Anayasa Mahkemesi (AYM), Çin rejimi karşıtı Uygur Türkü Abdülkadir Yapuquan’ın Türkiye’de mülteci olarak insan haysiyetiyle bağdaşmayan muameleye uğradığı iddiasıyla yaptığı hak ihlali başvurusunu kabul etti. AYM mülteci Yapuquan’a 30 bin lira manevi tazminat ödenmesine de hükmetti.

Göç merkezinde tutuluyor

Uygur kökenli Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı Abdülkadir Yapuquan 1996’da Çin’den kaçarak Türkiye’ye geldi, 5 yıl çeşitli ülkelerde kaçak yaşadıktan sonra 2001 yılında Türkiye’ye iltica etti. İltica gerekçesi olarak Çin’de 1973 yılında örgüt kurduğu gerekçesiyle 6 yıl, bir kişinin cenazesine katıldığı için 3 yıl hapis cezasına çarptırıldığını, Çin cezaevlerinde işkence gördüğünü iddia etti.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından mülteci kabul belgesi verilen Abdülkadir Yapuquan, Çin ile Türkiye arasındaki diplomatik ilişkiler nedeniyle Türkiye’de 2002, 2008 ve 2016 tarihinde 4 kez gözaltına alındığını öne sürdü. Uygur Türklerinin insan haklarına yönelik baskılarını dünya kamuoyuna ifşa etmek için çalıştığını, bu yüzden Çin tarafından hedef seçildiğini iddia eden Yapuquan, 2016 yılında 40 gün tutuklu kaldığını belirtti.

Abdülkadir Yapuquan 12 Aralık 2016 tarihinde AYM’ye bireysel başvuruda bulundu. İdari gözetim altında tutulmasının hukuka aykırı olduğunu savunan Yapuquan, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, tutulma koşulları ve tutulma sırasında sağlık olanaklarına erişiminin kısıtlaması nedeniyle insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğini öne sürdü.

Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 14 Ekim 2016 tarihinde Çin’e iadesi istemiyle açtığı davanın iddianamesinde Yapuquan’a şu suçlamalar yöneltildi:

“1997 yılında sahte pasaportla Suudi Arabistan’a çıkış yaptığı, 1997 yılı Nisan ayında Doğu Türkistan Partisi’ni (Daha sonra Doğu Türkistan İslam Hareketi adını aldı) kurduğu ve başkan yardımcılığı yaptığı, 1999 yılına kadar Orta ve Güney Asya’da bulunan Sincan uyruklu şahısları Afganistan’a terör eğitimine gönderdiği, örgüt faaliyeti çerçevesinde patlayıcı maddeler imal edildiği, adı geçenin son yıllarda internet üzerinden videolar yayınlamak suretiyle terör propagandası yaptığı…”

Mahkeme suçlamanın siyasi olduğu gerekçesiyle Yapuquan’ın iade talebinin reddine karar verdi. Yargıtay 16. Ceza dairesi 23 Ocak 2017’de yerel mahkeme kararını bozdu. Kırklareli Valiliği, Kırklareli geri gönderme merkezinde gözetim altına alınan Yapuquan hakkında kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından tehdit oluşturduğu gerekçesiyle sınır dışı etme kararı aldı.

Sınırdışı kararını da AYM durdurdu

Yapuquan’ın Sulh Ceza Mahkemesinde bu karara yaptığı itiraz reddedildi. Edirne İdare Mahkemesi’nde açılan iptal kararı da reddedilince sınır dışı kararı kesinleşti. Abdülkadir Yapuquan 19 Ekim 2016 tarihinde AYM’ye başvurarak Çin’e iadesinin önlenmesi için tedbir talebinde bulundu. AYM 1 yıl sonra Abdülkadir Yapuquan’ın Çin veya Kazakistan’a iadesinin durdurulmasına karar verdi.

Yapuquan AYM’ye yaptığı başvuruda idari kararla sonlandırılmasına karşın, geri gönderme merkezinde zorla tutulduğunu iddia etti. AYM başvurucunun taleplerini kısmen kabul etti. Abdülkadir Yapuquan’ın kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine oy çokluğuyla karar veren AYM, başvurucunun serbest bırakılarak ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasına ve 30 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti.

Independent Türkçe