"Topraktan Sofraya Sakarya Mutfağı: Bir Yemek Antropolojisi" isimli eserle ilgili birkaç gündür sosyal medya üzerinden bir tartışma yürüyor.

Yapı Kredi Yayınları'ndan 13 ay önce çıkan kitaba dair tartışmaların odağında ise eseri fonlayan Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası (SATSO) var. 
 

"Topraktan Sofraya Sakarya Mutfağı: Bir Yemek Antropolojisi", dünya yemek kitaplarının değerlendirildiği "Gourmand World Cookbook" ödüllerine aday gösterildi. Gastronomi dünyasında prestij olarak görülen bu ödül "Yemek dünyasının Nobel'i" olarak nitelendiriliyor / Fotoğraf: Twitter

Kitapla ilgili tartışma Kübra Sultan Yüzüncüyıl, Aynülhayat Uybadin, Arif Bilgin ve Suavi Aydın’ın imzasını taşıyan 600 sayfalık çalışmanın geçen hafta Gourmand World Cookbook Awards 2023 yarışmasının "Mutfak Tarihi" kategorisinde Türkiye'den aday gösterilmesiyle başladı.

Yapı Kredi Yayınları'nın söz konusu adaylık sonrası Twitter üzerinden tebrik mesajı paylaşıp kitabın yazarlarını anmasına Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası yetkilileri tepki gösterdi:

Fotoğraf: Twitter / @valicetinoktay

Altuğ: Bu kitap tamamen Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası’nın fikri, projesidir

SATSO Yönetim Kurulu Başkanı Akgün Altuğ ve birçok üye, yaptıkları paylaşımlarda "Bu kitap tamamen Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası’nın fikri, projesidir. Bedeli mukabilinde bir heyete yaptırılmıştır" ifadesini kullandı.

SATSO'dan "isim sildirme" hamlesi: Sosyal medya hesaplarında yeni kapak paylaşıldı

"Topraktan Sofraya Sakarya Mutfağı: Bir Yemek Antropolojisi" kitabını fonlayan SATSO bununla da kalmayıp 27 Kasım'dan itibaren sosyal medya hesaplarındaki paylaşımlarında kapakta yazarların isimlerine yer vermedi. Bu haliyle "kitap kendi kendine yazılmış" gibi tuhaf bir hava oluştuğu görüldü.

İsimleri kapaktan "uçan" yazarlar: Hukuki ihlâl var

Independent Türkçe yaşananları olayın taraflarına sordu.

Eserin yazarları Kübra Sultan Yüzüncüyıl, Aynülhayat Uybadin, Arif Bilgin ve Suavi Aydın, Independent Türkçe’ye yaptıkları yazılı açıklamada emek hırsızlığı yapıldığını ve SATSO’nun hukuk ihlâlinde bulunduğunu ileri sürdü.

Sözleşmelerini de paylaşan isimler, burada yer alan "SATSO, eser yazarlarının (Kübra Sultan Yüzüncüyıl, Aynülhayat Uybadın, Arif Bilgin, Suavi Aydın) adlarının kapakta yer almasını kabul eder" ifadesine dikkati çekti.
 

Görsel: Independent Türkçe  

Bu kitabın ortaya çıkmasında iki buçuk yıllık emeklerinin bulunduğuna vurgu yapan isimler, yazılı açıklamalarında şu ifadelere yer verdi:

Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası 2019 yılında Sakarya yemek tariflerinin derlendiği bir çalışma başlatmak istedi, bu hususta bize ulaşıldı. Bizler Oda’nın bu teklifini değerlendirip onlara şehir tarihi ve yemek ilişkisini oylumlu bir şekilde ortaya koyacak bir çalışma önerdik. Sakarya mutfağına antropolojik bir perspektifle yaklaşmaya ilişkin çabamız kurum tarafından çokça eleştirildi, kitabın bazı bölümleri ısrarla çıkarılmaya çalışıldı. Yazarlar her seferinde bu itirazları bilimsel temellere oturtarak kitabın özgün formunu korumaya çalıştı. Kitap ortaya çıktıktan sonra yazarların verdiği röportajlarda SATSO’nun adının geçmediğine ilişkin iddialar yükselmeye başladı. Oysa bizler projenin Oda tarafından fonlandığını demeçlerde ifade ettik, kapakta ve kitabın içinde de Oda’nın logosu yer alıyor. Ayrıca SATSO yetkilileri verdiği demeçlerde bu kitabın kendilerinin olduğunu, bedeli ödendiği için yazarların herhangi bir hakkının bulunmadığını ima ve ifade etmeye devam ettiler. Bizler akademik emeğin bir bedelle ölçülemeyeceğini düşünüyoruz. Kitabın Fikir ve Sanat Eserleri kanununda da açıkça belirtildiği gibi (madde 1 B-A fıkrası ve madde 8) eser sahibi eseri meydana getiren kişi şeklinde tanımlanır. Bizler telif hakkımızı SATSO’ya devretsek de kanunda belirtildiği gibi itibarımızı zedeleyen veya eserin mahiyetini bozan her türlü değişikliğe itiraz etme hakkına sahibiz. Ayrıca Oda’yla yapılan sözleşmede de “SATSO eser sahibi isimlerinin kapakta yer almasını kabul eder” ifadesi yer almaktadır. Şu haliyle SATSO’nun kapakla oynaması ve kendisini eserin gerçek sahibi olarak göstermesi hukuken açık bir ihlâldir. Burada bizim eser üzerinde adımızla açıkça tanımlanmış eser sahipliğimize ve manevi menfaatlerimize saldırı ve ihlal söz konusudur. Ayrıca kanunda açıkça belirtildiği gibi eser sahipliği ile telif hakkı ayrıdır. Telif hakkı devirleri eser sahipliğini niteliğini ve kimliğini değiştirmez. Eserin yaratıcıları, yani sahibi biziz. Bu nitelik değiştirilemez.

"Eser sahibinin adı, manevi haklardandır, devredilemez"

Hem eseri yazanların hem eseri fonlayan kurumun haklarının neleri kapsadığı da merak konusu oldu.

Yazar isimlerinin kitap kapağından kaldırılıp kaldırılamayacağını sorduğumuz Avukat Tarkan Erdal, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na atıfta bulundu.

Özellikle kanunun 15. maddesine değinen Erdal, devredilebilen hakların yalnızca malî haklar olduğunu belirterek ekledi:
 

Genel bir yorumda bulunmak istiyorum; eser sahibinin adı, manevi haklardandır, devredilemez. İsimlerinizin olması gerekir. Hukuken siz, eser sahibi olarak malî haklarınızı devredebilirsiniz ama diğerlerini devredemezsiniz.

 

Tarkan Erdal / Fotoğraf: Twitter

Independent Türkçe söz konusu çalışmayı fonlayan Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası'na (SATSO) da söz hakkı tanımak istedi. 

Ancak kurumdan tarafımıza herhangi bir dönüş sağlanmadı. Görüş belirtmek istemeleri halinde yapacakları açıklamaya yer vereceğimizi belirtiriz.