Portekiz'in başkenti Lizbon’dan salı günü (4 Şubat 2025) gelen haber, dünya genelinde milyonlarca Şii İsmaili Müslümanı derinden sarstı. Şii İsmaili Müslümanların Nizari kolunun 49. imamı ve aynı zamanda Ağa Han Kalkınma Ağı’nın kurucusu Prens Kerim el-Hüseyni ya da daha yaygın bilinen adıyla IV. Ağa Han, 88 yaşında hayata gözlerini yumdu. Modern İsmaili cemaatinin şekillenmesinde ve küresel kalkınma projelerinde öncü bir rol oynayan Ağa Han, vefatıyla bir cemaatin liderliğiyle sınırlı kalmayan zengin bir miras ve kapsamlı bir etki alanı bıraktı. Ağa Han milyarlarca dolarlık serveti, hobileri ve yaşamının magazinsel ayrıntılarıyla da çok konuşulan bir isimdi.
Farklı kültürlerin kesişiminde dünyaya ilk adımlar
Prens Kerim el-Hüseyni, 13 Aralık 1936’da İsviçre'nin Cenevre kentinde adeta farklı kültürlerin kesişim noktasında dünyaya geldi. Babası Prens Ali Han, dedesi ve İsmaililerin o dönemki lideri III. Ağa Han’ın en tanınmış çocuklarından biriydi. Annesi Joan Barbara Yarde-Buller ise İngiliz aristokrasisine mensuptu. Bu nedenle Kerim el-Hüseyni, çocukluğundan itibaren hem Avrupa’nın hem de İslam dünyasının kültürel ve entelektüel mirasıyla yoğruldu.
Çocukluğunun büyük bir bölümünü, o dönemde Britanya Doğu Afrikası Protektorası'nın başkenti olan Nairobi’de geçirmesi, onu Afrika’nın zengin ve çok kültürlü sosyal dokusuyla buluşturdu. Burada aldığı eğitim yalnızca klasik derslerle sınırlı kalmadı; Afrika’nın doğal zenginlikleri, erken yaşta yüzleştiği sosyal eşitsizlikler ve farklı etnik kimliklerle iç içe yaşama deneyimi, ileride geliştireceği liderlik vizyonunun temel taşlarını oluşturacaktı.
Ailesi eğitime büyük önem veriyordu. Bu doğrultuda, Kerim el-Hüseyni İsviçre’deki prestijli Institut Le Rosey’de yatılı eğitimine başladı. Ardından, Harvard Üniversitesi'nde İslam tarihi alanında lisans derecesi alarak akademik yolculuğunu sürdürdü. Harvard’da geçirdiği yıllar, İslam sanatına ve İslam medeniyetinin kültürel mirasına olan ilgisini daha da güçlendirdi. Burada başlayan sanat koleksiyonculuğu merakı, ilerleyen yıllarda "Ağa Han İslam Eserleri Koleksiyonu" adıyla kurumsallaşacak ve dünya çapında sergilenecek bir kültürel mirasa dönüşecekti.
Ailesinden aldığı dini eğitimle, okullarda aldığı Batılı eğitimin sentezi, henüz bu kavramlar ortada yokken bile, Kerim el-Hüseyni'yi "medeniyetler arası diyalog" ya da "dinler arası diyalog" çabalarının cisimleşmiş haline dönüştürecekti. Yıllar sonra 2006'da Almanya'dan "hoşgörü" ödülü aldığında yaptığı konuşmada, iki kültürü tanıyarak büyümesinin önemine değinecek ve şöyle diyecekti:
Bugünlerde insanlar dünyamızda kaçınılmaz bir 'Medeniyetler Çatışması‘ndan söz ettiklerinde, korkarım ki genellikle kastettikleri kaçınılmaz bir 'Dinler Çatışması'dır. Ancak ben olsam tamamen farklı bir terminoloji kullanırdım. Benim gördüğüm kadarıyla Müslüman dünyasıyla Batı arasındaki ilişkilerde temel sorun 'Cehalet Çatışması'. Ve benim önereceğim şey, temel bir ilk adım olarak, yoğunlaştırılmış bir eğitim çabasıdır.
İmamlık: Genç yaşta üstlenilen büyük sorumluluk
1957’de dedesi III. Ağa Han’ın vefatı, henüz 20 yaşındaki Kerim el-Hüseyni’yi, dünyanın dört bir yanına dağılmış milyonlarca İsmaili Müslümanın imamı konumuna getirdi. Bu beklenmedik sorumluluk, genç lider için hem büyük bir onur hem de iki önemli nedenden dolayı zorlu bir meydan okumaydı.
İsmaililere göre Allah'ı tanımak, zamanın imamını tanımaktı ve imamın sözü, Allah'ın sözü kabul edilirdi. "Allah'ın sözünü seslendirme" sorumluluğunun, 20 yaşındaki bir gencin omuzlarına nasıl bir yük bindirdiğini hayal etmek bile güç.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Bir diğer meydan okumaysa İsmaililerde imamlığın sadece dini değil, aynı zamanda siyasi bir liderlik makamı olmasıydı. Zira İsmaili toplulukları yalnızca Ortadoğu’da değil, Doğu Afrika’dan Hindistan’a kadar pek çok farklı bölgeye yayılmıştı ve değişen dünyada bu topluluğa önderlik etmek, büyük zorlukları beraberinde getiriyordu.
IV. Ağa Han, dedesinin izinden giderek cemaatin hem manevi hem de dünyevi ihtiyaçlarına cevap vermek için kolları sıvadı. 1950'ler ve 1960'lar, sömürge yönetimlerinin sona erdiği ve pek çok ülkenin bağımsızlığını kazandığı bir dönemdi. Genç Ağa Han, cemaat üyelerini yaşadıkları ülkelere entegre olmaya, o ülkelerin vatandaşlıklarını almaya ve iş ile eğitim alanlarında aktif rol üstlenmeye teşvik etti. Bu yaklaşım, İsmaili cemaatine yalnızca dini değil, aynı zamanda toplumsal anlamda da güçlü ve örgütlü bir konum kazandırdı.
Artık IV. Ağa Han unvanını taşıyan Kerim el-Hüseyni, IV. Ağa Han, dedesinin izinden giderek cemaatin hem manevi hem de dünyevi ihtiyaçlarına cevap vermek üzere kolları sıvadı. 1950’ler ve 1960’lar, sömürge yönetimlerinin son demlerini yaşadığı ve pek çok ülkenin bağımsızlığını kazandığı bir dönemdi. Genç Ağa Han, cemaat üyelerini yaşadıkları ülkelere entegre olmaya, vatandaşlık almaya, iş ve eğitim alanlarında aktif rol üstlenmeye teşvik etti. Bu yaklaşım, İsmaili cemaatinin yalnızca dini anlamda değil, toplumsal olarak da güçlü ve örgütlü bir konum kazanmasına büyük katkı sağladı.
Öte yandan, baskı ve zorluklarla karşılaşan İsmaili toplulukları için göç politikaları da devreye sokuldu. Özellikle 1970’li yıllarda bazı Afrika ülkelerinde yaşanan siyasi çalkantılar nedeniyle pek çok İsmaili, Kanada gibi daha istikrarlı ülkelere yerleşmeye teşvik edildi.
Bu süreç, İsmaili diasporasının küresel ölçekte yaygınlaşmasını sağlarken, ilerleyen yıllarda Ağa Han Kalkınma Ağı’nın (Aga Khan Development Network - AKDN) uluslararası boyut kazanmasını da kolaylaştırdı.
IV. Ağa Han, yıllar sonra 5 Haziran 2000'de UNESCO'nun davetlisi olarak Paris'te yapacağı konuşmada AKDN'nin misyonunu şöyle özetleyecekti:
İslam ahlakı tüm inananlara, bireysel olarak ya da İsmaili İmamat gibi kurumlar aracılığıyla, yoksullara, dışlanmışlara ve ötekileştirilmişlere mevcut durumlarını ve gelecek beklentilerini iyileştirmeleri için yardım etmeyi emretmektedir.
İmamat aracılığıyla, dünyanın en yoksul bölgelerinden bazılarında yaşayan insanların ihtiyaçlarına ve potansiyellerine cinsiyet, etnik köken veya dinlerine bakmaksızın yanıt vermek üzere Ağa Han Kalkınma Ağı adında bir grup özel, mezhepsel olmayan kuruluş oluşturarak bu sorumluluğa yanıt vermeye çalıştım.
AKDN: Bir vizyonun kurumsallaşması
1967’de resmen kurulan Ağa Han Kalkınma Ağı (AKDN), IV. Ağa Han’ın küresel çapta en bilinen ve en çok takdir edilen miraslarından biri oldu. Sağlık, eğitim, kültür ve ekonomik kalkınma gibi alanlarda faaliyet gösteren bu dev yapı, Orta Asya’dan Afrika’ya, Güney Asya’dan Ortadoğu’ya kadar geniş bir coğrafyada milyonlarca insanın hayatına dokundu.
AKDN çatısı altında Ağa Han Üniversitesi, Ağa Han Sağlık Hizmetleri ve Ağa Han Kültür Vakfı gibi önemli kuruluşlar yer alıyordu. Özellikle birçok ülkeye yayılan hastane ve okul ağlarıyla birlikte Ağa Han kurumları yaklaşık 80 bin kişinin işvereni haline geldi. Türkiye’de de Ağa Han Mimarlık Ödülü dolayımıyla adı sıkça anılan bu ağ, toplumsal kalkınmanın yanı sıra kültürel mirasın korunmasına da ayrı bir önem verdi.
AKDN'nin en önemli projelerinden olan Ağa Han Üniversitesi (AKU), 1983'te Pakistan'ın ilk özel üniversitesi olarak kuruldu. Kâr amacı gütmeyen bu kurum Pakistan, Kenya, Tanzanya, Uganda, Afganistan ve Birleşik Krallık'ta faaliyet göstererek sağlık bilimleri, eğitim, İslam medeniyetleri çalışmaları, gazetecilik ve kamu politikası gibi alanlarda programlar sunuyor.
Türkiye kamuoyunda Ağa Han
Türkiye’de Ağa Han adı, ağırlıklı olarak iki ana başlık altında bilinir: Ağa Han Mimarlık Ödülü ve Ağa Han Üniversitesi’nin küresel eğitim ağı. Özellikle Ağa Han Mimarlık Ödülü, Türkiye’nin kültürel ve mimari mirasının dünya çapında tanınmasında önemli bir rol oynadı. Tarihi camilerin, geleneksel şehir dokularının ve çağdaş mimarlık projelerinin uluslararası platformlarda ödüle layık görülmesi, hem meslek camiasında hem de kamuoyunda “Ağa Han” isminin hafızalarda kalmasını sağladı.
Türkiye’den bu ödülü alan önemli projelerden bazıları şunlar:
Edirne'deki Rüstem Paşa Kervansarayı'nın restorasyonu (1980)
Akyaka’daki Nail Çakırhan Evleri (1981-83)
İstanbul’daki Sedad Hakkı Eldem imzalı SSK binası (1986)
Çanakkale’deki Sedat Gürel Evleri (1987-89)
ODTÜ Kampüsü Ağaçlandırma Projesi (1993-95)
Ecnebilerin "obituary" diye tabir ettiği bu tarz; "vefat edenin portresi" yazılarının, konu edindiği kişiyi "sütten çıkmış ak kaşık" gibi göstermek şeklinde bir zaafı olabiliyor. Ama biz kör öldüyse badem gözlü olsun diyenlerden değiliz, dolayısıyla burada biraz da Ağa Han hakkındaki eleştiri noktalarına yer vereceğiz.
Kaldı ki Ağa Han'ın bizatihi kendisi de; “Hepimiz insan olarak kusurlara sahibiz ve bu kusurlarımızı tanımak, gelişimin ilk adımıdır" dememiş miydi? Peki, şimdi sayacaklarımız "o kadarı kadı kızında da olur" kabilinden bir takım "kusurlar" mı yoksa affedilmesi güç suçlar mı buna da okuyanlar karar verecek elbette…
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
7 Şubat 2025 - Çin ordusu mensupları, Asya Kış Oyunları açılış töreninin düzenlendiği Harbin Uluslararası Kongre Sergi ve Spor Merkezi'nde ülkelerinin bayrağıyla yürüyor. Bugün başlayan 9. Asya Kış Oyunları, çeşitli kış sporlarındaki müsabakalarla 14 Şubat'a kadar devam edecek. Çin'in ev sahipliği yaptığı etkinliğe Japonya, Kuzey ve Güney Kore gibi 34 ülke ve bölgeden yaklaşık 1300 sporcu katılıyor. Oyunların açılışı öncesinde, ağırladığı yabancı liderlere konuşan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Asya ülkelerini "ortak barış ve dostluk hayaline sımsıkı sarılmaya, her türlü güvenlik sorununa birlikte yanıt vermeye ve eşit, düzenli ve çok kutuplu bir dünyanın inşasına katkıda bulunmaya" çağırdı (Issei Kato/Reuters) -
2/30
5 Şubat 2025 - Filistinliler, Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye'de yıkık binaların arasında. İsrail Başbakanı Binyamin Netayahu'yla Beyaz Saray'da görüşen ABD Başkanı Donald Trump, Gazzelilerin de kalıcı olarak başka bir yere yerleşmesi gerektiğini söyledi. Trump'ın açıklamalarına uluslararası kamuoyundan tepkiler gelirken İngiltere ve Fransa da iki devletli çözümü desteklediğini açıkladı (Omar Al-Qattaa/AFP) -
3/30
4 Şubat 2025 - Polis memurları, İsveç'in Örebro kentindeki Risbergska Lisesi'nde. Örebro Polisi'nin yaptığı açıklamada, Risbergska Lisesi'nin kampüsünde düzenlenen silahlı saldırı sonucu 4 kişinin yaralandığı belirtildi. Saldırının yerel saatle 13.30'da gerçekleştiği kaydedilirken, yaralananlara dair detaylar henüz paylaşılmadı. Öte yandan, bölge halkına evde kalma çağrısı yapıldı. Örebro Polis Sözcüsü olayla ilgili cinayette teşebbüs ve kundaklama şüphesiyle soruşturma başlatıldığını duyurdu (Kicki Nilsson/AFP) -
4/30
3 Şubat 2025 - Almanya'da Sosyal Demokrat Parti'nin (SPD) adayı Başbakan Olaf Scholz'un portresinin yer aldığı seçim kampanyası afişi, ülkenin batısındaki Frankfurt am Main'de bulunan Avrupa Merkez Bankası (ECB) genel merkezinin önünde. Almanya'da 23 Şubat'ta parlamento seçimi gerçekleştirilecek (Kirill Kudryavtsev/AFP) -
5/30
2 Şubat 2025 - ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun bugün Panama'nın aynı adlı başkentine yaptığı ziyareti protesto eden gösterici ABD Başkanı Donald Trump ve Nazi bayrağının da olduğu bir pankart açtı. Marco Rubio, Başkan Donald Trump'ın Panama Kanalı'nı ele geçirmeye yönelik olağanüstü tehdidinin arkasını nasıl getireceğini düşünürken, ABD Dışişleri Bakanı olarak ilk yurtdışı gezisinde Panama'ya geldi (Martin Bernetti/AFP) -
6/30
1 Şubat 2025 - İşgal altındaki Batı Şeria'nın Ramallah kentinde bir adam, İsrail'in serbest bıraktığı Filistinli bir esiri atlayarak selamlıyor. Ateşkes anlaşması kapsamındaki 4. takasta üç İsrailli esirin Gazze'de Hamas tarafından teslim edilmesinin ardından, Filistinli esirler Batı Şeria'daki İsrail hapishanesinden serbest bırakıldı (Ahmad Gharabli / AFP) -
7/30
31 Ocak 2025 - Filipinler'in başkenti Manila'daki protestocular, bugün düzenlenen mitingde Filipinler Devlet Başkanı Yardımcısı Sara Duterte'nin görevden alınması çağrısı yapıyor. Duterte, milyonlarca dolarlık devlet fonunu kötüye kullandığı iddialarından dolayı azledilme talepleriyle karşı karşıya. Anayasaya göre azil sürecinin mahkemeye taşınması için meclis üyelerinin üçte birinin oyu gerekiyor. Duterte'nin ayrıca Kasım 2024'te, kendisinin ölmesi halinde Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr.'ı, eşini ve meclis başkanı olan kuzenini öldürecek birini tuttuğunu söylediği öne sürülmüştü (Ted Aljibe / AFP) -
8/30
30 Ocak 2025 - Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin Goma kentinde yaşanan su sıkıntısı nedeniyle bölge sakinleri su toplamak için bir su noktasında bidonlarını sıraya diziyor. Devlet Başkanı Felix Tshisekedi, 23 Mart Hareketi'ne (M23) güçlü bir askeri yanıt sözü verdi. Ruanda destekli savaşçılar ülkenin maden bakımından zengin olan doğusunda ilerlemeyi sürdürdü. M23'ün Kuzey Kivu eyaletinin başkenti Goma'nın büyük bölümünü ele geçirmesi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğusunun büyük bölümünü ele geçirdiği 10 yıllık çatışmanın çarpıcı bir şekilde tırmanması anlamına geliyor (Jospin Mwisha/AFP) -
9/30
29 Ocak 2025 - Yerinden edilmiş Filistinliler Gazze Şeridi'nin güneyinden kuzeyine gitmeyi sürdürüyor. Hamas'la İsrail arasında varılan Gazze'de ateşkes ve esir takası anlaşması 19 Ocak Pazar günü TSİ 12.15'te yürürlüğe girmişti. İsrail'in 7 Ekim 2023'ten ateşkese varılana kadar Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda yaklaşık 17 bin 841'i çocuk, 12 bin 298'i kadın olmak üzere 47 bin 283 Filistinli öldü, 111 bin 472 kişi yaralandı (Omar Al-Qattaa/AFP) -
10/30
28 Ocak 2025 - Çin'in ChatGPT tarzı dil modeli DeepSeek, yapay zeka dünyasını altüst etti. Yapay zekanın altına hücumuna benzetilen dönemde gelen bu ani değişim, Wall Street'i sarstı. ABD Başkanı Donald Trump, yaşanan gelişmenin Silikon Vadisi için bir "uyandırma alarmı" olduğunu söyledi (Pedro Pardo/AFP) -
11/30
27 Ocak 2025 - Fransa'nın batısındaki Rennes kentinde Ille nehrinde meydana gelen olağanüstü sel felaketinin ardından caddedeki arabalar bu hale geldi. Herminia alçak basınç sisteminden kaynaklanan şiddetli yağışların Rennes'de son 40 yılın en kötü sel felaketine yol açmasının ardından Ille-et-Vilaine bölgesi sel felaketine karşı kırmızı alarma geçirilirken, diğer 8 bölge de da sel, dalga-batma ve çığ felaketlerine karşı turuncu alarma geçirildi (Damien Meyer/AFP) -
12/30
25 Ocak 2025 - İsrail ordusu tarafından Gazze'nin kuzeyine dönmemeleri için uyarılan Filistinliler eşyalarıyla bekliyor. Hamas, İsrail'le varılan ateşkes anlaşması kapsamında cumartesi günü erken saatlerde İsrailli 4 kadın askeri serbest bıraktı. İsrail, bir diğer esir Arbel Yehoud serbest bırakılana kadar Filistinlilerin Gazze'nin kuzeyine dönmesine izin vermeyeceğini açıkladı. Esir takasının ikinci aşamasıyla İsrail hapishanelerinde tutulan toplam 200 Filistinli mahkum bugün özgürlüğüne kavuştu (Abdel Kareem Hana/AP) -
13/30
24 Ocak 2025 - Afgan mülteciler, yeni ABD Başkanı Donald Trump'ın ülkedeki mülteci programlarını durdurmasının ardından durumu değerlendirmek üzere Pakistan'da düzenledikleri toplantıda ellerinde pankartlar tutuyor. Bu hamle, programın başlamasına günler kala onbinlerce Afgan mülteciyi risk altında bıraktı. Trump'ın kararnamesinin yürürlüğe pazartesi günü girmesi bekleniyordu ve bu kadar hızlı bir şekilde uygulanması, ABD'ye aktarma yoluyla ulaşacak bazı mültecilerin mahsur kalmasına sebep oldu (Anjum Naveed/AP) -
14/30
23 Ocak 2025 - ABD'nin yeni başkanı Donald Trump, 55. kez düzenlenen Dünya Ekonomi Forumu'nda video bağlantısıyla konuşma yaptı. Sahnedeki isimler İspanyol banka Santander'in başkanı Ana Patricia Botin, Bank of America CEO'su Brian Moynihan, TotalEnergies CEO'su Patrick Pouyanne, Blackstone Group'un CEO'su Stephen Schwarzman ve Dünya Ekonomi Forumu'nun başkanı Borge Brende var. Trump ekonomik kaosun üstesinden geleceklerini belirtirken iş dünyasına da "Gelin üretiminizi ABD'de yapın" mesajı verdi. Trump Rusya - Ukrayna savaşının bitmesi için petrol fiyatlarının düşmesi gerektiğini belirterek "OPEC ülkelerinden petrol fiyatlarını düşürmelerini isteyeceğim" dedi. (Yves Herman/Reuters) -
15/30
22 Ocak 2025 - Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde Goma yakınlarındaki mülteci kamplarına kaçanlar eşyalarını motosikletlerinin arkasında taşıyor. AFP'ye konuşan güvenlik ve yerel kaynaklar, ülkenin doğusunda Kongo ordusuyla savaşan M23 grubunun 21 Ocak 2025'te Goma şehrini besleyen bir ticaret merkezi olan Minova'yı ele geçirdiğini söyledi. Halihazırda Goma çevresindeki birçok cephede çatışmalar yaşanıyor ve yüz binlerce kişi şehrin dış mahallelerinde yerlerinden edilmesi, kentin kaderine ilişkin korkuları yeniden arttırıyor (Jospin Mwisha/AFP) -
16/30
21 Ocak 2025 - Almanya'nın başkenti Berlin'deki bir duvara yapılan resimde "AfD'ye ilgi yok - sağcılar aleyhine oy veriyoruz" yazıyor. Almanya 23 Şubat'ta genel seçim için sandık başına gidecek. Son anketlere göre AfD'nin oyu yüzde 20 (Christian Mang/Reuters) -
17/30
20 Ocak 2025 - Donald Trump, ABD'nin 47. Başkanı olarak yemin etti. İkinci kez ABD Başkanı olarak göreve gelen Trump, konuşmasında, "Şu andan itibaren Amerika'nın gerileyişi sona ermiştir" dedi. Trump konuşmasında Meksika Körfezi'nin adını "Amerika Körfezi" olarak değiştirme ve Panama Kanalı'nı geri alma vaatlerini yineledi (Saul Loeb/AFP) -
18/30
19 Ocak 2025 - Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenen "Hayat Yürüyüşü"nde eylemciler "50 yıldır hayatı savunuyoruz" yazılı bir pankart taşıyor. Ülkede kürtajı yasal hale getiren Veil kanununun 50. yıldönümünde, kürtaj karşıtları "Hayat Yürüyüşü"nde protesto düzenledi. Yürüyüş, muhafazakar Katolik aktivistler tarafından düzenlendi (Martin Lelievre/AFP) -
19/30
18 Ocak 2025 - Meksikalı yetkililer, ülkenin sınır kenti Chihuahua'daki göçmen kampında bir tahliye operasyonu düzenledi. Göçmenler, operasyon sırasında gözaltına alınmamak için kaçarken yaşadıkları derme çatma kampta yangın çıktı (Jose Luis Gonzalez/Reuters) -
20/30
17 Ocak 2025 - Endonezya'nın Orta Cava ilindeki mezarlık alanda, bereket ve bol hasat için şükretmek amacıyla her yıl düzenlenen Rejeban Plabengan töreni sırasında jaran kepang adlı geleneksel dans sergileniyor. İslami öğretilerin geleneksel sanatlarla birleştirildiği törenlerin başka bir işlevi de Kedu bölgesinde dini yayan Ki Ageng Makukuhan'ı anmak (Devi Rahman/AFP) -
21/30
16 Ocak 2025 - Blue Origin'in New Glenn roketi, Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nden fırlatıldı. Milyarder Jeff Bezos'un kurduğu uzay şirketi Blue Origin, devasa New Glenn roketini ilk kez havalandırdı. Blue Origin'in, Elon Musk'ın SpaceX'iyle rekabet etme çabalarında son derece önemli görülen fırlatma görevi birkaç yıl ertelenmişti (John Raoux/AP) -
22/30
15 Ocak 2024 - Bir kadın ve çocuk Ibu Dağı patlarken havaya yükselen volkanik küle bakıyor. Endonezya'nın doğusundaki Halmahera Adası'nda bir yanardağın patlamasının ardından binlerce bölge sakini tahliye ediliyor. Endonezya Jeoloji Ajansı, bu yıl 5. kez patlayan yanardağın alarm seviyesini en üst düzeye yükseltti (Azzam/AFP) -
23/30
14 Ocak 2025 - Güney Afrika'da kaçak altın madenindeki madencileri kurtarma operasyonu devam ederken halk ve işçiler protesto ediyor. Hak grupları ve aktivistler polisin, madencileri dışarı çıkmaya zorlamak için yiyecek ve su kaynaklarını kesme taktiklerini eleştiriyor. Güney Afrika'nın Stilfontein eyaletindeki kurtarma operasyonunda halihazırda iki düzineden fazla kaçak madenci kurtarıldı ve en az 15 madencinin cesedine ulaşıldı. Yetkililerle girilen çatışma sırasında yüzlerce kaçak madenci terk edilmiş kuyuda mahsur kalmıştı. Polis en az 100 kaçak madencinin hayatını kaybettiği ve 400'den fazlasının hâlâ yeraltında olduğunu bildiriyor (Christian Velcich/AFP) -
24/30
13 Ocak 2025 - Japonya'da bu yıl 20 yaşına giren kişilerin yetişkinliklerini simgelemek üzere onurlandırıldığı "Reşit Olma Günü" münasebetiyle kimono giyen iki genç kadın, Tokyo'nun merkezindeki Ginza bölgesinde fotoğraf çektirip "20" balonları tutarak kutlama yapıyor. Her ocak ayında, yasal olarak 20 yaşına giren Japonlar, yeni yetişkinlerin resmi kimonolar giydiği, Şinto tapınaklarında dua ettiği ve yerel yetkililerden yeni sorumlulukları hakkında konuşmalar dinlediği "Reşit Olma Günü"nü kutluyor (Richard A. Brooks/AFP) -
25/30
12 Ocak 2025 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Deyr El Balah'taki mezarlıkta bir çocuk diğerine yemek yediriyor. UNICEF, Gazze'deki 1,1 milyon çocuğun neredeyse tamamının İsrail bombardımanı, yerinden edilme ve kötü yaşam koşulları nedeniyle ruh sağlığı ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyduğunu açıkladı. Çocuklar, hava saldırıları ve aile üyelerinin kaybı nedeniyle kabuslar, kaygı ve felç edici korkular yaşıyor. BM ajansı, birçoğunun agresifleştiğini, içine kapandığını ya da konuşmayı bıraktığını söyledi. Öte yandan İsrail medyasında yer alan habere göre İsrail'in Gazze'de yürüttüğü savaşın maliyeti 67 milyar doları aştı. 7 Ekim 2023'ten itibaren hayatını kaybedenlerin sayısı da 46 bini geçti (Eyad Baba/AFP) -
26/30
11 Ocak 2025 - Ulusal bayrağa sarınmış bir Çad askeri, Abeche'deki Fransız üssünün önünde devriye geziyor. Çad hükümeti, 28 Kasım'da Fransa'yla güvenlik ve savunma işbirliği anlaşmasının sona erdiğini duyurmuştu. Ülke, Fransa'nın Afrika'daki askeri varlığının kilit noktalarından biriydi. Fransa'ya ait askeri birlikler, 31 Ocak 2025’e kadar Çad'ı terk edecek (Joris Bolomey/AFP) -
27/30
10 Ocak 2025 - Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'yla eşi Cilia Flores, yemin töreni için Caracas'taki Ulusal Meclis binası Capitolio'da. 2013'ten beri iktidarda olan Maduro, yerel ve küresel tepkilere rağmen üçüncü dönemi için yemin edecek. Törenin arifesinde Maduro taraftarları hükümete destek verirken muhalif lider Maria Corina Machado öncülüğünde binlerce kişi de protesto gösterilerine katılmıştı (Federico Parra/AFP) -
28/30
9 Ocak 2025 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinde bir helikopterden çekilen fotoğrafta, Los Angeles'ın Pacific Palisades mahallesi yakınlarındaki Palisades yangını sırasında yanan evler görülüyor. ABD Ulusal Muhafız askerleri kargaşayı bastırmak için sokaklara çıkmaya hazırlanırken yetkililer, Los Angeles'ta tüm mahalleleri saran ve binlerce kişiyi yerinden eden devasa orman yangınlarının tamamen kontrol altına alınamadığını söyledi. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük ikinci kentinin büyük bölümü harabeye dönerken, gökyüzünü duman kaplandı ve neredeyse her binaya keskin bir koku yayıldı (Josh Edelson/AFP) -
29/30
8 Ocak 2025 - Güney Kore'nin azledilen Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un destekçisi 8 Ocak günü erken saatlerde Seul'deki başbakanlık konutunun yakınında düzenlenen mitingde "Hırsızlığı Durdurun" yazısıyla. Güney Kore yolsuzlukla mücadele dedektifleri, başarısız sıkıyönetim girişimi ülkeyi kargaşaya sürükleyen azledilmiş Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol için 7 Ocak'ta mahkeme kararıyla yeni bir tutuklama emri çıkardı. Başsavcı, Yoon Suk Yeol hakkındaki ikinci yakalama emrinin infazı için "iyice hazırlanma" sözü verdi. Yoon'un avukatları da yaklaşık 150 yolsuzlukla mücadele ve polis dedektifi hakkında suç duyurusunda bulundu (Anthony Wallace/AFP) -
30/30
7 Ocak 2025 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Pasadena kentinde çıkan yangını McDonald's restoranı kor yağmuruna tutuldu. Los Angeles'ın bir banliyösünde çıkan şiddetli bir orman yangını binaları yuttu ve kasırga şiddetindeki rüzgarlar bölgeyi kasıp kavururken tahliyelere yol açtı. Santa Monica Dağları'nda milyonlarca dolarlık evlerin bulunduğu lüks bir yer olan Pacific Palisades'te 80 hektardan fazla alan yandı. Angeles Ulusal Ormanı yetkililerine göre, şehrin karşısında, Los Angeles'ın kuzey ucunda, Pasadena yakınlarındaki Eaton Kanyonu'nda çıkan bir başka yangın gecenin ilerleyen saatlerinde 81 hektar hızla tüketti (Josh Edelson/AFP)
İngiliz emperyalizmiyle ilişkiler
Özel olarak önceki gün hayatını kaybeden IV. Ağa Han’a özel olarak değil, genel anlamda Ağa Han ailesine yöneltilen en dikkat çekici eleştirilerden biri, İngiliz emperyalizmiyle kurdukları yakın ilişkilerdi. Öyle ki Ağa Hanların liderlik ettiği İsmaili gelenek, İslam dünyası içinde Büyük Britanya İmparatorluğu’nun "beşinci kolu" olarak anılır olmuştu.
Bu Büyük Britanya sevdası özellikle III. Ağa Han döneminde doruğa ulaştı. Dün vefat eden Ağa Han'ın dedesi olan 48. Nizarriye İsmailiye imamı; I. Dünya Savaşı'nda ve hatta Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı'nda bile İngilizlere verdiği destekle biliniyor. O dönem Britanya sömürgesi olan Hindistan'daki Tüm Hindistan Müslüman Birliği, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara Hükûmeti'ne maddi yardım toplarken, bir dönem bu birliğin liderliğini de üstlenen III. Ağa Han buna karşı çıkıyordu.
Hatta Türk Diyanet Vakfı'nın İslam Ansiklopesi'ne göre bunun ötesi de vardı. III. Ağa Han, müstemleke idaresi altında yaşayan bütün müslümanlara hitaben yayımladığı bildirgelerle Osmanlı Devleti’ne İngiliz, Fransız ve Ruslar’ı desteklemenin dinî bir görev olduğunu ileri sürmüş ayrıca kendi mensupları arasından yetişmiş ajanlar vasıtasıyla Irak ve Suriye’de Osmanlı hatları gerisinde, İngilizler hesabına bilgi toplama işini de yürütmüştü.
IV. Ağa Han (Kerim Ağa Han) dedelerinkinden farklı bir dönemde, daha çok kalkınma, eğitim ve insani yardım projelerine odaklanan bir profil çizmeye çalıştı. Artık Britanya İmparatorluğu da eski kudretinde değildi dolayısıyla IV. Ağa Han'ın modern Birleşik Krallık'la ilişkisi, klasik “emperyalizm” boyutundan uzak, daha ziyade sivil toplum ve uluslararası kuruluşlar temelinde bir etkileşim olarak değerlendirilebilir.
Dedeleri gibi “İngiliz emperyalizmi yanlısı” bir imaj sahibi olmamak için siyasi konularda son derece ihtiyatlı, tarafsız bir duruş sergilemeye çalışsa da IV. Ağa Han'ın da resmen Birleşik Krallık yurttaşı olduğunun ve Buckingham'ın ona da "şövalye" unvanı verdiğinin altını çizmeden geçmemek lazım. Zaten Nizari-İsmaili toplumun büyük çoğunluğu onun döneminde de ağırlıklı olarak "İngiliz Milletler Topluluğu" ülkelerinde yaşamaya devam etti.
Az daha Trudaeu'nun düşmesine neden oluyordu
Nitekim, IV. Ağa Han’ın adı, bu ülkelerden biri olan Kanada’da karıştığı bir skandal nedeniyle az daha dönemin Başbakanı Justin Trudeau’nun siyasi geleceğini tehlikeye atıyordu.
Skandal, 2016'nın sonunda Trudeau’nun ailesiyle birlikte Ağa Han’ın Bahamalar’daki özel adasında tatil yapmasıyla patlak verdi. Ağa Han Vakfı, Kanada hükümetinden hibe alan, Ağa Han tarafından kurulan bir vakıftı. Bu nedenle, seyahatin masraflarının Ağa Han tarafından karşılanması çıkar çatışması kuşkusu doğurdu.
Kanada Etik Komiseri, Trudeau’nun yasayı ihlal ettiğine hükmetti. Trudeau özür diledi ancak herhangi bir cezaya çarptırılmadı. Olay, Ağa Han’a hukuki bir sorumluluk yüklemedi ve tartışma daha çok Kanada’nın kamu etiği kuralları üzerinde yoğunlaştı.
Konuyla ilgili muhalefet partilerinin yönelttiği eleştiriler, Trudeau’nun başbakanlık görevini sürdürmesini engellemedi. Ancak istifa ettiği güne kadar bu konu gündemde kalmaya devam etti.
IV. Ağa Han'ın ölümünün ardından ilk başsağlığı mesajlarından birini Justin Trudeau verdi. Ağa Han'ın Eski Başbakan Pierre Elliott Trudeau'yla 1960’lardan beri süregelen dostluğu pek çok İsmaili mültecinin Kanada’ya yerleştirilmesine katkı sağlamıştı. Ağa Han'a 2010'da “Onursal Kanada Vatandaşlığı” verilmiş ve Nelson Mandela, Dalay Lama gibi isimlerle birlikte bu unvanı taşıyan 5 kişiden biri olmuştu.
Lüks, şatafat, şaşa
Bahamalar’daki özel ada demişken, Ağa Han’ın uçsuz bucaksız servetinden de bahsetmekte fayda var. Dini lider, ruhani lider, manevi lider deyince gözümüzün önüne dünya nimetlerinden elini çekip kendini maneviyata adamış biri gelmeli, değil mi?
Ne var ki, günümüzde dini liderler daha çok çılgın servetleriyle tanınıyor ve Ağa Hanlar da bundan azade değil.
Ağa Han unvanını taşıyan Nizari-İsmaili imamları, dünya basınında sık sık servetleri ve göz alıcı yaşam tarzlarıyla gündeme geliyor. Öyle ki, ünlü ekonomi dergisi Forbes’in “Dünyanın En Zengin 15 Hanedanı” listesinde Ağa Hanlar da yer alıyor.
Yalnız küçük bir ayrıntı var; diğer hanedanların tamamı bir ülkenin kraliyet ailesiyken, Ağa Hanlar "imamiyet hanedanı" olarak listede yer alıyor.
Jet-Set İmam
20. yüzyılın ortalarında Paris sosyetesinde “Jet-Set İmam” diye anılan III. Ağa Han, at yarışlarına merakı ve lüks eğlenceleriyle tanınıyordu. Torunu IV. Ağa Han da benzer şekilde uluslararası basının ilgisini çekti; kraliyet düzeyinde etkinliklere katılıyor, Avrupa’nın seçkin tatil beldelerinde konaklıyordu.
Özel uçaklar, yatlar ve gösterişli malikâneler gibi servet sembolleri magazin haberlerinde sıkça boy gösterirken, aile içi düğünler, boşanmalar, sanat koleksiyonları ve yat yarışlarına dair renkli detaylar da bu şatafatlı imajı pekiştiriyordu.
Servet değerinde boşanma anlaşmaları
İki evlilik yapan IV. Ağa Han, önce 22 Ekim 1969’da İngiliz manken Sarah Frances Croker-Poole'la Paris’te evlendi. Evliliğin ardından eşi, Begüm Salimah Ağa Han adını aldı. Bu birliktelikten Prenses Zehra, Prens Rahim ve Prens Hüseyin adında üç çocuğu dünyaya geldi. Ancak çift, 1995'te yollarını ayırdı.
Daha sonra, 1998'de Alman prensesi Gabriele zu Leiningen ile evlendi ve bu evlilikten Prens Aly Muhammed doğdu. Ancak bu evlilik de 2011'de sona erdi.
Ağa Han’ın lüks yaşamı, sahip olduğu servet ve mülklerle de kendini gösteriyordu. Fransa’nın güneyindeki büyük beyaz villası, deniz manzaralı konumu ve en son modern imkânlarla donatılmış yapısıyla dikkat çekiyordu.
At yarışları ve kaybolan şampiyon
At yetiştiriciliği konusundaki tutkusu, dedesinden miras kalan bir hobiydi. Sea the Stars ve Sinndar gibi ünlü yarış atlarının sahibiydi. Ancak en meşhur atı Shergar, 1983'te İrlanda’da kaçırılmış ve bir daha bulunamamıştı.
Bu servetin kaynağı ne?
Böylesine büyük bir servetin kaynağı, İsmaili toplumundan toplanan “Humus” (beşte bir) vergisiyle doğrudan bağlantılı.
İsmaili toplum üyeleri, dini liderleri olan İmam’a her yıl gelirlerinin yüzde 12,5 ila 20'sini bağışlamakla yükümlü. Tabii ki, bu paranın hayır işlerinde kullanılması öngörülüyor.
Gerçekten de bu bağışların bir kısmı, dünyanın farklı bölgelerinde Ağa Han Kalkınma Ağı (AKDN) aracılığıyla yürütülen hayır projelerine aktarılıyor. Ancak, tüm dini cemaatlerde olduğu gibi İsmaililerde de bağımsız bir mali denetim mekanizması bulunmuyor.
Bu nedenle, dünya çapında sayıları 12 ila 15 milyon arasında olduğu tahmin edilen İsmaililerin, adeta bir ibadet gibi dişlerinden tırnaklarından artırarak yaptıkları ve “zekât" olarak gördükleri bağışlarının ne kadarının hayır işlerine, ne kadarının Ağa Han ailesinin kişisel servetine gittiği tam olarak bilinmiyor.
Bu büyük maddi gücün, İslam tasavvufundaki “bir lokma bir hırka” ifadesiyle özdeşleşen sade yaşama biçimiyle keskin bir tezat oluşturduğu ortada. Bazı İsmâilîler bunu, maneviyat ve dünyevi imkânları uzlaştıran özgün bir yaklaşım olarak görürken, eleştirenler İmâm’ın lüks yaşam tarzını geleneksel derviş zihniyetiyle bağdaştırmakta zorlanıyor. Sonuçta Ağa Han’lar, hem yüklü bağışlarla küresel hayır işlerine imza atan, hem de paparazzilerin merceğinde yer alan "iki yönlü" bir profil çizmeye devam ediyor.
İsmaililerin, İmamlarına içten bir sevgi beslediklerini görmemek mümkün değil, IV. Ağa Han'ın 88. yaşgünü için hazırlanan bu epeyce "kitsch" doğumgünü şarkısı ve klibinde dağa taşa "İmamımızı Seviyoruz" yazan müridlerin dini liderlerine sevgilerini ve bağlılıklarını sorgulamak için herhangi bir neden yok.
Kız çocuklarının ve kadınların eğitimi
Yalnız IV. Ağa Han'ın bir yönü daha vardı ki buna değinmeden geçmek haksızlık olur. Sırf kız çocukları ve kadınlar eğitim almasın diye Boko Haram (Eğitim Haram) adında "terör örgütü" kurmaya varan sapkınlıkların, Talibanların, Kaidecilerin vs. arasında Ağa Han'ın kız çocukları ve kadınların eğitimine verdiği önem ve konuşmalarında bu yönde yaptığı vurgu başlı başına değerli. Dedesi III. Ağa Han'ın bu konuya verdiği önemi miras alan IV. Ağa Han'ın önderlik ettiği İsmaililer, İslam cemaatleri arasında kadınların yüksek öğrenim görme oranında en başlarda yer alıyor. Ağa Han Vakfı'nın bu amacı desteklemek için özel fonları bulunuyor.
V. Ağa Han (50. İmam) ilan edildi
Nizari İsmaili geleneğinde, mevcut İmam halefini yazılı bir vasiyetle belirliyor ancak İmam'ın ölümüne kadar bu hiçbir şekilde açıklanmıyor. Bu kişi genellikle İmam'ın büyük oğlu olsa da bir kesinliği yok. Örneğin 48. İmam (III. Ağa Han) 1957’de vefat ettiğinde vasiyetinde bir kuşağı atlamış, kendi oğlunu (Ali Han) değil, torunu Şah Kerim’i ( IV. Ağa Han) İmam olarak atamıştı. Ancak görünen o ki IV. Ağa Han teammüllere uymayı tercih etmiş. IV. Ağa Han'ın ölümünün ertesi günü açıklanan vasiyetinden en büyük oğlu Prens Rahim Hüseyni, imam olarak çıktı.
53 yaşındaki Prens Rahim yarı İngiliz kökenli, annesi bir dönemin İngiliz modeli Lady Sarah Croker Paul. Prens Rahim, ailesindeki bir "top-modelle" evlenme "geleneğine" aynen uyarak 2013'te Amerikalı model Kendra Spears'la evlendi ve yine neredeyse bir "aile geleneği" olarak da 2022'de boşandı.
Birleşik Devletler’de, Brown Üniversitesi’nde karşılaştırmalı edebiyat eğitimi almış olan yeni Ağa Han, babasıyla birlikte farklı AKDN kurumlarının yönetim kurullarında da aktif rol üstlendiğinden cemaat kurumlarına liderlik edebilecek tecrübeye sahip.
İmam öldü, yaşasın yeni imam!
İsmaililer imamlarına derinden bir bağlıklık ve sevgi gösterseler de onların ölümünün ardından yas tutmaktansa yeni imamlarını kutlamaya daha büyük bir önem veriyor. Bu anlayış cemaatin her zaman güncelde odaklanmış kalmasını sağlıyor.
Örneğin III. Ağa Han'ın ölüm yıldönümü olan 11 Temmuz tarihi bir anma günü olarak görülmüyor. Bilakis IV. Ağa Han'ın imamiyeti de aynı gün açıklandığı için onun imamiyetinin başlangıcı olarak her yıl törenlerle kutlanıyor.
Aynı gelenek uyarınca IV. Ağa Han'ın ölüm tarihi olan 4 Şubat kısa sürede unutulacak ama 5 Şubat V. Ağa Han'ın imamiyeti devraldığı tarih olan 5 Şubat her yıl törenlerle kutlanacak.
Dönemin hanedanlarına karşı Alamut kalesinden yükselen bir muhalefet hareketi olarak başlayan, yüzyıllarca yeraltında gizlilik içinde yaşatılan Nizari-İsmaililik günümüzde milyarlarca dolarlık serveti yöneten Ağa Han hanedanına dönüştü.
Bakalım, Nizari-İsmaililere gelecek neler getirecek?
Yararlanılan Kaynaklar: AKDN, AKF, AKCF, BBC, BBC Türkçe, Politico, Telegraph, Guardian, New York Times, Tatler, Times, CNN World, CBC, NBC, QZ, Vault, Daily Mail, CTV News, Wikipedia, GZT, Mecra, İslam Ansiklopedisi, The Encyclopaedia of Islam, Dergipark, Goodreads, Academia, telegrafi, Times Now, Barakah, ismailignosis, the ismaili, Inside Ismailsim, Rethinking Ismailism, simerg, filmboard, Hello Magazine, Hurst, Google Books, La Croix, Glamour, Sports Illustrated, Köprü Dergisi
© The Independentturkish
