Ünlü çocuk kitapları yazarı J.K. Rowling geçen haftalarda LGBTİ+ Onur Haftası çerçevesinde Türkiye'de verilen, ironik ve ikonik 16. Hormonlu Domates LGBTİ+’fobi Ödülleri'nde TRANSFOBİ kategorisi TERF (Trans Dışlayıcı Radikal Feminist -ed.n) "ödülüne" layık görülmüştü. Bu protesto tercihinin nedenini merak edenler, Rowling'in tweetleriyle başlayıp neredeyse tüm dünyada süren, Türkiye'de de sosyal medyada kendine genişçe yer bulan transfobi tartışmasının nereden başlayıp, nasıl geliştiğini kaçıranlar, için 9 soruda tartışmayı özetleyen bir rehber hazırladık. 

Harry Potter serisinin yazarıyla ilgili tartışmalar ilk olarak J.K Rowling’in, Devex isimli internet sitesinde yayımlanan “Kovid-19 sonrası Regl Olan Kişiler İçin Daha Eşit bir Dünya” başlıklı yazıyı paylaşmasının ardından alevlenmişti. Rowling’in “kadın” yerine “regl olanlar” ifadesini tercih eden yazıya dair yaptığı yorumlu paylaşım Harry Potter film serisinde rol alan oyuncular da dahil pek çok kişinin tepkisini çekmişti. İşte 9 soruda olayların gelişimi.

Rowling ne demişti?

The Scotsman'in haberine göre J.K. Rowling, 6 Haziran Cumartesi bahsi geçen makaleyi Twitter hesabından paylaştı. Rowling yazıyı paylaşırken, “‘Regl olan kişiler’. Eminim bu kişiler için bir ifade kullanıyordu. Biri bana yardım etsin. Wumben miydi? Wimpund muydu? Woomud muydu? (Rowling, kadın’ın ingilizce karşılığı woman ifadesiyle kelime oyunu yapıyor, ed.n.)” ifadelerini kullanmıştı.

Yazarın paylaşımları neden “transfobik” diye nitelendirildi?

Rowling’in paylaşımı pek çok kişinin eleştiride bulunmasına neden oldu. Rowling’in “kadınları”, “regl olanlar” diye tanımlaması kavramsal tartışmaların da fitilini ateşledi. Bazı Twitter kullanıcıları da paylaşımın ardından trans erkeklerin regl olabileceğini, trans kadınlarınsa olamayacağının, dolayısıyla “kadınlık” veya “erkeklik” kavramlarının regl olmayla ilişkilendirilemeyeceğinin altını çizdi.

Rowling’in yalnızca regl olanların kadın sayılabileceği yönündeki ısrarı bazı Twitter kullanıcıları tarafından “transfobik” diye nitelendirildi. Rowling’i eleştiren kullanıcılar iddiaların regl olan trans erkekler söz konusu olduğunda boşa düştüğünü vurguladı.

Rowling nasıl cevap verdi?

Rowling eleştirilere bir dizi paylaşımla yanıt verdi. Britanyalı yazar şu ifadeleri kullandı:

Transları tanıyorum ve onları seviyorum. Fakat cinsiyet kavramının silinmesi pek çok kişinin hayatlarını anlamlı biçimde tartışabilmelerinin önüne geçer. Gerçekleri konuşmak nefret söylemi değildir.

Erkek şiddetine karşı savunmasız olduğu için translarla yıllardır empati kuran ve onlara yakınlık duyan benim gibi kadınların cinsiyet kavramının gerçek olduğunu ve bunun da gerçek hayatta bir karşılığı olduğunu düşündüğü için translardan ‘nefret ettiğinin’ iddia edilmesi saçmalık.

Rowling’e eleştiriyle cevap veren pek çok kişi onun biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet arasında doğrudan ilişki kurmasının yanlış olduğunu düşünüyor.

Rowling’in paylaştığı blog yazısı neyle ilgiliydi?

Yazar 10 Haziran’da “TERF savaşları” ibaresiyle, “J.K. Rowling biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet konularında yazma gerekçelerini anlatıyor” yazısını paylaşmıştı.

Bahsi geçen paylaşımda Rowling, ilk kez maruz kaldığı aile içi şiddetten ve cinsel saldırıdan bahsediyordu.

Rowling, “Bunları sempati toplamak amacıyla anlatmıyorum, fakat benim gibi bir geçmişe sahip kadınlarla dayanışma kurmak yerine bu kişiler tek cinsiyetli alanlara dair endişeler nedeniyle bağnaz diye yaftalanıyor” ifadelerini kullandı.

Söz konusu makalesinde yazar, cinsiyetçilik ve kadın düşmanlığına dair verdiği mücadelelerden de bahsediyordu.

Rowling, hormon tedavisiyle dönüşüm terapisini kıyasladı mı?

5 Temmuz’da yazdığı yeni Twitter paylaşımlarında Rowling şu ifadeleri kullandı:

Ben de dahil pek çok kişi genç eşcinsel kişilere yeni bir tür dönüşüm terapisi uygulandığını izlediğimizi düşünüyoruz. Doğurganlıklarını ya da cinsel işlevlerini yitirmelerine yol açabilecek ömür boyu süren tıbbi bir sürece giriyorlar.

Rowling “cinsiyet değişiminin pek çok kişinin aradığı cevap olabileceğini” ancak bazıları açısından da olamayacağını belirtti. Yazar düşüncesini örneklemek açısındansa cinsiyet geçişini tersine çeviren ve bir süre trans bir erkek olarak yaşayan bir kadının yazısına atıfta bulundu.

Öte yandan trans model ve aktivist Munroe Bergdof, “J.K. Rowling bilim insanı değil. Doktor değil. Toplumsal cinsiyet konusunda uzman değil. Bizi desteklemiyor. O bir milyarder, cis, heteroseksüel beyaz bir kadın ve bizim için neyin doğru neyinse yanlış olduğuna karar verebileceğini düşünüyor. Bu onun savaşı değil. Eğer translar için neyin doğru olduğunu öğrenmek istiyorsanız, transları dinleyin” ifadelerini kullandı.

İşçi Partisi milletvekili Lloyd Russell-Moyle ne dedi?

İşçi Partisi milletvekillerinden Lloyd Russell-Moyle, Tribune’da kaleme aldığı yazıda Rowling’in aile içi istismar deneyimini açıklamasının trans bireylerin haklarını güçlendirmek amacıyla gösterilen çabaları baltalamak için “böl ve yönet” taktiğinin bir parçası olduğunu belirtti.

Russell-Moyle bahsi geçen makalesinde, “Son zamanlarda elbette J.K. Rowling gibi kişilerin kendi cinsel saldırı deneyimlerini, bundan sorumlu olmayan kişilere karşı uygulanan ayrımcılığı gerekçelendirmek için kullandığını görüyoruz” ifadelerine yer vermişti.

Russell-Moyle daha sonra gelen tepkiler üzerine özür dilemiş ve bunun hoş olmayan bir itham olduğunu belirtmişti.

Stephen King tartışmaya nasıl dahil oldu?

ABD’li ünlü yazar tartışmaya Rowling’in bir tweetini paylaşarak dahil oldu. Rowling, King’in tweetini retweetlemesinin ardından, “@Stephen King’e hep saygı duydum, fakat bugün sevgim yeni bir zirveye ulaştı” ifadelerini kullandı.

King, tartışmadaki pozisyonunu daha açık biçimde belli etmesi gerektiği yönünde aldığı eleştirilerin ardından, “Evet. Trans kadınlar kadındır” diye belirtti.

King’in bu paylaşımının ardından Rowling, yazara dair övgü dolu paylaşımlarını sildi.

Harry Potter yıldızları nasıl tepki verdi?

Harry Potter karakterini canlandıran Daniel Radcliffe, “Trans kadınlar kadındır. Kimliklerini geçersizleştirmek yerine translara destek olmak için daha çok şey yapmamız gerektiği açık” diye belirtmişti.

Hermonie Granger karakterini canlandıran Emma Watson da, “Translar, olduklarını söyledikleri kişilerdir ve sürekli sorgulanmadan, söyledikleri kişi olmadıklarını söylemeden hayatlarını yaşamayı hak ediyorlar” ifadelerini kullanmıştı.

Ron Weasley karakterini canlandıran Rupert Grind ve Ginny Weasly’i oynayan Bonnie Wright da Rowling’i eleştirenler arasındaydı.

Rowling daha önce benzer eleştirilerle karşılaşmış mıydı?

Yazar, Aralık 2019’da kişinin biyolojik cinsiyetini değiştiremeyeceğini söyledikten sonra işini kaybeden araştırmacıya destek verdiği için eleştirilmişti.

Rowling tartışmaya dair, “İstediğin gibi giyin. Kendini istediğin gibi tanımla. Seninle birlikte olmak isteyen kişilerle istediğin gibi birlikte ol. Hayatını huzur ve güven içinde yaşa. Ama biyolojik cinsiyetin gerçek bir şey olduğunu söyleyen kadınları işinden olmaya zorla?” ifadeleriyle tepki göstermişti.

Independent Türkçe, The Scotsman