Dünyadan ve Türkiye'den örneklerle bir sorunu masaya yatırmak: 65 yaş üstü muhtaçların ve ailelerinin sesini kim duyacak?

Umut Berhan Şen Independent Türkçe için yazdı

İnsanlık var olduğundan beri temel uğraş ve endişe, öncelikle yeme, içme, giyinme, ısınma ve barınma üzerine oldu.

Malum, son günlerde ülkemizde emekli maaşları ve yapılan zam oranı gündemde.

Tabii dünyanın çeşitli ülkelerinde hem emekli maaşları hem de muhtaç ve yaşlı insanlara verilen aylıklar ve sosyal yardımlar farklılık gösteriyor.

Emekliler çok ciddi sıkıntılar yaşarken onlardan dahi zor şartlarda yaşamaya çalışan bir grup daha var.

Muhtaç olup, yaşlı aylığı alan, 65 yaşını geçmiş insanlar

Hiçbir geliri ve güvencesi olmayan; 65 yaşını geçince hayatta kalabilmek için belli gereksinimleri olan insanların, ne çektiğini, yine bu süreci yaşayanlar bilir.

Özellikle ülkemizde sigortasız kayıt dışı çalışma veya sigortası eksik yatan insanların zamanında emekliliğe hak kazanamaması gibi durumlar söz konusu.

Dolayısıyla herkes emekli olamıyor ve bugün en düşük emekli maaşı olan takriben 14 bin lira gibi ufak bir meblağı dahi alamıyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Son verilere göre, takriben 836 bin kişi yaşlılık aylığı alıyor.

Son zamla beraber, Ocak 2025 itibarıyla yaşlılık aylığı 4 bin 664 lira.

Bu maaşı alanların başka hiçbir geliri güvencesi bulunmuyor.

Yani bu maaşla, ev kirası, mutfak masrafları, faturalar ısınma, giyim vb. giderleri karşılamak durumundalar.

Ülkemizde 4 kişilik bir ailenin açlık sınırı 21 bin 83 lira.

Peki başka ülkelerde durumlar nasıl?

En iyisi bir mukayese edelim.

Mesela ABD, Almanya, Fransa ve Meksika'daki şu yaşlı maaşlarının miktarlarına bir bakalım:


Amerika Birleşik Devletleri:

Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) geliri ve güvencesi olmayan yaşlılar için Supplemental Security Income (SSI, Türkçesi: Ek Güvenlik Geliri) programı mevcut.

Bu program, 2025 yılı itibarıyla yaşlı başına ayda 943 dolar ödeme yapıyor.

Bu arada ABD' de düşük gelirli aileler için uygun fiyatlı konut kiralama programları da mevcut.

Bunlar arasında en önemli bir yaygın olanı "Housing Choice Voucher" (Konut Seçimi Kuponu) Programı.

Federal hükümet, düşük gelirli ailelerin kira masrafının önemli bir bölümünü karşılıyor.

Ayrıca, mütevazı tek katlı küçük evler ve 60-70 metrekarelik apartman daireleri yine düşük gelirli ve yoksul ailelerin kullanımına sunuluyor. Tabii kira miktarı gelire göre belirleniyor.

Bu arada unutmadan ekleyelim; 1 kilo sütün 2,5 dolar, 1 kilo unun 3 dolar, 1 kilo pirincin 4,5 dolar, 1 kilo soğanın 1,5 dolar, 1 kilo kıymanın 6 dolar, yarım kilo ekmeğin ise 3 dolar olduğu bir ülkeden söz ediyoruz.  

Bu fiyatlar verilen yardım açısından bakılırsa gayet makul.

En azından temel gıda maddelerinin muhtaç yaşlılar ve aileleri açısından ulaşılabilir olduğunu görüyoruz.


Almanya: 

Almanya'da, "Grundsicherung im Alter" (Yaşlılıkta Temel Güvenlik) adı verilen bir sistem mevcut.

Bu, hiçbir geliri veya sosyal güvencesi olmayan yaşlılar için aylık bir destek.

2025 yılında, tek kişi için bu destek yaklaşık 860-900 euro arasında bir rakama karşılık geliyor.

Hanede yaşayan muhtaç yaşlı kişi sayısına göre destek artıyor.


Fransa:

Fransa'da ise geliri olmayan her yaşlıya aylık 960 euro bir destek söz konusu.

Doğrusu hiç de fena değil.


Meksika:

Şimdi de Meksika'ya bir göz atalım: 

65 yaş ve üstü, hiçbir geliri olmayan ya da çok düşük geliri olan yaşlılar için sağlanan bir sosyal yardım programı mevcut.

Bu sosyal yardım programı sayesinde aylık 2 bin 500 ila 3 bin 100 Meksika pesosu bir ödeme yapılıyor.

Tabii ki bu miktar, programın genişlemesi, enflasyon oranı ve hükümetin sosyal politikalarına göre güncellenebilir.
 


Elbette az gelişmiş ülkelerde ve gelişmiş ülkelerde bu maaşların miktarının farklılık göstermesi gayet normal.

Adı üstünde gelişmiş ülke. Elbette verdiği maaş, az gelişmiş ülkelere göre daha yeterli olacak.

Peki ya ülkemizin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkeler ne yapmalı?

Türkiye Cumhuriyeti, ülke ve devlet olarak neler yapabilir?

Nasıl bir yol haritası izlenebilir?

Bir yol haritası gündeme gelecekse en temel ve evrensel metinden başlamak gerek; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi.

Zira bu metinde devlet ve ülke olarak biz de tarafız.

Türkiye Cumhuriyeti'nin 27 Mayıs 1949 tarihli Resmî Gazete'de yayımlayarak yürürlüğe soktuğu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 25'inci maddesi bakın ne diyor:

Her şahsın, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır.


Peki, devletimizin anayasası ne diyor?

Yaşlılar, Devletçe korunur. Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.

(Madde 61)

 


Herkesin, kendisi ve ailesinin sağlık ve güvenci için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes; işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi denetiminin dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.

(Madde 25)


Türkiye'de işsizlik yüzde 9 civarı iken, üstüne üstlük muhtaç ve yaşlı bireylerin oranı gitgide yükseliyorken, AB'ye aday bir ülkenin, ileride ciddi bir sosyoekonomik trajediye evrilebilecek bu sorunu bir an önce çözmesi gerekmiyor mu?

Elbette ki ülke ve devlet olarak bizim bu sorunu fazlasıyla çözecek güç ve potansiyelimiz var.

Ancak bunu bir an önce kullanmamız, seferber etmemiz lazım.

Hiç kuşkusuz emeklilerimizin de aldığı maaş miktarı yükseltilmesi gerek.

Ama diğer tarafta 65 yaş üstü ve muhtaç bireylerin de aldıkları aylık insani bir seviyeye yükseltilmeli.

Ülke ve devlet olarak bizim şanımıza da bu yakışır.

En azından ilk etapta, yaşlı aylığının en düşük emekli aylığına daha yakın bir tutarda olması daha adaletli ve makul bir tutum olmaz mı? 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU