Afganistan'da hükümetin düşerek panik dolu ve kaotik bir kitlesel göçe ve ülkenin hava sahasının kapatılmasına yol açmasının üzerinden bir yıldan biraz fazla bir süre geçtikten sonra, uluslararası uçuşlar Afgan semalarına geri döndü ve sert Taliban hükümetinin gelirlerini artırıyor.

Taliban'ın Ulaştırma ve Sivil Havacılık Bakanlığı Sözcüsü İmamuddin Ahmadi, The Independent'a yaptığı açıklamada Avrupa ve Asya'dan uluslararası havayolları şirketlerine ait olanların da aralarında bulunduğu, günde yaklaşık 80 ila 100 uçağın Afganistan hava sahasına girip çıktığını söyledi.

Hava sahasından geçen her uçuş başına İslam hükümetine 700 ABD Doları ödeniyor.

Daha Perşembe akşamı (17 Kasım) iki Dubai uçuşu Afganistan semalarından geçerek bir gün içinde ülkenin hava sahasını kullanan toplam 14 uçak arasında yer aldı.

Bunlar, geçen yıl ABD'nin önderlik ettiği yönetimden kontrolü zorla devralan ve başkanlık sarayını basarak iktidara geri dönen Taliban'ın 2016'dan bu yana başında olan, Kabil yönetiminin en üst düzey lideri Hibetullah Ahundzade için iyi haber anlamına geliyor.

Geçen yıl Kabil sokakları çaresizce çıkış arayan insanlarla dolup taşmış ve kitlesel göçün ülke genelindeki havalimanlarının tahrip edilmesini tetiklemesinin ardından gökyüzü sessizliğe bürünmüştü.

Altı ay önce bile Taliban yönetimi korkunç bir rakamla karşı karşıyaydı zira hava sahasında 24 saat içinde 50'den az uçuş gerçekleşiyordu. Şimdiyse hava trafiğinin büyük bölümünü yolcu uçuşları oluşturuyor.

Telefon görüşmesiyle Kabil'den seslenen Taliban yetkilisi, "Bildiğiniz gibi Afganistan üzerindeki hava sahası artık diğerleri tarafından güvenli kabul ediliyor. Hava sahamızın daha fazla kullanılmasına olanak sağlamaya çalışıyoruz. Onlara [uluslararası oyuncular] yönelik herhangi bir tehdit yok, bu yüzden hava sahasının kullanımı arttı" dedi.

Afganistan genelinde hava koridorunun kademeli olarak yeniden açılması, Taliban'ın halka yönelik ciddi kısıtlamalar getirdiği bir döneme denk geliyor.

Daha önce kolej ve üniversite yasaklarıyla yüz yüze gelen kadınların şimdi de Kabil'in halka açık parklarına girmeleri engellendi. Pazar günü (13 Kasım) Ahundzade, ülkedeki yargıçlardan şeriat kanunlarında öngörüldüğü üzere uzuv kesme ve recim gibi cezalar vermelerini istedi.

Soygun, insan kaçırma ve isyan gibi suçlar, Taliban'ın geçen yıl Afganistan'ın yönetimini ele geçirdikten sonra gözden geçirme sözü verdiği 1990'lardaki yönetiminin bir kopyası olarak, artık örgütün İslami Şeriat hukuku yorumuyla karşılaşacak.

Dünya genelinde gökyüzünü izleyen uzmanlar, Afganistan hava sahasını güvenli bulmuyor.

Ülkenin hava sahasını "kritik" düzeyde risk kategorisinde gören küresel risk yönetimi şirketi Crisis24'e göre "Afganistan içinde uçmak da mutlaka güvenli değil; Afgan havayolu şirketlerinin emniyet ve güvenlik standartları adı çıkacak kadar gevşek ve bu nedenle Ariana, Safi, Pamir ve Kam Air dahil olmak üzere hiçbir yerli şirketin Avrupa Birliği hava sahasında faaliyet göstermesine izin verilmiyor."

Yolcular, Kabil'deki havalimanı yakınlarında Taliban yetkilileri tarafından asılan bir pankartın altından ilerliyor (AFP)

İslamabad, Mezar-ı Şerif, Ankara, Cidde, Dubai, Abu Dabi, Herat, Meşhed ve İstanbul gibi büyük şehirler Afganistan semalarını en çok kullananlar arasında yer alıyor.

Ülkede ana olarak iki işlevsel havayolu şirketi (Kam Air ve Ariana Afgan Havayolları) faaliyet gösteriyor ve hırpalanan rejimin gelirlerinin çoğunu da bunlar sağlıyor.

Kabil'in düşmesinden önce ABD önderliğindeki Eşref Gani hükümetinde görev yapan yetkililer, hava sahasının yeniden faaliyete geçmesinin ülkeden kaçan Amerikalı ve diğer Batılı yetkililer için öncelik listesinde üst sıralarda yer almadığını savunuyor. Ancak Taliban rejimi altında kalan havacılık bölgesine verilen bir sent bile, soykırıma varan zulümlere ödenen bir sent oluyor.

Afganistan Milli Güvenlik Konseyi'nde uluslararası ilişkiler ve bölgesel işbirliğinden sorumlu en üst yönetici olarak görev yapmış olan Ahmed Şuca, "Dünyanın o bölgesinden geçen bu düzinelerce uçuşun yaptığı şey, şu anda belki de en kötü otoriter yönetimi yürüten bir rejime mütevazı bir gelir sağlamak" dedi.

Şuca, 15 Ağustos 2021'e kadar başkent Kabil'de kalarak havaalanında bir düzen olmasını temin etmişti.

NATO ve ABD yetkililerinin yeni yönetime düzenli bir geçiş sağlaması gerektiği bu süreç, kaotik bir insani krize dönüştü.

Şuca, The Independent'a yaptığı açıklamada, "Havalimanı, 15 Ağustos gününün en sonlarına kadar iyiydi. 15 Ağustos akşamıyla 16 Ağustos sabahı arasındaki bir zamanda durum tamamen tersine gitti" dedi:

Havaalanı güvenliği mevcut değildi ve işte o zaman Taliban geldi ve dünya ülkeden kaçmak isteyen, hatta götürülmek için hareket halindeki bir uçağa tutunan çaresiz kişilerin korkunç görüntülerini gördü.

Taliban savaşçıları yavaş yavaş Kabil'e ve ardından da havaalanına girip ABD askerlerinin geride bıraktığı yarı yıkık helikopterleri bulurken, bina esaslı hasar gördü. Terminal, giden ve gelen yolcuları barındıran bölmeler, bilgisayarlar ve diğer makineler kaos sırasında mahvoldu.

Ancak Afganistan'ın havacılık sektörüne asıl büyük darbe, Amerikalı yüklenicilerin yangın söndürme sistemlerinin motorları gibi ekipmanları alıp götürmesi ve çok sayıda savunma sistemini devre dışı bırakmasıyla vuruldu. ABD ordusu 73 helikopteri sivilleştirdi, 70 adet MRAP zırhlı taktik aracını ve Kabil'deki havalimanını koruyan C-RAM hava savunma sistemini devre dışı bıraktı.

Üstteki fotoğrafta geçen yıl 16 Ağustos'ta Kabil'deki havalimanında beklerken bir uçağın üzerine tırmanan Afgan halkı görülürken bu yıl 1 Ağustos'ta havalimanının aynı bölgesinde alttaki fotoğraf çekildi (AFP)

Şuca, "Afgan hükümeti 15 Ağustos'tan sonra kalmayı başarsaydı bile; Kabil havalimanı, Mazhar havalimanı, Herat havalimanı ve Kandahar havalimanının uçuşların ihtiyaçlarını karşılayacak uluslararası terminaller olarak hizmet verme kabiliyeti, önceki sertifika seviyesine bile ulaşamayacak kadar azalmıştı" dedi.

Bugünkü durumda bu 80 ila 100 uçuşun "cinsiyet ayrımcılığı uygulayan, azınlıklara karşı soykırıma varan eylemlerde bulunan, kız çocuklarına ortaöğretimi yasaklayan, yerel basını tamamen [kısıtlayan] ve eski hükümetin askerlerini ve yetkililerini idam eden dünyanın en kötü otoriter rejimine istikrar ve güç" kazandırmaya mali katkıda bulunduğunu söyledi.

Önceden başkanlık sarayında Afganistan'ın dış dünyayla güvenlik konusundaki işbirliklerinden sorumlu olan Şuca, "Taliban rejimi şu anda nakde sıkışık. Doktorlara, öğretmenlere ve memurlara ödeme yapacak parası yok" dedi.

Sonrasında, bu rejimin havacılık sektöründen kazanacağı paranın, sivil çalışanların maaşını ödemeye yetmeyeceğini de sözlerine ekledi. Bu para doğrudan Taliban aygıtını güçlendirmeye ve donatmaya gidiyor, dedi.

Yolcular, Ağustos'ta Kabil Havalimanı'ndaki bir güvenlik kontrol noktasından geçerken (AFP)

Ancak Ahmadi, Afgan rejiminin görünümünün ve beklentilerinin şimdilik iyiye gittiğini söyledi.

"Altı ay içinde biz [Taliban yönetimi] 300'den fazla uçuşun hava sahamızı kullanmasını bekliyoruz. İnşallah daha fazla olanak sağlayacağız" dedi.

 

https://www.independent.co.uk/independentpremium

Independent Türkçe için çeviren: İpek Uyar