Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise, çarşamba günü evine silahlı kişiler tarafından düzenlenen saldırıda hayatını kaybetmiş, eşi Martine Moise yaralanmıştı.
Yaşananların ardından geçici Başbakan Claude Joseph, ülkede acil durum ilan etmişti. Joseph, açıklamasında saldırganlardan bazılarının İspanyolca konuştuğunu belirtmiş, bu da suikastın yabacı paralı askerler tarafından düzenlenmiş olabileceği şüphesini gündeme getirmişti.
Öte yandan güvenlik güçleri, Moise'yi öldüren saldırganları yakalamak amacıyla ülke genelinde geniş çaplı operasyon başlattı. Bu kapsamda son açıklamalara göre 4 silahlı kişinin etkisiz hale getirildiği, iki kişinin de gözaltına alındığı belirtildi.
Moise'nin çalkantılı seçim süreci
Moise, ülkenin siyasi istikrarsızlıklar ve şiddet olaylarıyla boğuştuğu bir dönemde görev yaptı. Ayrıca kendi görev süresine ilişkin tartışmalar da bulunuyordu.
2016'da yapılan seçimlerde 5 yıllık görev süresiyle merkez sağ çizgideki Haiti Tèt Kale Partisi'nden seçilen Moise, seçimlerde yolsuzluk yapıldığı iddiaları ve yaşanan çatışmalar nedeniyle sancılı geçen süreç sonunda ancak bir yıl sonra resmi anlamda göreve gelmişti.
14 aylık zorlu bir seçim sürecinden geçerek 2017'de resmen göreve başlayan Moise, bu gecikme döneminin de toplam görev süresine eklenmesi ve 2022'ye kadar iktidarda olması gerektiğini savunmuştu. Fakat muhalefet partileri buna karşı çıkmış ve kendisinin görev süresinin Şubat 2021'de dolduğunu iddia etmişti.
Nitekim şubatta Moise'in görev süresinin sona erdiğini savunan muhalefet partileri, Yüksek Mahkeme Yargıcı Joseph Mécène Jean-Louis'yi geçici devlet başkanı ilan etmişti. Moise ise bunu darbe girişimi olarak nitelendirmiş ve düzenlenen operasyonlarda 23 kişi gözaltına alınmıştı.
Aynı dönemde Moise, gazetecilere yaptığı açıklamada "Kasım 2020'den bu yana yürütülen bir kumpasın tespit edildiğini" belirtmiş ve "kendisine yönelik bir suikast girişimi olduğunu" iddia etmişti.
Bu siyasi istikrarsızlıklar yaşanırken arkaplanda artan suç oranları da yurttaşların hayatını ciddi ölçüde zorlaştırıyordu. Ülkenin farklı bölgelerinde adam kaçırma, tecavüz ve cinayet olaylarının yanı sıra çeteler arası savaşlar da yaşanıyordu. Sokakların kontrolünü ele geçirmek isteyen çetelerle polis arasında sık sık çatışmalar patlak veriyordu.
Öte yandan, kimi insan hakları aktivistleri Moise hükümetinin bu çetelerden bazılarıyla işbirliği yapmakla suçlamıştı. Ayrıca muhalifler de hükümetin karşı sesleri bastırmak için sokak çetelerine silah ve para yardımında bulunduğunu iddia etmişti.
Sadece bu yıl, en az 278 Haitili çetelerin neden olduğu şiddet olayları sonucu yaşamını yitirdi.
Moise'ye düzenlenen suikastın ardından ülkede siyasi çekişmelerin ve şiddet olaylarının tırmanabileceği öngörülüyor.
Haiti'nin Ulusal İnsan Hakları Savunma Ağı Direktörü Pierre Espérance, "Devlet Başkanı kendi evinde öldürüldü! Durumumuzu anlayabiliyor musunuz? Korkunç! Güvende değiliz" diyerek endişelerini dile getirdi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Moise'nin suikastla öldürülmesine dünya kamuoyundan da tepkiler geldi. Liderler başsağlığı dilerken, bölgedeki şiddet olaylarının ve siyasi karmaşanın bir an evvel sonlanması gerektiğini belirtti.
"Korkak bir suikast"
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, suikast olayından birkaç gün önce Moise'yle görüşmüştü.
Çavuşoğlu, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Cumhurbaşkanı'nın ölüm haberini büyük bir üzüntüyle öğrendim. Geçtiğimiz günlerde Antalya Diplomatik Forumu vesilesiyle ülkemizde ağırladığımız Jovenel Moïse korkak bir suikast sonucu öldürüldü. Huzur içinde yatsın. Ailesine ve dost Haiti halkına başsağlığı diliyorum" ifadelerini kullandı.
"Bu bir trajedi"
ABD Başkanı Joe Biden, suikast haberleri karşısında şoke olduğunu ve üzüldüğünü belirterek "bunun korkunç bir suç olduğunu" söyledi.
Beyaz Saray Basın Sekreteri Jen Psaki, MSNBC'ye açıklamasında saldırıya ilişkin bilgi topladıklarını aktardı.
Psaki, CNN'e demecindeyse "Gereken her türlü yardımı sağlamak için hazırız ve yanlarındayız. Elbette elçiliğimiz ve Dışişleri Bakanlığımız yakın temas halinde olacak ama bu bir trajedi. Biz onların yanındayız ve Haiti halkının bunu bilmesi önemli" dedi.
"Barbarlıkla dolu bir eylem"
Kolombiya Devlet Başkanı Ivan Duque, Amerikan Devletleri Örgütü'ne çağrıda bulunarak demokrasiyi korumak için Haiti'ye acil bir heyet gönderilmesini talep etti..
Duque, "Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise'nin alçakça öldürülmesini reddediyoruz. Bu, tüm Haiti halkına karşı barbarlıkla dolu korkakça bir eylemdir" ifadelerini kullandı.
"Şoke oldum ve üzüldüm"
Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, Moise'nin ölümüne ilişkin açıklamasında, "Başkan Moise'nin ölümü karşısında şoke oldum ve üzüldüm. Ailesine ve Haiti halkına başsağlığı diliyoruz. Bu iğrenç bir davranış, herkesi sakinliğe davet ediyorum" dedi.
"Failler hızla tespit edilsin"
Arjantin Dışişleri Bakanlığı, saldırıyı şiddetle kınadı ve Haiti'yle dayanışmalarını vurguladı. Bakanlığın açıklamasında "Arjantin, ülkede barış ve huzurun yakında yeniden sağlanacağını umuyor ve demokratik kurumlara saygı gösterilmesini istiyor. Eylemlerinden sorumlu tutulabilmeleri için suçun faillerinin hızla tespit edilmesini istiyor" dedi.
Bolivya Devlet Başkan Luis Arce, "Bu şiddet eylemlerini kınıyoruz. Haiti halkına başsağlığı diliyoruz "açıklamasını yaparken, Dominik Cumhuriyeti Devlet Başkanı Luis Abinader ise "Bu suikast, Haiti'nin ve bölgenin demokratik düzenine karşı bir saldırıdır" diyerek Dominik Cumhuriyeti'nin Haiti'yle sınırları kapatma kararı aldığını açıkladı.
Independent Türkçe, Washington Post, AA, Guardian
Derleyen: Yasin Sofuoğlu
