Sudan'daki çatışma, Çin'in Afrika'ya borç verme stratejisine yeni bir darbe vurdu ve bu, Pekin tarafından ödenen en az beş milyar dolarlık kredinin verilmeme riskini artırdı.

ABD'deki College of William and Mary'de Çin tarafından verilen küresel krediler hakkında kapsamlı bir veritabanı tutan EdData'nın raporlarına göre Sudan, Afrika kıtasında Çin finansmanının büyük bir alıcısı oldu ve Pekin Afrika’ya en çok borç veren ülke oldu.  

Sudan'ın borçları

Geçen ay iki rakip general arasında başlayan iktidar mücadelesi, başkent Hartum'da savaşa yol açarak yüzbinlerce Sudanlı'nın yerlerinden edilmesine sebep oldu.

Pekin altyapı finansmanı yoluyla etkisini artırmaya çalışırken patlak veren çatışmalar, Çin'in Afrika Boynuzu'ndaki stratejik hedeflerini sekteye uğrattı. 

Sudan Merkez Bankası belgelerine göre, Sudan'ın Çin'e olan borcu 2022'nin başlarında 5,12 milyar dolara ulaştı.

Ancak analistler, bunun aslında Çinli kuruluşlardan petrol sevkiyatlarıyla geri ödenmesi gereken krediler olan petrol ön ödemeli kredilerini içermediğini açıkladı.

Bu tür kredilerin petrol için ödenmemiş değeri net olmasa da krediler, toplam borca milyarlarca dolar ekleyebilir.

2020'de yayımlanan haberlerde Sudan’ın eski Enerji ve Madenler Bakan Yardımcısı Hamid Süleyman, Sudan devletine ait petrol grubu Sudapet'in Çin Ulusal Petrol Şirketi'ne (CNPC) 2,5 milyar dolar borcu olduğunu bildirmişti.

Çin'in Sudan'a borç vermesi

AidData CEO'su Bradley Park, Financial Times'a Çin devletine ait kuruluşların Sudan'a 2020'ye kadar 15,5 milyar dolar kredi sağladığını aktardı.

AidData'nın verileri, aynı dönemde bu kuruluşların 2011'de Sudan'dan ayrılan Güney Sudan'a yaklaşık 4,7 milyar dolar borç verdiğini gösteriyor.

Araştırmacılar, Sudan iç savaşının IMF tarafından desteklenen reform programının çalışmalarını iptal ettiğine ve Hartum'un Çin de dahil olmak üzere bir grup alacaklıya ödeme yapma kabiliyetini daha da sınırladığına inanıyor.

IMF verileri, Sudan'ın Çin kuruluşlarına olan borçlar da dahil olmak üzere dış borçlarının birçoğunun zaten gecikmiş durumda olduğunu gösteriyor.

Park, Sudan'ın borç krizinin boyutlarını şu sözlerle aktardı:

Dış alacaklılara yapılan geç kredi ödemeleri ve gecikme ücretleri, ülke GSYİH'sının yüzde 140'ından fazladır.

Pekin'in Sudan'da verdiği borçları geri alamaması, Afrika'nın çoğu ülkesinde yaşadığı bir durum. Uzun süredir Çin'e borçlanan Afrika ülkeleri bir dizi temerrüde düştü.

Bu, 7 yıl önce Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in "dünyanın en hızlı büyüyen ve gelecek vaat eden kıtası" olarak bahsettiği Afrika'ya yönelik Çin bakış açısının değiştiğine işaret ediyor.

Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu tarafından yayınlanan yakın tarihli bir araştırma makalesine göre, Çin hükümet kurumları tarafından Afrika'ya verilen tüm kredilerin yaklaşık yüzde 80'i mali sıkıntı içindeki ülkelere veriliyor.

Borç silme 

Zambiya temerrüde düştü. Angola, Etiyopya ve Kenya Afrika'da Çin'den en büyük borç alan ülkeler arasında yer alıyor.

Tüm bu ülkeler dış borç yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanırken, Çinli alacaklıların kredileri silme veya kurtarma kredisini artırma isteğinin olup olmadığı henüz bilinmiyor.

Pekin geçen yıl Afrika Boynuzu'na "özel bir elçi" atadı ve Çin ile barışı ve "ortak bir gelecek" fikrini ilerletmek için büyük ölçüde perde arkasında çalıştı.

İsmini açıklamayan Çin hükümetinin bir danışmanı, Sudan özelinde şu bilgiyi verdi:

Sudan örneğinde, en azından öngörülebilir gelecekte, büyük toleransların gösterilmesi muhtemel değildir. Sudan şu anda çok karmaşık bir durum yaşıyor.

IMF Genel Müdürü Kristalina Georgieva, Nairobi'de yakın zamanda düzenlenen bir yuvarlak masa toplantısında şunu dile getirdi:

Sudan'da gerçek bir ateşkes olduğu anda, finansman konusunda neler yapılabileceğini görmek için çalışmalara başlayacağız.

Afrika borcu

Afrika'yı saran borç sorunlarının başlıca nedeni, koronavirüs pandemisi ve Rusya'nın Ukrayna'daki savaşını takiben küresel faiz oranlarındaki keskin artış.

Bu, zayıf yerel para birimleri ve bir dizi faktörle birleştiğinde, birçok ülkeyi borç yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlayıp temerrüde düşürdü.

Chatham House'un yakın tarihli bir araştırma makalesine göre genel durum yakın zamanda muhtemelen daha da kötüleşecek.

Birçok Afrika ülkesi, daha geniş sosyal iyileştirmeler sağlamak ve iklim değişikliğinin etkilerini önlemek için gereken finansmanı sağlayamayacak.

Çin, mali katkılarına rağmen Sudan'da olası bir barışçıl rol oynama konusunda temkinli görünüyor.

Çinli danışman, Çin'in iç savaşa müdahale ile ilgili düşüncelerini şöyle aktardı:

Çin'in barış için olumlu açıklamalarda bulunacağını ve sürece yardımcı olmaya çalışacağını düşünüyorum, ancak ilgili tarafları çok iyi tanımıyoruz. Avrupa ülkeleri Sudan iç savaşındaki ana aktörleri çok daha iyi biliyor.

Johns Hopkins Üniversitesi Çin-Afrika Araştırma Girişimi Yöneticisi Deborah Brautigam, 2011'de Güney Sudan ile Sudan arasındaki bölünmenin ardından petrol akışının devam etmesine yardımcı olan Çin "mekik diplomasisine" işaret ederek şu değerlendirmede bulundu:

Sudan, Çinli diplomatların mekik diplomasisine ilk giriştikleri yerdi. O dönemde Amerikalı meslektaşlarından övgü aldılar. Bu çetrefilli sorunları çözmeye yardımcı olmak için geri dönerlerse şaşırmam.

Independent Arabia