ABD'li bilim insanları, bilincin neden evrimleştiğini, ne yararı olduğunu, hangi nörolojik bozukluklardan etkilendiğini ve içgüdüsel dürtülere direnmenin neden bu denli zor olduğunu açıklayan radikal bir teori ortaya attı.

Boston Üniversitesi'nden nöroloji profesörü ve Harvard Tıp Okulu'nda öğretim görevlisi Andrew Budson'ın liderliğindeki araştırmacılar, "bilincin özünde bir hafıza sistemi olduğunu" öne sürdü.

Budson, "Bilincin, bilinçsiz beynimiz tarafından geleceği esnek ve yaratıcı biçimde hayal etmemiz ve buna göre plan yapmamız için kullanılan bir hafıza sistemi olarak geliştiğini öne sürüyoruz" dedi:

Bu teori, aslında dünyayı algılamadığımızı, kararlar vermediğimizi veya doğrudan eylemde bulunmadığımızı söylüyor. Aksine tüm bunları bilinçsizce yapıyoruz ve sonra (yaklaşık yarım saniye sonra) bilincimiz sayesinde bunları yaptığımızı hatırlıyoruz.

Binlerce yıldır tartışılan gizem

Bilinç kabaca, insanların kendisi ve çevresine dair farkındalığı diye tanımlanıyor. Bu farkındalık kişiye özel ve subjektif olarak görülüyor.

Bilim dünyası aslında binlerce yıldır bilincin kökenini ve işlevini tartışıyor. Ortaya atılan teoriler, sinirbilim, evrimsel biyoloji, felsefe veya etik gibi çeşitli alanlara değiyor.

Bazı araştırmacılar, bilincin dikkati yönetmek için bir mekanizma olarak evrimleştiğini öne sürüyor. Diğerleri, beynin belirli bölümlerinde ortaya çıktığını savunuyor.

Budson ve meslektaşlarına göreyse bilinç, epizodik hafızayı (beynin duyusal girdileri bir araya getirerek olayları anımsamasını sağlayan mekanizma) kolaylaştırmak üzere evrimleşti.

Epizodik belleğin bilinçte kilit bir rol oynadığı hipotezi, daha önce de birçok araştırmacı tarafından ileri sürülmüştü. Ancak Budson ve ekibi, olayları hatırlama sürecinin, bilinçli zihnin temeli olduğunu savunarak bu hipotezi ileri seviyeye taşıdı.

Budson, "Şimdiye kadar hastalarım üzerinden edindiğim deneyimler, bu teorinin pratikle son derece örtüştüğünü gösterdi" diye devam etti.

VICE'a konuşan bilim insanı, "Bence beyinde farklı işler yapan her bölgenin kendi bilinci var" dedi:

Görsel bir bilinç ve işitsel bir bilinç var. Beyin korteksinin her bir parçasında felçten ve dejeneratif hastalıklardan mustarip olan hastalar gördüm ve hiçbiri bilinçsiz değildi.

"Düşüncelerimizi bile kontrol edemiyoruz"

Teoriyi geliştiren ekipte, Budson'ın yanı sıra Massachusetts Sağlık Bilimleri Okulu'ndan biyoetikçi Kenneth Richman ve Boston College'dan psikoloji ve sinirbilim profesörü Elizabeth Kensinger da var.

Ekip, teorilerinin bilince dair her türlü olguyu açıkladığını savunuyor. Örneğin, sporcuların önce bilinçsizce birkaç saniyelik eylemlerde bulunduklarını, bu eylemlerin bilinçli farkındalığının daha sonra ortaya çıktığını belirtiyor.

Ekibe göre, tüm kararlarımızı ve eylemlerimizi bilinçli olarak gerçekleştirdiğimizi düşünerek kendimizi kandırıyoruz. Bu da bazen bir kaşık dondurma almaya niyetlendiğimizde neden tüm kutuyu istemsizce bitirdiğimizi açıklıyor.

Budson, "Düşüncelerimiz bile genellikle bilincimizin kontrolü altında değil. Uyumaya çalışırken kafamızdan geçen düşünce akışını durdurmakta ve odaklanmakta zorlanmamızın nedeni de bu" diye konuştu.

"Bilinçli süreçler, müzik, spor ve anlık reflekslerin gerekli olduğu diğer etkinliklerde aktif rol oynamak için çok yavaş, bunu biliyorduk" diyen bilim insanı, sözlerine şöyle devam etti:

Ancak bilinç bu tür süreçlere dahil olmuyorsa ne yapıyor? Bunun daha iyi açıklanması gerekiyordu.

Araştırma ekibi ilerleyen günlerde bu hipotezi sınamak için çeşitli nörolojik rahatsızlıklara sahip hastalar üzerinde deneyler yapmayı hedefliyor.

Bulgular teoriyi doğrularsa Alzheimer, migren, şizofreni ve bazı otizm türleri de dahil olmak üzere bir dizi bozukluğa çare bulunması için önemli ipuçları sağlayabilir.

Independent Türkçe, VICE, Science Tech Daily, EurekAlert

Derleyen: Çağla Üren