Köpeklerin travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB) yaşanan flashback'lerin kokusunu önceden alma becerisi olabileceği bulundu.

Hizmet köpeklerinin kanser ve Parkinson hastalığı gibi ciddi rahatsızlıkların kokusunu alabildiği biliniyor. Ayrıca bu köpekler, TSSB'den muzdarip kişiler nöbet geçirirken onlara destek sağlayacak şekilde de eğitilebiliyor. Ancak yeni çalışmada bilim insanları, köpeklerin bu nöbetlerin kokusunu yaşanmadan alabileceğini öne sürüyor. Köpeklerin böyle bir beceriye sahip olması erken müdahaleyi mümkün kılarak uzmanların TSSB nöbetlerini daha iyi yönetmesini sağlayabilir.

"Geçmişe dönüş" anlamına gelen flashback, travmatik bir olayın travmayla ilgili bir uyum sürecinden sonra tekrar yaşanmasını ifade ediyor. Köpekler, TSSB hastaları semptomlarla boğuşurken onları uyararak ve nöbetleri kesintiye uğratarak onlara yardımcı olabiliyor.

Frontiers in Allergy adlı bilimsel dergide yayımlanan çalışmada araştırmacılar, köpeklerin TSSB semptomlarıyla bağlantılı uçucu koku bileşiklerini (volatile organic compound/VOC) tespit edip edemeyeceğini inceledi. Her insanda olan VOC'ler, ter gibi salgılarla yayılan ve genetik, yaş, aktivite ve stres durumu gibi faktörlerden etkilenen molekülleri ifade ediyor. 

Köpeklerin insanlardaki stresle bağlantılı VOC'leri tespit etme becerisine sahip olabileceğine dair bazı kanıtlar olsa da TSSB semptomlarıyla ilişkili VOC'leri tespit etmeyi öğrenip öğrenemeyeceklerini araştıran bir çalışma yapılmamıştı.

Yeni çalışmanın başyazarı Laura Kiiroja şöyle diyor:

TSSB hizmet köpekleri, sıkıntılı nöbetlerde hastalara yardımcı olmak üzere eğitiliyor. Fakat köpekler halihazırda davranışsal ve fiziksel ipuçlarına yanıt vermek üzere eğitiliyor. Çalışmamız, en azından bazı köpeklerin bu nöbetleri nefes yoluyla da tespit edebildiğini gösterdi.

Travma geçmişi olan 26 kişinin gönüllü olarak yer aldığı ve yüzde 54'ünün TSSB kriterlerini karşıladığı araştırmada katılımcılar farklı tıbbi maskeler takarak iki ayrı nefes örneği verdi. Birinde sakin bir ortamda olan katılımcılardan, ikinci maskeyi taktıklarında travmalarını anımsamaları istendi. 

Kavram kanıtı araştırmasında kokuları tespit etmek üzere 25 köpek görevlendirilirse de yalnızca Ivy ve Callie adındaki iki hayvan çalışmayı tamamladı. Ivy 4 ay ve Callie de 5 ay boyunca stresle bağlantılı VOC'leri tespit edip sinyal vermek üzere eğitildi. Köpekler bu süre zarfında sırasıyla 13 ve 17 gün boyunca çalıştı. 

Maskeleri koklayan Ivy ve Callie, stres anında alınan ve stressiz bir anda alınan örnekleri ayırt etmede yüzde 90 doğruluk oranına ulaştı. Örnekler teker teker sunulduğundaysa bu oran Ivy için yüzde 74, Callie için de yüzde 81 olarak kaydedildi.

Kiiroja "Her iki köpek de çok yüksek doğruluğa sahip bir performans göstermesine rağmen neyi 'stres altında alınan' bir nefes örneği olarak değerlendirdikleriyle ilgili biraz farklı fikirlere sahip gibi görünüyorlardı" diyor. 

Ivy'nin sempatik-adreno-medulla eksen hormonlarına (adrenalin gibi), Callie'nin ise hipotalamus-hipofiz-adrenal eksen hormonlarına (kortizol gibi) duyarlı olduğunu düşünüyoruz. TSSB semptomlarına başlangıç aşamasında tepki vermek sempatik-adreno-medulla eksen hormonlarına karşı hassasiyet gerektirdiğinden bu, hizmet köpeklerinin eğitimi açısından önemli bir bilgi.

Disiplinler arası çalışmayı yürüten ekip, hangi hormonların rol oynadığını teyit etmek ve testi daha büyük bir örneklemle denemek için daha fazla araştırma yapmayı planlıyor.

Independent Türkçe, IFL Science, MedicalXpress, India Today, Frontiers in Allergy