Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, partisinin 21 Şubat'taki grup toplantısında imar affı ile ilgili şu açıklamayı yaptı:
"Artık imar aflarını ağzımıza almayacağız. Plan yapacağız, o planlara uyacağız, sadık kalacağız. Kurumlar inşa edeceğiz. Tek adamlar asla ve asla bu coğrafyada bir daha olmayacak."
"Biz siyasiler de oy kaybederiz diye imar aflarına el kaldırıp indiriyoruz hep" derken eleştirilerinin çoğu AK Parti yönetimineydi.
Depremin ikinci gününden itibaren deprem bölgesinde incelemelerde bulunan Kılıçdaroğlu'nun "imar aflarını ağzımıza almayacağız" cümlesi de "oy kaybı için imar aflarına el kaldırıp indirilmesi" açıklaması da önemliydi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Zira, eleştiriler AK Parti'ye yönelik olsa da çuvaldızı bir miktar kendilerine doğrulttukları da aşikar.
Depremin ardından, 2018'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden (TBMM) geçen, imar affının da olduğu torba yasaya "evet" diyen CHP'liler de oylamaya katılamayanlar da çok fazla eleştirilmişti.
İmar affı kapsamında hazine taşınmazlarının satışı da uzatılmıştı
İmar affı, imar mevzuatına veya ruhsata aykırı yapılara verilen yapı kayıt belgesiyle kaçak yapıların "kayıt altına" alınmasını mümkün kılıyor, depreme dayanıklı olup olmadıklarının takibini de mal sahiplerinin inisiyatifine bırakıyordu.
31 Aralık 2017 tarihinden önce ruhsatsız veya ruhsat eklerine aykırı yapılmış kırsal ve kentsel alanlardaki tüm yapılar İmar Barışı kapsamına alınmış, Yapı Kayıt Belgesi için başvurular 8 Haziran 2018'de başlatılmış ve 31 Aralık 2018'de sona ereceği duyurulmuştu.
Daha sonra başvurular 15 Haziran 2019'a, yapı kayıt belgesi bedeli ödemeleri 30 Haziran 2019'a uzatılmıştı.
Sonrasında ise "ödeme" için son tarih 31 Aralık 2019 olarak açıklanmıştı.
Bu süre uzatımlarına dahil edilen önemli bir detay daha vardı: Hazineye ait taşınmazların da imar barışı kapsamında satışı.
2018'de çıkan yasa, Hazine arazisi üzerindeki kaçak yapıları da affediyordu
"Tapu sicilinde Hazine tüzel kişiliği adına tescilli olan taşınmazlar ile devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlar" Hazine taşınmazı kapsamında ve Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından yönetiliyor.
Yani halk arasında da bilinen şekliyle devlete ait arazilerden bahsediyoruz. Ormanlar ve meralar da dahil bu tanıma.
Türkiye'nin gördüğü son imar affı ya da imar barışı ise 24 Haziran 2018 genel seçimleri öncesi, 6 Haziran 2018 tarihinde "İmar Barışı" adı altında Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
6 Haziran 2018'de yayımlanan "Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar"da Hazine'ye ait taşınmazlarla ilgili şu ifadeler yer alıyordu:
Yapı Kayıt Belgesi alınan yapıların Hazineye ait taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olması halinde, bu taşınmazlardan özel kanunları kapsamında kalan ve bu özel kanunlara göre değerlendirilmesi gerekenler dışında kalanlar Bakanlığa tahsis edilir.
Kahramanmaraş'ın Tevekkeli Köyü'nde depremin çizdiği fay hattı/ Fotoğraf: Reuters
Tahsis işleminden sonra, Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine bu taşınmazlar Bakanlıkça rayiç bedel üzerinden doğrudan satılır.
Rayiç bedel Bakanlıkça tespit edilir veya ettirilir.
Bu suretle yapılacak satışlarda satış bedeli, en az yüzde onu peşin ödenmek üzere beş yıla kadar taksitlendirilebilir.
Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin, satın alma talepleri için belirlenen son tarih ise 31 Aralık 2019'du.
Hazine arazisi için satışlar 2019'dan 2022'ye uzatıldı
İşte bu arazilerin satışı için "son başvuru tarihi" de yine imar affı gibi bir torba yasada yer almış.
"Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" başlıklı bu torba yasa 7 Nisan 2022'de TBMM'de oylanarak 298 "kabul" oyuna karşılık 12 "ret" oyuyla yasalaşmıştı.
Bu kabulle birlikte söz konusu başvuru, 31 Aralık 2019'dan 31 Aralık 2022'ye uzatıldı. Yani iki ay öncesine kadar, kayıt dışı yapısı Hazine arazisi üzerinde olanlar, söz konusu araziyi satın almak için başvurabiliyordu.
15 Nisan 2022'de Resmi Gazete'de yayımlanan kanun kapsamında üç başlıkta süre uzatımı olmuştu:
- 2/B arazileri ile tarım arazilerinin satışında başvuru ve ödeme süreleri,
- Tarım arazilerinin 31 Aralık 2019 tarihinden önce en az 3 yıl kullanan kullanıcılarına doğrudan 10 yıl süre ile kiralanmasında başvuru süresi
- Hazine taşınmazlarının İmar Barışı kapsamında satışında başvuru süresi 31 Aralık 2022 tarihine kadar uzatıldı.
Hazine taşınmazlarının imar barışı kapsamında satışı için üç şart
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, daha sonra "Hazine Taşınmazlarının İmar Barışı Kapsamında Satışında Başvuru Süresi Uzatıldı El Rehberi" hazırladı.
Bakanlığın açıklamasına göre belediye ve mücavir alan (belediye sınırları dışında bulunan, imar mevzuatına göre bu belediyenin sorumluluğunda bulunan topraklar) sınırları içinde bulunan Hazine taşınmazları 600 metrekare, belediye ve mücavir alan sınırları dışındaki Hazine taşınmazları ise 2 bin metrekareye kadar satılabiliyor.
Hazine taşınmazlarının imar affı kapsamında satışı için de üç şart var:
- Üzerinde 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılmış yapı bulunması
- Bu yapı için, yapı kayıt belgesi alınmış olması
- 31 Aralık 2022'den önce satın alma başvurusunda bulunulmuş olması
Hangi kolaylıklar getirildi?
Bu taşınmazların satın alınması içinde bazı kolaylıklar sağlanmıştı:
- Satış bedelinin tamamının peşin ödenmesi hâlinde yüzde 20 indirim
- En az yarısının ödenmesi hâlinde yüzde 10 indirim
- Taksitli satışlarda satış bedelinin en az yüzde 10'u peşin, kalanı 5 yıla kadar taksit imkânı. Taksit tutarlarına kanuni faiz oranının yarısının uygulanması
- Yapı kayıt belgesinin alındığı tarih ile satış tarihi arasındaki dönem için ecrimisil alınmaması. (Ecrimisil: "Haksız işgal tazminatı" olarak da bilinen bu kavram, bir kişinin tamamen kendisine ait olmayan bir taşınmazı kullanması sonucunda taşınmaz sahibine ödeyeceği tazminatı kapsıyor)
- Satışı takip eden yıldan itibaren 5 yıl süreyle emlak vergisi muafiyeti
- KDV, damga vergisi ve tapu harcı muafiyeti
Bakanlık, satışı mümkün olmayan taşınmazları da şu şekilde sıralamıştı:
35 CHP'li vekil "kabul" oyu verdi
Şimdi 7 Nisan 2022'ye geri dönelim.
"Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi"nde Hazine taşınmazlarının satışı dışında da başlıklar bulunuyordu.
Vergi kanunlarına göre tutulan defter ve kayıtlar üzerinde hile ve tahrif edenler ve yanıltıcı belge düzenleyenler hakkındaki hapis cezasının üst sınırının 3 yıldan 5 yıla çıkarılması, muhtar ücretlerinin artırılması, finans sektöründe faaliyette bulunan bazı kurumlar için kurumlar vergisi oranının yüzde 25'e çıkarılması, Türkiye'deki Ar-Ge faaliyetleri sonucunda geliştirdikleri elektrik motorlu taşıt araçlarını Türkiye'de imal eden mükelleflere bu araçların geliştirilmesine yönelik verilen ve yatırım teşvik belgesi kapsamında yer alan mühendislik hizmetlerinin 31 Aralık 2023'e kadar KDV'ye tabi olmaması bu başlıklar arasındaydı.
2018'de resmileşen imar affının içinde yer aldığı torba yasaya CHP'den sekiz vekilin "evet" demesi, 123 vekilin ise oylamaya katılmaması çok tepki almıştı.
Hazine taşınmazlarının imar affı kapsamında satışının uzatılmasının oylandığı 7 Nisan 2022 tarihli birleşimde ise 99 CHP'li vekil oylamaya katılmadı, bir vekil "çekimser" oyu verdi, 35 CHP'li vekil ise "kabul" oyu verdi. Kabul eden CHP üyelerinin listesi şu şekilde:
Yasa teklifini reddedenlerin tamamı HDP'den
Torba yasaya "ret" oyu veren 12 kişinin tamamı ise Halkların Demokratik Partisi (HDP) üyesi. HDP'den 44 kişi ise oylamaya katılmadı.
Diğer partiler için ise durum şu şekilde:
AK Parti: 222 vekil kabul oyu verdi, 63 kişi oylamaya katılmadı
MHP: 31 kişi kabul ederken, 17 kişi katılmadı
İYİ Parti: 10 isim "kabul" oyu verdi, 25 vekil oylamaya katılmadı, Erzurum Milletvekili Muhammet Naci Cinisli ise İYİ Parti'de "çekimser" oyu veren isim oldu.
Türkiye İşçi Partisi'nin dört milletvekili de oylamaya katılmayan isimler arasındaydı.
Yaklaşık 4 ay önce imar affı süresinin uzatılması için yasa teklifi veren Büyük Birlik Partisi lideri Mustafa Destici, Hazine taşınmazlarının satışındaki başvuru süresinin uzatılması oylamasına katılmadı.
İYİ Partili Yaşar: Sadece para toplamak için bu yasayı çıkartıyorsunuz
Peki kanun teklifinin görüşüldüğü, 77'nci birleşimde "imar affı" ile ilgili kim ne söylemişti.
İYİ Parti Yerel Yönetimler Başkan Yardımcısı Bedri Yaşar, "Yine, torba yasayla beraber imar affı süresinin uzatılması ki biliyorsunuz, daha önce zaten bir imar affı çıkarmıştık, 24 milyar da oradan para toplamıştınız" diyerek başlamıştı söze.
Samsun Milletvekili Yaşar'ın açıklamasına göre bu paralar toplanırken, istisnalardan istifade edilirken müracaatların hiçbiri, "deprem riski var mı yok mu, deprem bölgesinde mi değil mi" şeklinde bir incelemeye tâbi tutulmadı.
Oylamaya katılmayan Yaşar, "Bugün de aynı şekilde hiç bununla ilgili araştırma yapmadan, sadece ve sadece gelir elde etmek için, para toplamak için bu yasayı çıkarıyorsunuz, bunun mahzurlarını gelecekte yine göreceğiz hâlbuki bununla ilgili ciddi bir inceleme yapılması lazım" ifadelerini kullanmıştı.
CHP'li Zeybek: Hobi bahçeleri affedildi, tarım toprakları milyonlarca metrekare azaldı
Oylamaya katılmayan ve oturumda söz alan diğer bir isim ise CHP İstanbul Milletvekili Gökan Zeybek'ti.
Zeybek, Hazine arazisi üzerindeki mülkiyet sahipleriyle ilgili 2018'in 31 Aralığına kadar başvuru süresi verildiğini, 31 Aralık 2019 tarihine kadar bedellerin yatırılmasının istendiğini hatırlattı.
Zeybek, "Tabii, bu bedelleri müracaat eden vatandaşlar, 2018 yılından başlayan büyük ekonomik çöküntüyle birlikte yatıramadılar. Şimdi, bu uzatılıyor" demişti.
"Peki, ne getirdi bu imar barışı?" diyen CHP'li vekil, şunları söylemişti:
Kaçak yapılaşmayı artırdı. Tarım arazilerinin içine 250 metrekarelik konut yapılarak "hobi bahçesi" adı altında Türkiye tarım topraklarının milyonlarca metrekare azalmasına yol açtı.
Başka ne getirdi? Meralara ve yaylalara kaçak inşaatların yapılmasını. Çanakkale'den Mersin'e kadar bütün sahil boyunda, köylerde, özellikle de köy bölgelerindeki kaçak yapılaşmaların, inşaatların sayısının artmasına yol açtı.
Başka ne getirdi? Sağlıklı ve nitelikli bina yapmak yerine kurallara uygun olmayan inşaatların çöplüğüne dönen bir ülkeye dönüştürdünüz.
Ya, okullardan mimar, mühendis mezun ediyorsunuz, bir yandan da kaçak inşaatları sürekli olarak teşvik eden düzenlemeler getiriyorsunuz. O zaman bu kadar mimar, mühendis niye var?
"5 kat yerine 7 kat imar veriyor"
Zeybek, "Millet yokluk içinde; millet kıtlık içinde; tam da bu dönemde getiriyorsunuz, diyorsunuz ki: ‘Bütçeye para lazım, müteahhitlere para lazım, para yatıranlara, dövizini TL'ye çevirip bankaya yatıranlara kur korumalı mevduat için para lazım. Nereden bulacağız? Hadi hazine arazilerini yeniden satalım" ifadelerini kullanmıştı.
Gökan Zeybek ayrıca, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın bazı icraatlarını sıraladı:
İstanbul'un Planlarını yapma yetkisi Büyükşehir Belediyesi'nde; Bahçelievler Belediyesi'nde olan E5 üzerinde 14 bin metrekarenin üzerindeki bir parsele Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı plan tadilatı yapıyor.
Bakın, bütün Bahçelievler'de 1,5 emsal, 5 kat yükseklikken Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bir mobilya şirketi tarafından toplanan 14 bin metrekarenin üzerindeki bu arsaya ikinin üzerinde bir emsal, 5 katın yerine de 7 kat imar veriyor. Niye veriyor? Çünkü hak ve adalet duygusunu bu mübarek ramazan gününde yüreğinde hissetmeyenler Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının koridorlarını doldurmuşlar.
İYİ Partili Nuhoğlu: Sürenin uzatılması ihalesiz satışa kapı açacak
Oylamaya katılmayan İYİ Parti İstanbul Milletvekili Hayrettin Nuhoğlu, torba kanun teklifinin hazine taşınmazları ile ilgili kısmı içeren 13'üncü maddesi ile ilgili şöyle konuşmuştu:
2018'de yürürlüğe giren 3194 sayılı İmar Kanunu'ndaki değişiklikle, ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapılar kayıt altına alınmıştı.
Bu kapsamda, hazineye ait araziler üzerinde inşa edilmiş olan kaçak yapıların başvuru yapan hak sahiplerine satışı 31/12/2019'da sona ermişti. Şimdi yapılmak istenen, 31/12/2022'ye kadar yeniden başvuru hakkı tanımaktır.
Sürenin uzatılmasıyla başvuruda bulunacak hak sahiplerine bulundukları yerlerin satılabilmesi ihalesiz şekilde sağlanmış olacaktır.
"Bir bakıma yeni bir ‘imar affı'"
Vatandaşlara sağlanan peşinat indirimi, faizlerin düşürülmesi ile ilgili konuşan Nuhoğlu, "Ödeme konusunda sağlanan kolaylıklarla hazine taşınmazlarının hızlı bir şekilde ekonomiye kazandırılmasının amaçlandığı görülmektedir. Bu suretle, satışlardan elde edilecek gelirin de yüzde 25'inin kentsel dönüşüme ayrılacağı belirtilmiştir" demişti.
"Bi kanun teklifine, ihtiyaç duyulan hangi konuda olursa olsun iyi çalışılmalı, kanun teklifi geniş bir mutabakat sağlanarak hazırlanmalı ki ihtiyaca cevap versin" diyen Nuhoğlu şöyle devam etti:
26'ncı Dönemde 3194 sayılı Kanun'da yapılan değişikliğin üzerinden bir sene geçmeden 27'nci Dönemde aynı Kanun'un aynı maddesi değiştirildi. Şimdi, aynı madde üzerinde bir kez daha değişiklik söz konusudur. Öyle anlaşılıyor ki iktidarın acil kaynak ihtiyacı oluştu, bir bakıma yeni bir "imar affı" anlamına geldiği için kişisel bazı beklentiler de karşılanmak istenmektedir.
Bu sebeple bazı şüpheler uyandırmaktadır. Üzerinde konuştuğumuz 13'üncü madde Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu'nda da tartışılmalıydı. Aceleye getirilince ve ilgili komisyonlardan kaçırılınca teklif, eksikliklerle çıkmış oluyor. Dolayısıyla, verimli, nitelikli ve etkin bir sonuç alınamıyor.
Biz, vatandaşlara getirilen kolaylıklara karşı değiliz; biz, her zaman olduğu gibi bazı yandaş kişilere menfaat sağlanmasına karşıyız.
Buradan beklenen gelirin ne kadar olduğundan ziyade, söylemek istediğimiz; bu gelirden ayrılacak olan yüzde 25'lik payın, Bakanlığın Dönüşüm Projeleri Hesabı'na değil, belediyelere aktarılmasıdır.
Değerli milletvekilleri, "kentsel dönüşüme pay ayrılması" ifadesi kulağa hoş gelse de iktidarın bu konuda paraları yerinde kullanmadığı ve hiçbir başarı göstermediği açıktır.
"Kentsel dönüşüm, ülkemizin deprem kuşağı üzerinde yer alması, kaçak yapıların çoğalması, hatalı malzeme kullanılması ve mühendis eli değmemiş olması sebebiyle ve de çoğunlukla ekonomik ömürlerini tüketmiş olması dolayısıyla risk altındaki bütün yapıların güvenli yapılara dönüştürülmesi işidir" diyen Nuhoğlu, bu konuda olumlu adımlar atılmadığını, Türk halkının oyalandığını aktarmıştı.
"Yandaşlar önce, hazine taşınmazlarına ortak ediliyor"
Torba yasaya "kabul" oyu veren İYİ Parti Milletvekili Feridun Bahşi, pek çok farklı yasa başlığın bir arada değerlendirildiği "torba kanun" sistemini eleştirdi.
"12 Eylül darbesi sonrası kurulan hükûmetler torba kanunu yol ettiler ancak AK Parti hükûmetleri artık işin suyunu çıkardı" diyen Bahşi, "Eskiden hiç olmazsa birbirleriyle ilintili maddeler bir torbaya doldurulurdu, şimdi artık hiçbiriyle hiç ilgisi olmayan konular aynı torbaya doldurulup "yasa teklifi" diye önümüze getiriliyor ve parmak çoğunluğuyla kabul ediliyor" ifadelerini kullanmıştı.
Hazine taşınmazlarının satılması ve hızlı şekilde ekonomiye kazandırılmasının amaçlandığını da hatırlatan Antalya Milletvekili, "Bugüne kadar imar uygulamaları, parselasyon ve kadastro çalışmalarıyla yandaşlar önce, hazine taşınmazlarına ortak edilmekte yani taşınmazlar hisseli hâle getirilmekte, sonra da yandaş hissedarlara ihalesiz olarak belirlenen fiyatlardan satılmaktadır; aynı usul, kiraya verilen taşınmazlar için de geçerlidir" demişti.
Bu tür satışların Anayasa'ya aykırı olduğunu aktaran Bahşi, şunları söylemişti:
Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemiyle başlayan ve son bir yılda iyice derinleşen ekonomik krizin neticesinde kamuya ait varlıkların hızla satışının gerçekleşmesi için devamlı bir düzenlemeler zinciri getirilmektedir.
Torba kanunlar içine yerleştirilen ve mühendislik çalışmalarıyla yandaşa rant sağlayan maddelerle kamu kaynakları israf edilmektedir.
Yandaş müteahhitlerden Cengiz Holding yani Mehmet Cengiz'in AK Parti iktidarı döneminde aldığı gayrimenkul sayısı 195'tir, bu konuda başka bir şey söylemeye gerek var mı arkadaşlar?
© The Independentturkish
