ABD'li araştırmacılar, doktorların anestezide kullandığı ama başka amaçlar doğrultusunda alındığında bağımlılık yapan fentanilin ölümcül etkilerini engelleyebilecek bir aşı bulduklarını duyurdu.

İlk olarak 1950'lerin sonunda Belçika'da keşfedilen fentanil, morfinden yaklaşık 80, eroinden de yaklaşık 50 kat daha güçlü bir madde.

Beyni etkilediği için hem uyuşturucu hem de kimyasal silah olarak yasadışı şekilde de kullanılan fentanilin sadece iki miligramlık dozu (iki pirinç tanesi büyüklüğünde) ölümcül olabiliyor.

Her gün 150'den fazla kişinin, fentanil de dahil olmak üzere aşırı dozda sentetik opioid kullanarak hayatını kaybettiği biliniyor.

Fentanil ayrıca 2002'de Rusya'da kimyasal silah olarak kullanıldığı için de gündem olmuştu. Çeçen militanlar Moskova Tiyatrosu'nda 800 kişiyi rehin aldığında Rus özel kuvvetleri fentanile başvurmuştu.

Militanları etkisiz hale getirmek için salonu iki tür fentanilden elde edilen gazla dolduran ekipler, 130 kadar rehinenin de ölümüne neden olmuştu. Olayda 40 Çeçen militan öldürülmüştü.

Rus özel kuvvetlerinin o dönemde fentanili kimyasal silah olarak kullanması büyük tartışma yaratmıştı.

Ancak kısa süre önce Houston Üniversitesi liderliğindeki bir araştırma ekibi, fentanilin beyne girme yeteneğini engelleyen ve böylece ilacın "kafa yapıcı" etkisini de ortadan kaldıran bir aşı geliştirdiklerini açıkladı.

Ekibin geliştirdiği aşı, vücuda enjekte edildiğinde fentailin olumsuz etkilerini yok eden antikorlar salgılanmasını sağlıyor.

Hakemli bilimsel dergi Pharmaceutics'te yayımlanan çalışmanın başyazarı Colin Haile, "Antikorlar, vücuda alınan fentanile bağlanıyor ve maddenin beyne girmesini önleyerek, böbrekler yoluyla vücuttan atılmasını sağlıyor" diye konuştu:

Böylece fentanil alan kişi öforik (coşkulu hissettiren) etkileri deneyimlemiyor. Bu sayede bağımlılık geçmişi olan bireyler, maddeden uzak durarak ayık kalabilir.

Fentanil gibi maddelere bağımlı olan kişilere "Opioid Kullanım Bozukluğu" (OUD) teşhisi konuyor. Bu bozukluk tedavi edilebiliyor ama araştırmalara göre opioid bağımlılarının yaklaşık yüzde 80'inde bağımlılık nüksediyor.

Araştırmacıların "çığır açan" diye nitelediği bu yeni gelişme, opioidleri bırakmaya çalışan kişilerin maddeye geri dönmesini önlemek için kullanılabilir.

Haile, "Antikorlar, yalnızca fentanile özgü. Yani morfin gibi diğer opioidlerle çapraz reaksiyona girmiyor. Bu da fetanil aşısı olan kişilerin sağlık sorunu yaşadığında diğer opioidleri ağrı kesici olarak kullanabileceği anlamına geliyor" ifadelerini kullandı:

Bu bulguların, yıllardır çok ciddi bir sorun olan opioidin kötüye kullanımı üzerinde önemli etkisi olabileceğine inanıyoruz.

Indeoendent Türkçe, Sci Tech Daily, Fox News, PBS

Derleyen: Çağla Üren