5 soruda Çin'deki "sıfır Kovid" protestoları

Katı pandemi tedbirlerine tepki, Pekin yönetimine duyulan öfkeyle birleşti

Protestocular, sansürden ve gözaltından kaçınmak için eylemlerde boş dövizler kullanmıştı (Reuters)

Çin'de geçen hafta başlayan ve ülkeyi sarsan Kovid-19 protestoları, ülkedeki farklı şehirlerde gösterilere sahne oldu.

"Sıfır Kovid" uygulamasına gösterilen tepkilerin, Pekin yönetimine duyulan öfkeyle birleştiği protestolara dair merak edilenleri 5 soruda derledik.

1 - Protestolar neden çıktı?

Kitlesel eylemleri tetikleyen olay, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin merkezi Urumçi'deki yangın oldu.

Karantinadaki apartmanda 24 Kasım'da çıkan yangında en 10 kişi hayatını kaybederken, 9 kişi de yaralandı.

Apartmandakilerin karantina nedeniyle evlerini terk edemediği, itfaiye ekiplerinin de metal bariyer ve engellerle çevrili siteye giremediği için yangına zamanında müdahalede bulunamadığı iddiaları tepki topladı.

Yangın, Çin genelinde katı pandemi tedbirlerine karşı artan memnuniyetsizliği tepkiye dönüştürerek, protestoların fitilini ateşledi.

2 - Eylemler nerelerde yoğunlaştı?

25 Kasım'da yaklaşık 100 gündür karantinada olan Urumçi sakinleri, yangın olayının ardından hükümet binalarına yürüyüş düzenleyerek katı pandemi tedbirlerini protesto etti.

ABD'nin önde gelen medya kuruluşlarından CNN'in aktardığına göre başkent Pekin ve finans merkezi Şanghay dahil 17 şehirde 23 farklı eylem düzenlendi.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Şanghay sakinleri, Urumçi'deki yangında hayatını kaybedenleri anmak için şehirdeki Urumçi Yolu'nda 26 Kasım'da etkinlik yaptı.

Ertesi gün de eylemler Pekin, Çengdu, Guangzhou ve Vuhan'a sıçradı. Karantinadaki bazı mahallelerde yurttaşlar barikatları parçalayarak sokaklara döküldü.

Pekin Üniversitesi, Tsinghua Üniversitesi ve Çin İletişim Üniversitesi dahil birçok üniversite kampüsünde de eylem düzenlendi.

Gözaltı ve sansürden kaçmak isteyen öğrenciler, ellerinde boş dövizler taşıyarak "Özgürlük istiyoruz", "Karantinaya hayır" sloganlarıyla tepkilerini dile getirdi.

Hong Kong sakinleri de Urumçi yangınında hayatını kaybedenler için anma töreni düzenledi.

3 - Gösterilerin önemi nedir?

Çin'in pandemide vakaları ortaya çıktığı yerde bastırmayı ve bulaşma zincirini kesmeyi hedefleyen "sıfır Kovid" stratejisi kamuoyunda tepki topluyor. Karantina altına alınan bölgelerde gıda, ihtiyaç maddeleri ve sağlık bakımına erişimde yaşanılan sıkıntılar tepki yaratıyor.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in uluslararası kamuoyundan da eleştiri alan uygulaması kapsamında seyahat kısıtlamaları, toplu testler, imalat, ticaret ve hizmetler sektöründeki işletmelerin faaliyetlerinin kısıtlanması gibi katı ve geniş ölçekli tedbirler alınıyor.

Sıkı toplumsal denetim mekanizmalarının yer aldığı Çin'de kitlesel gösteriler sık yaşanmıyor. Buna ek olarak protestoların Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde başlaması da önemli unsurlardan biri. Çin burada Uygurlara yönelik zorla çalıştırma, işkence ve "yeniden eğitim kampı" adı altında alıkoyma suçlamalarıyla karşı karşıya. Pekin yönetimiyse iddiaların gerçeği yansıtmadığını savunuyor.

Bazı protestocuların Şi'nin istifasını talep ettiği eylemler, "sıfır Kovid" tedbirlerine tepkinin ötesine geçerek Pekin yönetimine duyulan öfkeyi de temsil ediyor.

Şi, 16 Ekim'de başlayıp 22 Ekim'de sona eren Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 20. Ulusal Kongresi'nde üçüncü kez genel sekreter seçilerek iktidarını kuvvetlendirmişti.

ÇKP Genel Sekreteri, kongredeki konuşmasında "sıfır Kovid" politikasından geri adım atılmayacağını da söylemişti.

Öte yandan kongre başlamadan önce 13 Kasım'da Pekin'de düzenlenen protestoda bir eylemci, "PCR testleri değil yemek yemek istiyoruz. Eve kapatılmak değil özgürlük istiyoruz" yazılı pankart açtıktan sonra gözaltına alınmıştı.
 


4 - Yetkililer nasıl karşılık verdi?

Bazı eylemler kısa süre içinde sonlanırken, özellikle Şanghay'daki protestocular polis müdahalesiyle karşılaştı.

CNN'e konuşan bir eylemci, 80 ila 110 kişinin cumartesi günkü gösterilerde gözaltına alındığını öne sürdü.

Ayrıca Birleşik Krallık'ın (BK) kamu yayımcısı BBC'nin muhabiri Edward Lawrence'la İsviçre'nin kamu yayımcısı  RTS'in muhabiri Michael Peuker, polis tarafından gözaltına alındı. İki gazeteci de daha sonra serbest bırakıldı.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, salı günkü açıklamasında "sıfır Kovid" uygulamasını savunarak, yurttaşların özgürlüklerinin yasal güvence altında olduğunu öne sürdü.

Ancak Ulusal Sağlık Komisyonu Sözcüsü Mi Feng, "halkın makul taleplerine gecikmeden yanıt verilmesi için harekete geçme" çağrısı yaptı.

Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nden Cheng Youquan ise uzun süreli tecrit önlemlerinin olumsuz sonuçlar yaratacağına dikkat çekti.

Yetkililer, uygulamanın tamamen kaldırılmasına dair açıklama yapmazken, tedbirlerde farklı değişikliklere gidileceğini belirtti.

Öte yandan açıklamalar, protestoların durmasını sağlamadı. Salı günü toplanmak isteyen göstericilere polisin müdahale ettiği bildirildi. Güvenlik güçlerinin, eylemcileri gözaltına alıp almadığına dair bilgi paylaşılmadı.

Ayrıca polisin hafta sonu protesto düzenlenen alanlarda güvenlik önlemlerini artırdığı da belirtildi. BBC'ye konuşan bazı eylemciler, polisin gösterilere katılanları telefonla aradığını, ulaşamadığındaysa evlerine gittiğini öne sürdü.
 


BK merkezli haber ajansı Reuters'a konuşan ve Pekin'deki eylemlere katılan bir yurttaşsa sohbet programlarında eylemle ilgili konuşmalarını sildiklerini söyledi.

5 - Dünyadan nasıl tepkiler geldi?

Türkiye Dışişleri Bakanlığı, doğrudan protestolara ilişkin açıklama yapmazken, Urumçi'deki yangında hayatını kaybedenlere taziye mesajı yayımladı. Bakanlığın açıklamasında "Yangının çıkış nedenine ilişkin kamuoyunun aydınlatılmasını bekliyoruz"  ifadesi de kullanıldı.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Direktörü John Kirby, "Eylemcilere destek vermeyi ve barışçıl protesto haklarını savunmayı sürdürüyoruz" dedi.

BK Dışişleri Bakanı James Cleverly ise Pekin yönetiminin halkın taleplerini dinlemesi gerektiğini söyledi.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau da eylemcilere destek verdiğini belirtti.

Avrupa kamu televizyon ve radyo yayımcıları birliği Avrupa Yayın Birliği ise yabancı gazetecilerin gözaltına alınmasını kınadı.

Öte yandan Çin basınında protestolara yer verilmedi. Gazetelerin ilk sayfalarını Tayvan'daki yerel seçimler, Katar'daki Çin yapımı güneş enerjisi santrali ve solaryuma giden Çinli kadınların sayısının artması gibi haberler süsledi.



Independent Türkçe, CNN, BBC, El Pais, AA, AFP, Guardian

DAHA FAZLA HABER OKU