Yeni yılın ilk haftasında Kazakistan'ı kasıp kavuran gösteriler ve şiddet olayları Rusya'nın yardımıyla bastırıldı ve ülkede sükûnet sağlandı. Böylece Kazakistan, dünya gündeminden düştü. Ama sorun çözülmüş değil. 

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, ülkenin kurucusu Nazarbayev'in vesayetinden kurtulmak ve böylece dizginleri ele almak için bu krizi ustaca kullandı.

Nazarbayev'in başta kızları ve damatları olmak üzere pek çok akrabasının devletteki işlerine son verildi ve ona bağlı birçok üst düzey bürokrat ya tutuklandı ya da bulundukları makamlardan uzaklaştırıldı. 

Ama bu, halkı tatmin etmedi. Zira sokaktaki Kazak vatandaşı Tokayev'i de Nazarbayev'in devamı olarak görüyor ve onun da gitmesini istiyor. Ayrıca Tokayev, Nazarbayev'i kamuoyunda bir iki defa üstü kapalı şekilde eleştirmek dışında somut bir adım da atmadı.

Mesela Nazarbayev'in akrabaları tutuklanmadığı gibi mal varlıklarına da el konulmadı. Oysa herkesin de çok iyi bildiği gibi, Nazarbayev ailesinin sahip olduğu milyarlarca dolar, tamamen Kazakistan devletinin, dolayısıyla Kazakistan halkının malı. 

Ailenin servetinden söz açılmışken, Nazarbayev ailesinin Türkiye, Dubai ve Batı'daki bilinen gayrımenkullerinin değeri 785 milyon dolara ulaşıyor.

Ayrıca Nazarbayev'in ortanca kızı Dinara Kulibayeva'nın servetinin de 6 milyar dolar olduğu konuşuluyor. Ailenin diğer üyelerinin de benzer servetlere sahip olduğunu tahmin etmek için kahin olmak gerekmiyor. 

Tokayev başta Nazarbayev'in kendisi olmak üzere tüm akrabalarını tutuklayıp yurt içindeki mal varlıklarına el koysaydı ve yurt dışındakilere el koymak için de girişimde bulunsaydı, Kazak halkının gözünde farklı bir görünüm kazanabilirdi. Bunu yapmadı. Zira Tokayev'in kendisi de sütten çıkmış ak kaşık değil. 

Tokayev'in Rus vatandaşı olan karısı Nadijda Tokayeva ile 1984 doğumlu oğlu Timur'un Moskova'da ve dışında birçok gayrı-menkulun  sahibi olduğu, ayrıca her ikisinin de Kazakistan bağlantılı birçok şirketin yönetim kurulunda yer aldığı belirtiliyor.

Elbette bunlar, Nazarbayev ailesinin muazzam serveti göz önüne alındığında devede kulak kalır. Yine de bu, Tokayev ailesinin de temiz olmaktan uzak olduğunu gösteriyor.

Zaten yolsuzluğa gırtlağına kadar batmış iktidardaki bir ailenin çok yakınında olup temiz kalmak ve kalabilmek, imkansız olmasa bile çok zor.
 

Kasım Cömert Tokayev ile Nursultan Nazarbayev / Fotoğraf: CFP

Tokayev'in eski patronuna ve ailesine dokunmayıp sadece göstermelik tedbirlerle halkın gözünü boyamaya çalışması da, onun elini bağlayan bazı ortak kirli işlerin olabileceği ihtimalini güçlendiriyor. 

Kazakistan'daki olayların sonuçsuz kalması, gösterilerin ardında yabancı parmağı arayan sözde uzmanları fena halde yanıltmışa benziyor. Zira, iddia edildiği gibi, bu işte yabancı parmağı olsaydı, her şeyden önce gösteriler bu kadar dağınık ve karma-karışık olmazdı.

Göstericilerin amacı, hedefi açıkça belli olurdu ve Rusya'daki muhalif lider Navalny gibi Kazakistan'da da biri öne çıkardı ve ismi Batı medyası tarafından saat başı tekrarlanırdı. 

Cumhurbaşkanı Tokayev'in Almatı'yı basan 20 bin yabancı teröristten söz edip tek bir somut delil ortaya koyamaması da, Kazak yönetimini gülünç duruma düşürdü.

Zira, herkesin cebinde bir akıllı telefonla dolaştığı günümüzde, binlerce silahlı terörist Almatı gibi bir kenti basıyorsa, buna dair yüzlerce görüntü olması gerekirdi. Ayrıca binlerce yabancı teröristin, Orta Asya gibi baskıcı yönetimlerin hakim olduğu bir bölgede elini kolunu sallayarak dolaşması, mümkün mü? 

Kazak polisi, Tokayev'in sözlerini doğrulamak için gösterilerin ilk günlerinde tesadüfen Almatı'da olan bir Kırgız genci tutuklamış ve onu yabancı terörist olarak lanse etmişti. Ama tutuklanan gencin ülkesinde tanınmış bir yerel sanatçı olması ve Kırgız yönetiminin araya girmesiyle onu apar topar serbest bırakmıştı. 

Olayların ardında yabancı parmağı aramak, komplo teorilerine meraklı insanlar için çok ilginç ve çekici gelebilir. Ama bana göre, olayların asıl sebebi ve çıkış noktası, daha fazla özgürlük ve daha fazla refah isteyen Kazak halkının, 30 yıldır ülkeyi soyup soğana çeviren Nazarbayev ve ailesine olan öfkesinin tezahüründen başka bir şey değil. 

Orta Asyalılar sabırlı olabilir ama sabır kâseleri dolduğu zaman, neler yapacaklarını kestirmek güçtür. İsveç'te sürgünde vefat eden Türkmenistanlı muhalif şair Şiralı Nurmuradov, Atatürk'e özenip kendisine Türkmenbaşı soyadını benimseyen Türkmenistan'ın eski devlet başkanı Niyazov'un akıl almaz uygulamalarına sessiz kalan kendi halkına şu dizeyle seslenmişti: 

Türkmen gingdir, geçirimlidir / Yöne mundan ginglik, bi-namıslıkdır.

(Türkçesi : Türkmen dediğin geniştir, sabırlıdır / Ama daha fazla genişlik de onursuzluktur.) 

1996 yazında Nurmuradov'un dizelerini kendi sesinden radyodan duyan binlerce Türkmen, bir anda galeyana gelip Aşkabad'ın sokaklarına dökülmüştü.

Paniğe kapılan Niyazov yönetimi, boş olan devlet mağazalarının raflarını bir anda her türlü yiyecekle dolmuş, fiyatları da indirmişti. Niyazov bir daha benzer bir olayla karşılaşmamak için de ülkede elektrik, gaz, su ve tuzu ücretsiz hale getirmişti. 
 

Saparmurat Niyazov

Kazakistan'a dönersek, ülkede olayların kontrol altına alınmasının üzerinden 10 gün geçmesine rağmen, Cumhurbaşkanı Tokayev halkı rahatlatacak köklü bir reform programı ilan etmiş veya temel gıda maddelerini ucuzlatmış değil.

Aksine, sırtını Putin'e dayayan Tokayev, dertlerini anlatmak için kendisiyle görüşmek isteyen göstericilerin temsilcilerini de kabul etmeye yanaşmıyor. Tam tersi, onları terörist olarak yaftalıyor. 

Şu anda rüzgâr Tokayev'den yana esiyor gibi görünebilir ama hava bir anda tersine de dönebilir. Tokayev, Nazarbayev'in düştüğü durumdan ders almalı. 30 yıldır ülkeyi aile şirketi gibi yöneten ve dokunulmaz gibi görünen Nazarbayev ve ailesi, şu anda insan içine çıkamıyor.
 

Dariga Nazarbayeva / Fotoğraf: Reuters

Nazarbayev'in büyük kızı, senato başkanı Dariga Nazarbayeva, olayların başından beri parlamentonun hiçbir oturumuna katılmadı, ortalıkta da görünmedi. Diğer aile üyeleri de sanki yer yarılmış da içine girmiş gibi ortalıkta yoklar. 

Ne yazık ki, Kazakistan'da ortaya çıkan pislik, geçmiş yıllarda olduğu gibi bir kez daha halının altına süpürülüyor.

Kimse farkında değil, ama halının altındaki çöpler giderek birikiyor. Biriken çöpler ait olduğu yere atılmazsa, sadece çevreye koku yaymakla kalmaz, en ufak bir kıvılcımda çok büyük patlamalara da yol açabilir. 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.