ABD Tarım Bakanlığı (USDA), 10 yılı aşkın bir sürenin ardından genetiği değiştirilmiş, besin değeri yüksek mor domateslerin yetiştirilmesini onayladı.

Doğal sebzelerden 10 kat fazla antisiyonin üretecek şekilde tasarlanan domatesler, bu onay sayesinde artık piyasaya çıkmaya hazır.

Bu domateslerin genetiğinin düzenlendiği ilk çalışma 2008'de hakemli bilimsel dergi Nature Biotechnology'de Birleşik Krallık'taki bilim insanları tarafından yayımlamıştı.

Makalede, bu domateslerde antosiyaninlerin yüksek miktarda üretildiği ifade edilmişti.

Antosiyaninler, yaban mersini ve kırmızı lahana gibi birçok gıdada doğal olarak var. Bu gıdalardaki mor renkten sorumlu olan madde, kalp hastalığı ve diyabet riskini azaltma gibi özelliklere sahip.

Doğada mor kabuklu bazı domates türleri mevcut. Ancak bunlar da düşük seviyelerde antosiyanin içeriyor. Bu nedenle araştırmacılar, söz konusu domateslerin genetiğiyle oynayarak bu maddenin üretimini artırıp artıramayacaklarını merak etmişti.

Çalışmada başka bir bitkiden (aslanağzı) iki gen alınmış ve bir mor domatese eklenmişti. Yeni genler, bitkinin antosiyanin üretme yeteneğini güçlendirmiş ve bütünüyle mor renkli, eşsiz bir domates ortaya çıkarmıştı.

Antosiyanin takviyeli domates, kansere yatkın olacak şekilde tasarlanmış laboratuvar fareleri üzerinde denenmişti. Mor domatesleri bolca tüketen farelerin, diğerlerinden yüzde 30 oranında daha uzun yaşadığı görülmüştü.

Öte yandan, gen düzenleme teknolojileri henüz pek çok açıdan tartışıldığı için bu yöntemlerle üretilen ürünlerin piyasaya çıkması için gereken testler çok uzun sürebiliyor.

Mor domatesler de 2008'den beri ABD'li gıda yetkililerinin onayını bekliyordu. USDA'nın Hayvan ve Bitki Sağlığı Denetim Servisi'nden onay alan domatesler, artık market raflarına hiç olmadığı kadar yakın.

Bu onay, genetiği değiştirilmiş bitkinin nerede ve nasıl yetiştirilebileceğine dair herhangi bir sınırlama kalmadığı anlamına geliyor. Yani diğer birçok ürün gibi ABD'nin herhangi bir yerinde yetiştirilmeleri önünde engel kalmadı.

Hayvan ve Bitki Sağlığı Denetleme Servisi aslında bu domatesleri yalnızca 13 aydır aktif olarak inceliyor. Birimden gelen izin ise, genetiği değiştirilmiş bir ürünün ABD'de topraklarında yetiştirilmek üzere aldığı ilk onay.

Mor domateslerin ticari kullanıma açılması için yıllardır uğraşayan Jonathan Jones, "Yaklaşık 15 yıl önce Birleşik Krallık'ta icat edilen, sağlığı iyileştiren, genetik açıdan geliştirilmiş mor domatesleri piyasaya sürmek için Norwich Plant Sciences adlı bir tesis kurduk" diye konuştu:

Onu kurduğumuzda, düzenleyicilerden onay almanın bu kadar uzun süreceğini hiç düşünmemiştik.

Domatesle ilgili deneylerde yer alan bilim insanı ve Jones'un ortağı Cathie Martin de, "Domateslerin Birleşik Krallık'ta değil Amerika'da satışa sunulması ilginç olacak" ifadelerini kullandı.

Gen düzenleme teknolojisi geliştikçe yeni ve daha sağlıklı olduğu belirtilen sebzeler de ortaya çıkmaya başladı. Bunlar arasında domatesler önde geliyor.

Birleşik Krallık'taki araştırma merkezi The John Innes Center'daki bilim insanları da mayıs ayında domateslerin genetiğiyle oynamış ve bunları D vitamini deposuna çevirmişti.

Independent Türkçe, New Atlas, Daily Mail

Derleyen: Çağla Üren