ABD koronavirüs ilacı Remdesivir'in piyasadaki neredeyse tüm tedarikini satın alarak bilim insanlarını öfkelendiren ve endişelendiren bir hamleye imza attı. 

Gilead Sciences şirketi tarafından başta Ebola tedavisi için üretilen Remdesivir, Kovid-19 tedavisinde etkili olduğu gözlemlenen ilk ilaç. ABD ilaçtan 500 bin doz satın aldı. Bu, Gilead'ı Temmuz'un tamamında, Ağustos ve Eylül'ün de çoğu kısmında stoksuz bırakmaya yetecek bir miktar. 

Sussex Üniversitesi Bilim Politikası Araştırma Birimi'nde Üst Düzey Öğretim Üyesi Dr. Ohid Yakub, ABD'nin kritik ilaçları istiflemesinin dünyanın geri kalanını ilaca erişimden mahrum bırakmanın yanı sıra ABD'nin pandemiyle mücadelede diğer ülkelerle işbirliği yapmayacağından korkan bilim insanlarını da endişelendirdiğini söyledi. 

Dr. Yakub, Bilim Medya Merkezi aracılığıyla yayımlanan bir açıklamada, "Remdesivir'in topluca satın alınması yalnızca diğer ülkelerde yaşanacak ilaç kıtlığına işaret ettiği için değil, aynı zamanda diğer ülkelerle işbirliği yapma konusunda bariz bir isteksizlik sinyali olduğu için ve fikri mülkiyet haklarına ilişkin uluslararası anlaşmalar üzerindeki ürpertici etkileri nedeniyle hayal kırıklığına uğratan bir gelişme" dedi. 

Bu son ilaç alımı, ABD'nin koronavirüs pandemisi sırasında dünyanın geri kalanını gözden çıkarmaya çalıştığı ilk olay değil. 

Mart ayında ABD hükümeti, umut veren bir koronavirüs aşı adayı geliştirmeye başladıktan sonra araştırma birimini ABD'ye taşıması için Alman ilaç şirketi CureVac'a yüksek miktarda para teklif etmişti. Anlaşma CureVac'ın yalnızca ABD için aşı üretmesini gerektirecekti. 

Aşı üzerine çalışan Fransız ilaç firması Sanofi'nin CEO'su bu ay, araştırmalara en fazla fon sağlayan ülke olan ABD'nin, üretilecek herhangi bir aşıya erişen ilk ülke olacağını söylemiş ve bu açıklaması, Avrupa'nın geri kalanında hoş karşılanmamıştı. 

Gilead da bu hafta, özel sağlık sigortası olan tipik hastalar için 5 günlük ilaç tedavisinin fiyatını 3 bin 120 dolar (yaklaşık 21 bin TL) olarak belirlediğinde, eleştirilerden payını almıştı. Şirket küresel dağıtımını teşvik etmek için ilacı diğer gelişmiş ülkelere yüzde 25 indirimle temin edecek. 

Washington Post'a göre Gilead, ilacın çok daha düşük bir maliyetle satabilecekleri eşdeğerini üretmesi için bir üreticiye lisans verdi. 

Vermont Senatörü Bernie Sanders şirkete tepki gösterdi ve vurgunculukla suçladı. 

Sanders Twitter'da, "Bir şirket olarak Gilead, pandemi öncesine göre 15 milyar dolardan (yaklaşık 103 milyar TL) fazla değer kazandı, bunun kısmi sebebiyse yıllar önce geliştirdikleri bir ilaç için 3 bin dolardan (yaklaşık 20 bin TL) fazla ücret alarak muazzam kârlar umması" yazdı.

Açgözlülükleri durdurulmalı.

ABD'nin ilacın dünya genelindeki tedarikini satın alma kararına yanıt olarak hükümetler, patent yasalarını aşmak için "zorunlu lisans" getirebilir. 

Dr. Yakub, "Kıtlık sorunu dünya genelindeki hükümetlerin zorunlu lisans uygulamasıyla çözülebilir. Bu, TRIPS Madde 31 uyarınca hükümetlerin aciliyet gerektiren koşullarda, mesela bunun gibi bir halk sağlığı acil durumunda, karar verebilecekleri ve patent sahibinin tekel haklarına itibar etmeyecekleri bir mekanizmadır" dedi.

Dolayısıyla bu ülkelerin hükümetleri, kendi üreticilerinin patentli ilaçların eşdeğerlerini üretmesine izin verecek. Hatta patent sahibi tarafından üretilen markalı ilaçlarla doğrudan rekabet içinde ilacın dünya genelinde ihraç edilmesine bile izin verebilirler.

Mayıs'ta ABD, (İngiltere, Japonya ve büyük ilaç endüstrileri bulunan diğer gelişmiş ülkelerin büyükelçileriyle birlikte) gerekli Kovid-19 ilaçlarına fikri mülkiyet sorunları nedeniyle erişemeyen ülkeler için zorunlu lisans hakları tesis eden, Dünya Sağlık Örgütü'ne ait bir kararla arasına mesafe koymuştu. 

O tarihte ABD bir açıklama yaparak, kararın "tüm dünyanın ihtiyaç duyduğu çözümlerde elzem rol oynayan mucitlere yanlış mesaj verdiğini" iddia etmişti.

Yakub, "Bu gibi tekel haklarının sarsılması, Ar-Ge teşvikleri için fikri mülkiyetin bir dereceye kadar korunması ihtiyacına ilişkin çok taraflı yaklaşımlara zorluk teşkil ediyor" dedi.

Sadece uzman politika yapıcılar için değil, TRIP'lerin sarsıldığını görmek istemeyen diğer şirketler için de endişe verici olacak.

Patentleri ve tıbbi sorunları takip eden savunma grubu Knowledge Ecology International'dan Jamie Love, STAT News'e konuştu ve ABD'nin Kovid-19 ilaçlarına küresel erişimi kısıtlama yönündeki hereketinin kendi nüfusunun ihtiyaçlarına öncelik tanımanın da ötesinde bir adım olduğunu söyledi. 

Love, "Bir ülkenin ekonomik nüfuzunu ilaçlara veya aşılara ayrıcalıklı erişim sağlamak için kullanması bir şey; başkalarının küresel tedarik üretmesini ve büyütmesini engellemek başka bir şey" dedi.

Bir pandemi sırasında ilaçların fikri mülkiyetini istiflemek bir sosyopat davranışıdır.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/new

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk