizinin tehdit ettiği bazı türlerin hayatta kalmak için yeni bölgelere taşınması gerektiğini savunuyor. Araştırma ekibinin çalışmasıysa, potansiyel olarak yabancı tür istilalarını harekete geçirme ihtimali taşıdığı gerekçesiyle bu stratejinin “dikkatle değerlendirilmesi” gerektiğini ortaya koyuyor.

Çalışmaya göre bu durum baş etmesi güç muazzam bir sorun olmakla birlikte ulusal biyogüvenlik programlarının ve uluslararası işbirliğinin hızlandırılmasını gerektiriyor.

X-ışını makineleri ve dedektör köpekler dahil olmak üzere daha sıkı sınır kontrollerinin bir etkisi olabilir. Bu tür önlemler Yeni Zelanda'ya giren istilacı bitkisel mantar patojenlerinde azalmaya yol açmıştı.

Yaban hayatına odaklanacak daha fazla sınır görevlisinin işe alınıp eğitilmesinin ve yeni teknolojilerin hayata geçirilmesinin de etkisi olacaktır.

Bu konuda bazı ülkeler diğerlerine kıyasla daha başarılı oldu. Araştırmacılar örneğin Avustralya ve Yeni Zelanda'da biyogüvenliğin ulusal bir öncelik olduğunu, giderek artan sayıda adalarda bulunan sıçanların ve kedilerin ortadan kaldırılmasında ve kıtasal alanlarda yabani otların biyolojik kontrolünün sağlanmasında sonuç alındığını belirtiyor.

Bununla birlikte bazı bölgelerde istilalar ya çok az dikkat çekiyor ya da çok az finansman alıyor.

Profesör Meyerson geçen yıl Trump yönetiminin Ulusal İşgalci Türler Konseyi'nin (NISC) bütçesini yüzde 50 oranında azalttığına dikkati çekiyor. Meyerson, "istilaların yılda 100 milyar dolar hasara neden olduğundan haberdarken" 1 milyon dolar olduğu belirtilen yıllık bütçenin küçük bir meblağ olduğunu ifade ediyor.

Profesör, istilacı tür tehdidinin politika ve finansal kaynaklar bakımından “bir biyogüvenlik sorunu” seviyesine yükseltilmesi gerektiğini belirtiyor.

Bize yüz milyonlarca dolar'a mal oluyor ve sağlığımıza zarar veriyor.

Kovid-19, bir istilacı tür sorunudur. Ne yapacağımızı biliyorduk ve yapmadık.

https://www.independent.co.uk/environment

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk