22 Eylül'de Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (UUİ) görev yapan üç astronota, istasyonun Rusya'ya ait bölümünündeki bir kaçış aracının yakınında siper almaları emredildi. NASA astronotlara yaklaşan iri bir uzay molozu parçası saptamış ve nesneyle "muhtemel birleşme" dedikleri bir olayı önlemek için acil durum itici motorlarını aktifleştirmişti.

Bu, Ocak'tan beri uzay istasyonunun gerçekleştirmek zorunda kaldığı üçüncü planlanmamış manevra oldu. Ve bir kez daha Dünya yörüngesindeki giderek büyüyen serseri enkaz sorununun altını çizdi. 

Uzay çöplerini izleyen kuruluş LeoLabs bu hafta bir başka büyük çarpışmanın her an gerçekleşebileceğine dair uyarı yayımladı.

Iskartaya çıkarılmış bir Çin roketiyle faaliyeti sonlandırılmış bir Sovyet uydusu, yüzde 10 çarpışma ihtimaliyle birbirlerine 25 metrelik mesafeden geçecekleri bir rotada ilerliyordu. Toplam kütlelerinin 2 bin 800 kilogramı, bağıl hızlarının da saatte 53 bin kilometreyi bulması, herhangi bir çarpışmanın yıkıcı olabileceği anlamına geliyordu.

LeoLabs'in kurucularından eski astronot Ed Lu, "Bu potansiyel olarak çok ciddi bir olay" dedi.

991 kilometrelik yüksek irtifadaki iki büyük cisim arasında. Eğer bir çarpışma olursa yörüngede uzun süre kalacak yüksek miktarda enkaz oluşacak.

Çarpışmanın saçacağı yüzlerce ve belki binlerce enkaz parçası, patlamanın etkisiyle çeşitli yönlere dağılarak, sayısız çarpışma ihtimali yaratabilirdi. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde çalışan gökbilimci Jonathan McDowell bunun uzaydaki enkaz miktarını yüzde 10 ila 20 oranında artırabileceğini söyledi.

NASA'dan bilim insanı Donald Kessler'ın 1978 tarihli bir çalışması, böyle bir olayın yaratacağı domino etkisinin yeryüzünden uzaya araç fırlatmayı olanaksız hale getirerek bizi temelde Dünya'ya hapsedecek, aşılamaz bir enkaz yığını oluşturabileceğine dair uyarmıştı.

Bu araştırma NASA'yı ertesi yıl uzay çöplerini takip etme ve ortadan kaldırmanın yollarını bulmaya yönelik Yörünge Moloz Programı'nı (Orbital Debris Program) başlatmaya itmişti.

O zamandan beri sorun daha da kötüleşti. ABD Uzay Gözetleme Ağı'na (US Space Surveillance Network) göre an itibarıyla yörüngede boyutları 1 ve 10 cm arasında değişen 200 bin, 10 cm'den daha büyük on binlerce cisim olduğu tahmin ediliyor.

NASA yöneticisi Jim Brindenstine konuyla ilgili faaliyete geçilmesi çağrısı yaptığı bir tweet paylaşmştı:

Son iki haftada yüksek düzeyde kaygı uyandıran üç potansiyel birleşme tespit edildi. Enkaz giderek daha beter oluyor!

An itibarıyla uzay çöplerini temizlemeye yönelik herhangi bir uluslararası yasa yok. Ancak bazı kuruluşlar gelecekteki felaketleri yatıştırmak üzere harekete geçiyor.

SpaceX, Elon Musk'ın Starlink uzay interneti projesi kapsamında yörüngeye binlerce uydu fırlatma sürecinde. Öte yandan görev beyanının bir parçası da "uzayı temiz tutmak."

Uyduların her biri tahrik sistemiyle donatıldı. Bu sistemler, vadesi dolan uyduların Dünya atmosferinde yanmasını sağlayacak.

LeoLabs'den gelen veriler, son çarpışma ihtimalinin kıl payı atlatıldığına ama tehdidin her zaman süreceğine işaret ediyor.

NASA'nın internet sitesinde, "Uzay çöpü tek bir ülkenin değil, uzayda faal olan tüm ülkelerin sorumluluğu" ifadesi yer aldı.

Uzay enkazının yönetimi sorunu, hem uluslararası bir güçlük, hem de gelecekteki uzay keşif görevleri için uzay ortamının korunması adına bir fırsat. Gezegenimizin etrafındaki alan çöple dolu. Çöpü çıkarmanın vakti geldi.

* İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

https://www.independent.co.uk/life-style

Independent Türkçe için çeviren: Şafak Küçüksezer