İspanya'nın koronavirüs salgınına karşı verdiği umutsuz savaş, çiçek hastalığıyla mücadele için düzenlenen tarihi kampanya ve aşıyı taşımada kullanılan bir grup yetimin kaderiyle ilgili anıları canlandırdı.

19. yüzyıldaki çığır açıcı yolculuk, havaalanlarının ve bakım evlerinin dezenfekte edilmesi de dahil ülkenin koronavirüse verdiği yanıta destek olmak üzere silahlı kuvvetler göreve çağrılınca martta toplumun hafızasına yeniden taşındı. Harekata, İspanya'nın çiçek hastalığından harap olmuş kolonilerine yaptığı sefere öncülük eden doktor Francisco Javier de Balmis'in adına atıfla "Balmis Operasyonu" adı verildi.

İspanya'da Kovid-19 sebebiyle 30 binden fazla kişi yaşamını yitirdi; ülke şu anda virüsün ikinci dalgasıyla boğuşuyor ki bu başkentte kısmi bir tecride sebep oldu. Madrid'deki koronavirüs hastalarını tedavi edecek yeni bir ilkyardım hastanesi de olağanüstü çiçek hastalığı misyonuna selam gönderiyor: Adını yolculukta erkek çocuklarına bakan yetimhane rektörü Isabel Zendal'dan alıyor.

Çiçek hastalığının 18. yüzyıl sonunda Avrupa'da her yıl yüz binlerce can kaybına neden olduğu ve İspanya'nın kolonilerini kırıp geçirirken yerli halkları da önemli ölçüde yok ettiği düşünülüyor. İspanyollar ve diğer Avrupalı sömürgeciler genelde, dış görünüşü bozan ve çoğu zaman da ölümcül hastalığı yaymakla suçlanıyor.

Balmis 1803'te İspanya kolonilerindeki çiçek hastalığıyla savaşmak için ülkenin kuzeyindeki A Coruña limanından yola çıkan başarma arzusundaki sefere öncülük etti. Askeri doktorların yönettiği misyonun başarısı daha çok genç katılımcılara bağlıydı: Yaşları üçle 9 arasında değişen çoğu yetim 22 erkek çocuk, haftalarca süren deniz yolculuğunda vücutlarında canlı aşıyı taşıdı.

İlk önce Kanarya Adaları'nda durarak Porto Riko'ya ve Venezuela'ya gittiler. Yolculuk daha sonra Balmis'in Küba, Meksika ve Filipinler'e doğru hareket etmesi, Katalan doktor Josep Salvany'ninse aşıyı Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya ve Şili'ye götürmesiyle gruplara ayrıldı.

İspanya'dan Porto Riko'ya yapılan yolculukta geminin sıkışık iç kısmında aşı bir çocuktan diğerine geçiriliyordu, yok olmasını önlemek için en güvenilir yöntem buydu. Bu, İngiliz bilim insanı Edward Jenner'ın aşıyı olanları çiçek hastalığına karşı bağışık hale getirdiğini keşfettiği bir doz sığır çiçek virüsünden oluşuyordu.

Kuzeydeki Galiçya bölgesinde bulunan Kraliyet Tıp ve Cerrahi Akademisi başkanı olan ve yetimlerden bazılarının hayatlarını araştıran José Carro Otero, aşılanmış çocuklardan ikisinde gelişen çıbanlardaki sıvının çocukların kollarına atılan çiziklerle her 10 günde başka iki çocuğa aktarıldığını anlattı. Yan etkileri bir doz çiçek hastalığı almaktan daha hafif olsa da yine de ateş ve mide bulantısı riski vardı.

Carro, "Çocuklar olmasaydı aşının aktarılması imkansız olurdu" dedi.

Yolculuğu yapmak için gereken süreye bağlı olarak zinciri sürdürmek için kaç çocuğun yeterli olacağını hesapladılar.

Sefer, dünyanın ilk kitlesel aşılama çabası olarak kabul ediliyor ve yolculuğun yakın zamanda yeniden hatırlanması, bazılarının yeteri kadar bilinmediğini düşündüğü bu tıbbi başarıya övgü niteliğinde.

İspanyol yazar Maria Solar, "Bu misyonun önemi aşıyı taşımış olmalarıyla sınırlı değil. Halka aşıların nasıl uygulanacağını öğrettiler ve bunu yapacak altyapıyı bıraktılar" dedi. "Los niños de la viruela" (Çiçek Hastalığı Çocukları) adlı romanı, Isabel Zendal'ın A Coruña'da bulunan, yolculuk için 13 erkek çocuğun seçildiği yetimhanesindeki çocukların hayatlarının güçlü bir tasviri.

Katılımcılar arasında belki de hakları en az teslim edilen, "aşı insan" olmuş yetimlerin rolüydü. O zamanın belgelerinde çocukların çoğu yalnızca ilk isimleriyle kaydedilmişti ve nihai kaderlerine dair çok az şey biliniyor. Fakat akademisyenler, yazarlar ve film yapımcıları hikayelerini gün yüzüne çıkarıyor.

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  30 Aralık 2024 - Yer fıstığı çiftçisi olan eski ABD Başkanı Jimmy Carter'ın onuruna ABD'nin Georgia eyaletindeki Plains kentinde dikilen yer fıstığı heykeli. Kâr amacı gütmeyen vakfı yaptığı açıklamada, Georgia kırsalındaki mütevazı geçmişinden 1977'den 1981'e kadar ulusa liderlik eden 100 yaşındaki eski ABD başkanı ve Nobel barış ödüllü Jimmy Carter'ın öldüğünü duyurdu. Bir asrı geride bırakarak en uzun yaşayan ABD Başkanı olan Carter, bir yıldan fazla bir süredir kendi evinde bakım görüyordu. Koltuktaki son günlerini geçiren ABD Başkanı Joe Biden, Carter'ın karakteri, cesareti ve merhametiyle tanınan bir lider olduğunu savunarak "9 Ocak 2025’i ABD genelinde Ulusal Yas Günü ilan ediyorum" dedi (Alex Wroblewski/AFP)

• 2/30

  29 Aralık 2024 - Güney Kore'nin başkenti Seul'de halk, Muan Havalimanı'nda meydana gelen uçak kazasının yayınını izliyor. Asya ülkesinin güneyindeki havalimanına iniş yapan Boeing 737-800 tipi Jeju Air uçağı bilinmeyen bir nedenle pistten çıkarak duvara çarptı. 175 yolcu ve 6 mürettebat olmak üzere 181 kişinin bulunduğu alev alan uçaktan sadece iki kişi sağ çıktı. Yaralanan iki uçuş görevlisi hastaneye kaldırıldı. Uçağın Tayland'dan kalktığı ve çoğunlukla Noel tatilinden dönenleri taşıdığı bildirildi. Kaza nedeniyle ülkede 7 gün ulusal yas ilan edildi (Jung Yeon-Je/AFP

• 3/30

  28 Aralık 2024 - İspanya'nın güneydoğusundaki Ibi kasabasında düzenlenen kış festivalinde, askeri kıyafetler giyen katılımcılar belediye binasının dışında un, yumurta ve havai fişekler kullanarak sahte bir darbe gerçekleştiriyor. Un Savaşları Festivali (Els Enfarinats), İspanya'da şakalarla kutlanan geleneksel Masumlar Günü etkinliklerinin bir parçası (Jaime Reina/AFP)

• 4/30

  27 Aralık 2024 - Güney Kore'nin başkenti Seul'de, Ulusal Meclis Başkanı Woo Won Shik, vekaleten Devlet Başkanı olan Han Duck-soo'nun azledilmesi için düzenlenen genel kurulda konuşuyor. Han Duck-soo, Devlet Başkanı Yoon'un 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişimi nedeniyle görevden alınmasının ardından başkanlığı geçici süreliğine devralmıştı. İktidardaki Halkın Gücü Partisi milletvekillerinin protestolarına rağmen Ulusal Meclis'te yapılan oylama sonucunda ülke tarihinde ilk kez bir başkan vekili görevden alındı (Ahn Young-joon/AP)

• 5/30

  26 Aralık 2024 - Taliban güvenlik personeli, Paktika vilayetinin doğusundaki Barmal ilçesinde Pakistan tarafından düzenlenen hava saldırılarından iki gün sonra hasar görmüş bir aracı inceliyor. Taliban hükümeti 25 Aralık'ta yaptığı açıklamada Pakistan'ın Afganistan'ın doğusundaki bir sınır bölgesinde düzenlediği hava saldırılarında 46 sivilin öldüğünü belirtirken Pakistanlı bir güvenlik yetkilisi bombardımanın "teröristlerin saklandığı yerleri" hedef aldığını söyledi. (Ahmad Sahel Arman/AFP)

• 6/30

  25 Aralık 2024 - Devlet Acil Durum Servisi'nden bir kurtarma görevlisi, Rusya'nın Harkiv'e yönelik drone saldırısının ardından bir konutta çıkan yangını söndürmeye çalışıyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski savaştan zarar gören ülkesinin elektrik şebekesine Noel günü 170'den fazla füze ve drone fırlatarak bir kişinin ölümüne ve yaygın elektrik kesintilerine neden olan Rusya'nın "insanlık dışı" saldırısını kınadı. Ülke sabah 5:30'da hava saldırısı alarmıyla uyandı ve kısa süre sonra hava kuvvetleri, Rusya'nın Karadeniz'den Kalibr seyir füzeleri fırlattığını bildirdi (Sergey Bobok/AFP)

• 7/30

  24 Aralık 2024 - Panama'nın başkenti Panama'da polis ABD Büyükelçiliği önünde düzenlenen protestoda göstericiler tarafından yerleştirilen seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump'ın resminin önünde nöbet tutuyor. Panama Cumhurbaşkanı Jose Raul Mulino, Donald Trump'ın insan yapımı su yolunu geri alma tehdidinin ardından 23 Aralık'ta ülkenin eski liderleriyle birlikte imzaladığı bir bildiride Panama Kanalı'nın statüsünün müzakere edilemez olduğunu söyledi. Trump, "Donanmamız ve ticaretimiz çok haksız ve adaletsiz bir şekilde muamele görüyor. Her yerde olduğu gibi Panama Kanalı'nda da kazıklanıyoruz" demiş ve kanalın ABD'ye iade edilebileceğini öne sürmüştü (Arnulfo Franco/AFP)

• 8/30

  23 Aralık 2024 - Mozambik'te protestocular başkent Maputo'da yanan bir barikatın yanında toplanıyor. Hile iddialarının haftalarca süren ölümcül sokak çatışmalarını tetiklemesinin ardından ülkenin en yüksek mahkemesi, iktidar partisinin tartışmalı ekim seçimindeki zaferini onayladı. Kararın ardından muhalefetin ayaklanma tehdidinde bulunması sonrası Güney Afrika ülkesinde daha fazla şiddet olayının patlak vermesinden endişe ediliyor (Amilton Neves/AFP)

• 9/30

  22 Aralık 2024 - Filistinliler, İsrail'in Gazze'deki El-Jalaa Caddesi'ne düzenlediği saldırıda isabet alan sivil aracı inceliyor. Gazze Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan son güncellemeye göre, İsrail saldırıları son 24 saatte Gazze Şeridi genelinde en az 32 Filistinlinin ölümüne ve 54 kişinin yaralanmasına yol açtı. İsrail güçleri, kuşatma altındaki Kuzey Gazze'de zorlukla faaliyet gösteren Kamal Adwan Hastanesi'nin içindeki ve yakınındakilere tahliye emri verdikten sonra hastaneye saldırı düzenledi (Omar Al-Qattaa/AFP)

• 10/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 11/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 12/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 13/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 14/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 15/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 16/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 17/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 18/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 19/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 20/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 21/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 22/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 23/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 24/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 25/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 26/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 27/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 28/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 29/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 30/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

Solar'ın kitabı, toplumsal dışlanmışlığın gündelik zorluklarıyla savaşırken yolculuğa çıkarılan yetimlerin deneyimlerine odaklanıyor. Solar, The Independent'a verdiği demeçte, "Aşıyı taşıyacak olan bu çocukların hayatlarının, yoksulluklarının ve hayallerinin anlaşılmasının, insanları yolculuğun kendisini anlatmaktan daha çok etkileyeceğini hissettim" dedi. 2017'de yayımlanan kitap birden fazla baskı yaptı ve bu yıl bir tiyatro oyununa uyarlandı. Zendal ve yetimlerin rolüne olan ilgi, Javier Moro'nun 2015'te çıkan "A flor de piel" (Tenin Çiçeğine) adlı epik romanıyla da desteklenmişti.

Yetimlere dair resmi bilgi yetersiz olsa da var olan ipuçları durumlarının trajikliğini doğruluyor. Bebekken terk edildikleri yetimhanelerden alınan kayıtlar, bazılarının not ya da kumaş parçalarıyla terk edildiğini gösteriyor; böylece aileleri geri döndüklerinde kimliklerini tespit edebiliyorlardı. Çoğunlukla başka bir boğazı doyuramayacak kadar fakir oldukları için çok azı çocuklarını geri almayı başardı. Sefere gönderilen çocukların ebeveynlerinin onları almak için geri dönüp oğullarının dünyanın öteki tarafına gönderildiğini öğrenip öğrenmediği bilinmiyor.

Solar, "Kamu kurumlarının baktığı o kadar çok terk edilmiş çocuk vardı ki onları almak kolaydı" dedi.

Bu bugün kesinlikle kabul edilemez olurdu. Ama insanlık tarihinin en çok dehşet yaratan hastalığıyla karşı karşıya olduğumuzu hayal etmeliyiz.

Solar, aşının işe yaradığının kanıtlandığını, bu yüzden bunun sadece bir deney olmadığını ve küçük çocukların bilimsel bir nedenle de seçildiğini, çünkü yetişkinleri etkileyen sayısız hastalığa daha az maruz kaldıklarının düşünüldüğünü ekledi.

Santiago de Compostela'dan 5 ve Madrid'den 4 çocuk A Coruña'dan gelenlere katıldı. Biri, yani Isabel Zendal'in kendi oğlu dışında hepsi yetimdi. Listeye eklenen 22 çocuktan 21'inin Latin Amerika'ya ulaştığı kayıtlara geçti. Kayıp çocuk yolculuk sırasında öldü mü yoksa İspanya'dan hiç ayrılamadı mı, bu belirsiz.

Balmis, Zendal ve Salvany, İspanyol kraliyetinin sponsor olduğu misyon için yıllarca çalıştı. Aşının canlı kalması için süreç boyunca daha fazla çocuk toplandı. Balmis 1806'da İspanya'ya döndü fakat Salvany 4 yıl sonra Bolivya'da öldü. Zendal, oğluyla birlikte Meksika'ya yerleşti.

Amerikalı tarihçi Michael M. Smith'e göre İspanya'dan gelen yetimler, 1804'te Meksika'da bırakıldı. Buradaki krallık valisi, onlara bakmak ve eğitim vermek için kraliyetten emir almıştı. Buna rağmen kendilerini yine bir yetimhanede kötü koşullar altında bulunca Balmis'in şikayet etmesine neden oldular. Smith'in takip ettiği izler 1809'da kayboluyor. Bu zamana kadar çocuklardan ikisi ölmüştü ama çoğu sivil yurttaşlarca evlat edinildi. Smith, "Kralın emirleri hiçbir zaman kesin bir şekilde yerine getirilmemişse de çocukların Meksika'daki kaderi, belki de İspanya'yı hiç terk etmeselerdi yaşayacakları kaderden daha iyiydi" sonucuna varıyor.

Senarist Alicia Luna, yetimlerin kaderini çevreleyen gizemin hikayelerinin toplumun ilgisini çektiğini söyledi. Luna, İspanya ulusal televizyonu için seferi konu alan 2016 yapımı "22 Angeles" (22 Melek) filminin senaryosunu yazdı. Almudena de Arteaga'nın romanından uyarlanan film, Zendal ve öksüzleri anlatının merkezine koyuyor.

Luna, "Hikayeleri Meksika'da sonlanıyor ve onlara dair daha fazlasını bilmiyoruz. Bu çocuklar yaşadı mı, öldü mü, yaşlandı mı? İzlerini takip edebilmek, onlara ne olduğunu görebilmek hoş olurdu" diye konuştu.

Bununla birlikte, bu çocukların cesareti yaşamaya devam ediyor. Solar'ın romanının çıkışını kutlamak için Santiago'daki şehir otelinin şık okuma salonuna 5 yetim anısına bir plaket asıldı. Cesaretlerinin ve lüks otelin kasvetli geçmişinin basit bir hatırlatıcısıydı bu: Bir zamanlar çocukların terk edildiği yetimhanenin binasıydı.

Santiago'dan gelen Solar, "Kitap gelip geçecek" dedi.

Ama ne olduğunu ve bu çocukların neler yaşadıklarını anmak için isimlerin ve yaşlarının yazılı olduğu plaket her zaman orada kalacak.

* Laura Mannering'in makalesinin tasarımdan kaynaklanan nedenlerle kısalttığımız başlığının tamamı şöyledir: İspanya, bir grup yetimi "aşı insan" olarak dünyanın dört bir yanına göndererek önceki bir pandemiyle nasıl savaştı?

independent.co.uk/independentpremium/world

Independent Türkçe için çeviren: Ata Türkoğlu