Bilim insanları, genetik mühendisliğinde yeni bir eşik atladı. Doğal bir hücre gibi büyüyen ve bölünen, kısacası sağlıklı hücresel yaşamı var eden döngüyü taklit eden tek hücreli sentetik bir organizma geliştirildi.

Bakteri benzeri bu yaşam formuna JCVI-syn3A adı verildi. Söz konusu başarı, onlarca yıl süren analizler ve genom dizileme çalışmaları sayesinde mümkün oldu.

Beş yıl önce bilim insanları, yalnızca 473 gen içeren tek hücreli sentetik bir organizma üretmişti. Bu organizma, bilinen en basit canlı hücre unvanını almıştı.

Ancak söz konusu organizma büyüyüp bölünürken tuhaf davranışlar sergilemiş ve farklı şekil ve boyutlara sahip hücreler ortaya çıkarmıştı.

Yeni çalışmada ise hücrelerin bu asi doğasını "evcilleştirebilen" ve düzgün, tek tip hücreleri ortaya çıkaracak şekilde bölünmesini sağlayan 7 gen belirlendi.

Bu genlerin belirlenmesi, yararlı işler ortaya koyabilecek sentetik hücre mühendisliğine doğru önemli bir atılım diye niteleniyor.

Zira bu tür hücreler ilaç, gıda ve enerji üreten küçük fabrikalar gibi hizmet edebilir. Herhangi bir hastalığın tespitinde ve tedavisi için ilaç üretmede önemli roller üstlenebilir. 

Ancak bilim insanlarına göre “ne yapmasını istiyorsanız onu yapan” bir hücre tasarlamak için öncelikle gerekli parçaların bir listesini yapmak ve bunların nasıl kullanılacağını anlamak gerekiyor.

ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü'nden ve çalışmanın yazarlarından Elizabeth Strychalski, "Yaşamın tasarımındaki temel kuralları anlamak istiyoruz" dedi ve ekledi:

Bu hücre, o kuralları keşfetmemizi ve anlamamızı sağlarsa o zaman yarış başlar.

Hakemli bilimsel dergi Cell'de yayımlanan araştırmanın yazarları, organizmanın hücrelerini bir ışık mikroskobuyla gözlemledi.

Gözlemler sonucunda sentetik hücrelerin gelişimini ve bölünmesini gözler önüne seren kısa bir video da hazırlandı.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) biyofizikçi James Pelletier, "Amacımız her genin işlevini bilmek. Böylece bir hücrenin nasıl çalıştığına dair eksiksiz bir model geliştirebiliriz" diye konuştu.

Ancak bilim insanının dile getirdiği bu hedefe henüz ulaşılamadı. Zira hücrelerin düzgün bölünmesi için organizmaya eklenen 7 genden sadece ikisinin görevi anlaşılabildi. Diğer 5'inin hücre bölünmesinde üstlendiği roller henüz aydınlatılamadı.

Strychalski, "Yaşam hala bir kara kutu" ifadelerini kullandı. Ancak yeni organizma, bilim insanlarına neler olup bittiğini anlama fırsatı sunacak.

Independent Türkçe, Science Alert, ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü

Derleyen: Çağla Üren