Milyonlarca Afrikalı, tarihin karanlık dönemlerinden biri olan transatlantik köle ticaretinin gerçekleştiği 16-19'uncu yüzyıllarda sömürgeciler tarafından zorla alıkonulup zincirlenerek gemilere bindirildi ve ucuz işgücü için Amerika topraklarına getirildi.
Aylarca süren yolculuk boyunca gemi güvertelerinde hapsedilen, aç ve susuz bırakılan insanların birçoğu yeni topraklara ulaşamadan yaşamını yitirdi.
Hayatta kalanlar ise her tür haktan yoksun, en zor koşullar altında, en ağır işleri yapmakla yükümlü köleler oldular.
Sömürgeci efendiler Afrikalı köleleri, kendi kökenlerinden ve kimliklerinden uzaklaştırmak için hemen her yolu denedi.
Köleler, temiz ve düzgün bir görüntü bahanesiyle kafalarını tamamen tıraş etmeye zorlandı.
Ancak bazı kadınlar, saç derisine çok yakın örgü türlerinden biri olan cornrow (balıksırtı) şeklinde saçlarını örerek, sahiplerinin istediği düzgün görüntüyü elde etti ve saçını kesmekten kurtuldu.
Acaba bu örgülerin kendileri için çok büyük anlamlar ifade edeceğini ve özgürlüğe giden yolda onlara yol göstereceğini hiç akıllarına getirmişler miydi?
İşte bu özgürlük girişimi, 16'ncı yüzyılda Portekizli sömürgeciler tarafından Güney Amerika (Kolombiya) topraklarına getirilen ve Afrikalı bir kral olduğu rivayet edilen Benkos Bioho ile başladı.
Bioho diğer kölelerle birlikte sömürgecilerden kaçmayı başararak, Kolombiya'nın kuzeyinde San Basilio de Palenque ismini verdiği bir köy inşa etti. Bu köy Amerika'nın ilk özgür köyü oldu.
Bioho, kölelerin çalıştırıldığı plantasyondan kaçmak için dahiyane bir yöntem kullandı.
Yazılı yöntemlerle kaçış planı mümkün değildi. Çünkü efendiler, kölelerin okuma yazma öğrenmesini yasaklamıştı.
Üstelik, yazılı mesajların efendilerin eline geçmesinin bedelini canlarıyla ödeyebilirlerdi.
Kendi dillerinde mesaj iletmek de imkansızdı; zira çoğu köle sahibi kölelerin dilini biliyordu.
Benkos Bioho, dehasını Afrika insanının saçının benzersiz yapısı ile birleştirdi ve kadınların saç örgülerinden haritalar oluşturarak özgürlüğe kaçış planı hazırlama fikrini öne sürdü.
Saçlar her bir kavisin ve sıranın bir anlamı olacak şekilde ustalıkla örüldü. Sömürgeci efendilerin asla akıllarına gelmeyecek bu zekice yöntem sayesinde, köleler arasında güvenli bir iletişim kuruldu.
Kaçmayı hedefleyen köleler, bu isteklerini saçlarını belli bir kalınlık ve şekilde örerek diğer kölelere iletmiş oldu.
Örgüler, plantasyondan kaçarken hangi yollardan gidileceğini, yolların sayısını ve kaçış noktalarını anlatıyordu.
Özgürlüğe kaçan köle kadınlar bu örgülerin arasına, Palenque'ye ulaştıklarında ekmek üzere bitki tohumları ve altın sakladılar.
Benkos Bioho, yalnız kendi özgürlüğü ile yetinmedi; o tüm siyahların özgürlüğüne kendini adamış, ilkeli bir yöneticiydi.
Palenque'de kendi ordusunu ve istihbarat ağını kurarak diğer bölgelerdeki kölelerin kaçmasına yardımcı oldu.
Amerika kıtasındaki ilk özgür Afrika kenti olan Palenque, çok uzun yıllar sonra UNESCO tarafından İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtı olarak ilan edildi.
Güney Amerika'ya zorla getirilen ve özgürlüklerine kendi benliklerinden bir öge olan saç örgüleriyle kavuşan Afrikalılar, köylerini etrafına inşa ettikleri duvarlarla korudular.
Kültürlerini, dillerini ve kimliklerini direnişle dolu geçmişlerinden aldıkları güçle devam ettirdiler.
Her ne kadar coğrafi açıdan sömürgecinin topraklarında olsalar da Avrupa'nın sömürgeci hegemonyasının dışında kalmayı başaran bir siyah Afrika toplumu yarattılar.
Bir zamanlar kadınların saç örgüleriyle iletişim kuran Palenque sakinleri, bugün Avrupa dilleri (İngilizce, İspanyolca ve Fransızca) ve Bantu kökenli olduğu tahmin edilen yerel dillerinin karışımı olan Palenquero dilini konuşmaya ve aynı örgülerle saçlarını şekillendirerek benliklerini korumaya devam ediyor.
Kaynaklar:
https://www.snopes.com/news/2022/03/12/maps-cornrows-black-slaves-escape/
http://blackyouthproject.com/our-hair-is-a-map-to-freedom-what-i-learned-about-resistance-from-the-1st-free-black-town-in-the-americas/
https://mbbaglobal.com/cornrows-and-rebellion-how-this-ancient-african-hairstyle-helped-benkos-bioho-and-other-enslaved-people-escape-from-slavery/
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
