Meksika'nın ‘Şüpheci Başkanı’ ülkeyi sağlık krizine sokuyor

Hüsamettin Aslan Independent Türkçe için yazdı

Fotoğraf: Reuters

Meksika Cumhurbaşkanlığına Andres Manuel Lopez Obrador (AMLO)’un 2019 yılında göreve başlamasıyla ülke de umut, coşku ve yenilenme duyguları yarattı.

Bugün, Lopez Obrador’un hükümetinin Meksikalıların hem ekonomik hem koronavirüs hem güvenlik  hem de sosyal alanlarda; şiddet ve örgütlü suçlar gibi kritik meselelerde acil ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapma konusunda artan endişeleri var.

Başkan Lopez Obrador, 1 Haziran'dan itibaren tüm ekonominin kademeli olarak yeniden açılması emrini verirken otomobil, elektronik ve diğer üretim sektörlerinin açılmasını “zorunlu” kıldı.

Ayrıca son iki hafta içinde ABD'deki otomotiv, havacılık, savunma ve diğer endüstrilerin yeniden açılmasından dolayı yedek parça şirketlerin yeniden açılmasına da yeşil ışık yaktı.

Meksika Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Kovid-19'dan ötürü yaklaşık 160 bin vaka ve 20 bin ölüm kaydedildi (18 Haziran itibariıyla).
 

2.jpg
Fotoğraf: Reuters


Ülkede vaka ve ölüm artışı hızla devam ederken, gerçek ölüm sayısının birkaç kat daha yüksek olduğunu iddia ediliyor.

Kovid-19 salgını Meksika'da kontrolden çıktıkça, çalışanların güvenli olmayan işyerlerine dönme çağrısı, ‘popülist sol milliyetçi’ başkan Andrés Manuel López Obrador’nun (Meksika’da kısaca AMLO deniliyor) Meksikalı ve Amerikalı uluslararası şirketlerine boyun eğmesi olarak nitelendirildi.

AMLO hükümetinin koronavirüs salgınına verdiği tepki, Brezilya'da Jair Bolsonaro ve ABD başkanı Donald Trump’dan farklı değildi.

Daha endişe verici olan ise AMLO’nun, otomotiv ve askeri teçhizat da dahil, ABD endüstrileri için stratejik olan ve küresel tedarik zincir şirketlerinde çalışan işçilerin, protesto ve eleştirilerine karşı duyarsız bir tutum sergilemesidir.

Çünkü Carlos Slim gibi Meksikalı milyarderlerin Wall Street'de büyük yatırımları var.

Bunun dışında birçok Amerikan şirketinin Meksika-ABD sınırında ticari menfaatleri ve ciddi bir istihdamı söz konusu.

Dolayısıyla AMLO ve partisi MORENO, hem Meksika sermaye çevrelerinin, hem Amerikalı yatırımcıların, hem de Meksikalı fakir ve çalışanların yaşam standartlarını aşağı düşürmemek için insan sağlığında oluşabilecek riski satın alıyor; bu durum kendi içerisinde ciddi bir paradoks oluştursa da reel siyaset açısından çıkarların maksimize edilmesini amaçlıyordu.

Diğer bir ifadeyle Meksikalı fakir ve işçi kesiminin halk sağlığı, yine bu kesimin sosyo-ekonomik standartlarını sermaye çevreleriyle birlikte tercih edilmesi/pazarlık edilmesiydi.

Oysa Başkan López Obrador, 2018 seçimlerini Meksika siyasi statükosu olan PRI’nin (Kurumsal Devrimci Parti) izlerini ortadan kaldırmayı vaat ederek geldi.

Hatta değişiklikleri yapmak için hemen harekete geçti. Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda oturmayı reddederek, sarayı kültürel çalışmaların hizmetine verdi; pandemi döneminde de salgınla mücadeleye tesis etti.

Cumhurbaşkanlığı uçağını kullanmayı tercih etmeyerek, tarifeli seferleri tercih etti.

Kemer sekme politikalarını uygulayarak memur maaşlarında indirime gitti. Lüks araçları ihaleye çıkartıp sosyal politikalara aktardı.

López Obrador'a göre,

Yolsuzluğun ve israfın azaltılması, halkın hükümete olan güvenini geri kazanma stratejisinin temel bir bileşenidir.


Zira geçmişte, Meksika'daki kamu harcamaları gelir dağılımındaki eşitsizliği azaltmaktan ziyade arttırdı.

López Obrador'un görevdeki ilk yılı güçlü makroekonomik disiplin ile geçti. Aslında hükümetin ekonomik modeli daha ilerici ve kapsayıcı hale getirmek için gerekli mali ve kurumsal reformları uygulamaktan kaçındı.

Şimdilik, yeni vergi gelirleri üretmeden mevcut kaynakları yeniden ayarlamakla sınırlı kaldı.

Mesela Latin Amerika’da sol hükümetlerin ‘sıkça’ uyguladığı özel sektör ve yabancı şirketlerinin kamulaştırılması tedirginlik yaratmadı ve kamu harcamaları da önemli ölçüde artmadı. 

Ülke genelinde işçilerin satın alma gücü arttı ve tüketimde artış oldu, bu da cumhurbaşkanının uzun süreli popülaritesini açıklayan iki faktör oldu.

Ancak diğer göstergelerde endişeler var; pandemiyle birlikte ekonominde küçülmesi bekleniyor ve GSYİH  on yılın en kötü rakamı olan yüzde 0,1 düştü. 
 

Andres Manuel Lopez Obrador reuters.jpg
Andres Manuel Lopez Obrador / Fotoğraf: Reuters


Cumhurbaşkanı Lopez, Meksika'yı koronavirüse karşı nasıl savunmasız bıraktı?

López Obrador'un şubat ayı sonlarında Meksika'da Kovid-19 vakalarının ortaya çıktıktan sonra ilk tepkisi, sağlık sorununun ciddiyetini inkar eden ‘şüpheli’ bir tutum sergiledi.

Oysa Meksika, diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi enfeksiyon riski en yüksek hastalıklarda dünyada ilk sıralarda yer almaktadır.

Başkan AMLO, virüs salgınını ilk başlarda ciddiye almadı. Ancak vaka sayıları artmaya başlayınca 24 Mart'ta hükümet, sosyal hayatın askıya alınması ve sosyal mesafe gereksinimini açıkladı.

Ertesi günde, sosyal hareketliliği Meksika’da yasakladı. Bu bağlamda AMLO, Trump ve Bolsonaro gibi doktorlarla inatlaşmadı.

AMLO ekonomiye halk sağlığı üzerinde öncelik verdi. Dünya, pandemi kaynaklı durgunluğa karşı koyduğu için, AMLO'nun ekonomiyi güçlendirmek istemesi mantıksız değildi.

Ancak uzmanlar AMLO'nun krizden zarar görmemesi için; işyerlerine ve çalışanlara ekonomik destek sunmasını, sağlık çalışanlarına yardım etmesini ve daha katı sosyal mesafe önlemleri almasını istiyordu.

López Obrador, acil durum yönetimini epidemiyoloji uzmanı Hugo López-Gatell'e bıraktı ve sosyal mesafeyi desteklemeye başladı.

Okulların kapatılmasından seyahat kısıtlamasına kadar geniş ve zorunlu bir karantina uygulanmasına geçildi.

"Evde kal" sloganı ile gönüllü karantinayı teşvik ederek aktif bir politika benimsemeye başladı.
 

1.jpg
Fotoğraf: Reuters


Bu önlemler 30 Mart'ta Genel Sağlık Konseyi tarafından acil durum ilanı ile güçlendirilmiş, kamu ve özel sektördeki tüm zorunlu olmayan faaliyetlerin 30 Nisan'a kadar askıya alınması anlamına geldi; daha sonra bu süre 30 Mayıs'a kadar uzatıldı.

Meksika'nın sağlık sistemi yetersiz ve kötü durumda. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)’ye göre, tüm ülkede 2 binin üzerinde ventilatör ve bin kişi başına yaklaşık 1,4 hasta yatağı var.

Medikal malzemeler ya yetersiz veya eskidir.

ABC Tıp Merkezi doktoru Moreno, Bloomberg’e yaptığı açıklamada, şöyle dedi:

Meksika, dolaşan vakaları tespit edemediyse, hastalığın yayılması acımasız olacak.


Bazı sağlık çalışanları hükümetin medikal malzeme, personel, ekipman sağlamak ve daha fazla harcama yapması için sokaklarda protesto etti.

AMLO, Meksikalılara Kovid-19'dan korkmamaları gerektiğini söyledi. Küresel sağlık yetkililerinden gelen uyarılara rağmen, siyasi toplantılara devam etti ve ekonomiyi desteklemek için alışverişe gitmelerini istedi.

Bir açıklamasında, şu ifadeleri kullandı:

…aileni yemek için dışarı çıkarmaya devam et… çünkü bu ekonomiyi güçlendiriyor.


Uzmanlar, AMLO'nun tavsiyelerinin ölümcül olduğunu söylüyor.

Daha da kötüsü, son yıllardaki politikalarının derin bir sağlık krizine zemin hazırlaması görülüyor.

Bazı doktorlar Meksika'nın yeni bir İtalya veya daha kötüsü olabileceğini söylüyor.

Özetle, sağlık olgusu ve ekonomik etkileri, Lopez Obrador'un iktidarda bir yıldan fazla bir sürede elde ettiği siyasi dengeleri istikrarsızlaştırmaktadır.

Ve bu, kendi partisi içindeki çatışma ile birleştiğinde 2021 ara seçim öncesinde cumhurbaşkanı için karmaşık bir senaryo öngörüyor.


Güvenlik, Meksika’nın kadim sorunu

Meksikalı bir düşünce kuruluşu olan ‘El Consejo Ciudadano para la Seguridad Pública y la Justicia Penal', dünyada en fazla şiddetin yaşandığı 50 kentin listesini yayımladı.

50 şehrin 46'sı Batı Yarımküre'de (diğer dördü Güney Afrika'da) 50 şehrin 19'u Meksika'da, 10 tanesi Brezilya'da, 6 tanesi Venezuela'da olduğunu açıkladı. 

Listede verilen önemli mesajlardan biri de Meksika’da durumun kötüye gitmesiydi. 2014 yılında ilk 50 şehrin sadece 10'u Meksika’da idi.

Dünyadaki en yüksek cinayet oranlarına sahip iki şehir Tijuana ve Juarez sınırda ve Meksika ekonomisi için kritik olan büyük metropol bölgelerdir.

Meksika'nın 2020'deki güvenlik durumu daha da kötüleşti. Meksika'nın azalan güvenlik durumu ve kilitlenmesi nedeniyle kadına yönelik şiddet önemli ölçüde arttı. 
 

4.jpg
Fotoğraf: Reuters


López Obrador cumhurbaşkanlığı seçimini, büyük ölçüde Meksikalıların kendisinden önceki hükümetlerden duyulan hayal kırıklığı nedeniyle kazandı.

Organize suçla ve uyuşturucu kartelleriyle mücadele ve militarizasyon stratejisi, yaygın şekilde başarısız olarak algılanıyordu.

Meksika'da kamu güvenliği aşırı bir noktaya ulaştı. 2006'dan beri cinayet sayısı 250 bine ve kaybolanların sayısı 40 bine ulaştı.

Silahlı Kuvvetlerin organize suçla mücadeleye katılımı ciddi insan hakları ihlallerine yol açtı.

Kampanyası sırasında López Obrador, ordunun kışlalarına kademeli olarak geri dönmesi, uyuşturucuların yasallaştırılması, adalete geçiş ve seçici aflar da dahil olmak üzere güvenlikte radikal değişiklik sözü verdi. 

Dolayısıyla yolsuzluk ve ekonomik eşitsizlikle mücadelenin suç oranlarını düşüreceği konusunda da ısrar etti.

Ancak, hükümetinin ilk yılında cinayet oranı arttı. 2019'un ilk on ayında yaklaşık 30 bin rekor cinayet gerçekleşti.

Büyük ölçüde rakam, Calderon ve Peña Nieto hükümetlerinin başarısız politikalarının bir sonucuydu.

Ancak zaman geçtikçe, AMLO hükümeti güvenlik krizindeki sorumluluğunu üstlenmek zorunda kalacak; ancak bu kolay olmayacak. 

Nitekim ekim ayında hükümet, uyuşturucu kartellerinden birinin lideri olan ve ABD’de tutuklu bulunan Joaquín, "el Chapo" Guzmán'ın oğlu Ovidio Guzmán’ın güvenlik güçleri tarafından tutuklanmasının ardından serbest bırakmak zorunda kaldı.

Haliyle eleştirilerin odağına Cumhurbaşkanı Lopez oturdu.

Sonuç olarak Meksika Pezosu kabaca yüzde 20 değer kaybetti ve bazı analistler Meksika ekonomisinin bu yıl yüzde 12 küçülmesini bekliyor.

Bu durum Amerika Birleşik Devletleri'nde veya dünya çapında beklenenden daha ciddi bir kriz anlamı taşıyor. 

Neredeyse tüm ülkeler gibi Meksika da koronavirüs nedeniyle güçlü bir ekonomik daralmaya maruz kalıyor.

Ancak bazı ek zorluklar da var. Meksika federal bütçesi petrol gelirlerine bağlı ve enflasyona göre ayarlanan fiyatlar 70 yılın en düşük seviyelerine düştü. 

AMLO'nun gündeminde devlete ait petrol şirketi Pemex  var ve ilk çeyrekte 23 milyar dolarlık bir kayıp gerçekleştirdi.

Özellikle küresel petrol fiyatları düştüğü için derin bir borç krizi Meksika hükümetini bekliyor.

AMLO'nun başkanlık kampanyasının büyük bir kısmı, ortalama Meksikalıların ekonomik sıkıntılarına son vereceğine dair söz verdiği yolsuzlukla mücadele girişimiydi.

Dolayısıyla politik ve ekonomik hedeflere ulaşması için Meksika’da üretim çarkların yeniden dönmesi gerekiyor.

Ancak ekonomi ile halk sağlığı arasında ikisinden birisini tercih etmek zorunda kalacak gözüküyor.

Lopez Obrador hükümeti, ABD'li şirket ve üreticilerin ihtiyaçlarından ötürü işyerlerin açılmasına yönelik baskı ile karşı karşıya kaldı. Böylelikle birçok Maquiladora yeniden açıldı veya açık kaldı.

(Maquiladora: Bunlara İkiz tip fabrika deniliyor. ABD-Meksika sınırı yakınlarına kurulmuştur. Meksika firmaları, ABD'de imal edilmiş parçaları gümrüksüz olarak ithal etmekte ve bunların montajını yaptıktan sonra genellikle ABD pazarına ihraç etmektedir. ABD ise malın tümüne gümrük vergisi koymayıp yalnız Meksika'da eklenen değeri vergilemektedir.) 

Bu koşullar altında Maquiladora bölgelerinin ölüm sayılarında büyük artışların olması ve ülke içinde hastalığın merkez üsleri haline gelmesi şaşırtıcı olmayabilir.
 

3.jpg
Fotoğraf: Reuters


ABD’nin San Diego ve California sınırına karşılık gelen Meksika’nın Tijuana ve Baja California bölgesinde çalışanların yüzde 60'ı, tahmini sayısı en az 600 Maquiladora işletmelerinde yüz binlerce işçi çalışıyor. 

Maquiladora endüstrisi, General Electric, Alcoa ve DuPont gibi dünyanın en zengin şirketleri tarafından işletilen ve fabrikalarında çalışmak için yoksul kasabalardan on binlerce genci istihdam ediyor.

Genel olarak Maquiladora da çalışanlar, bölgenin genç nüfusun yüzde 60'ı olan 13-14 yaş arasındaki genç kızlardan oluşmaktadır.

Kovid-19'un öncelikle yaşlıları öldürdüğüne meydan okurcasına, Baja California'daki Tijuana ve Chihuahua'daki Juarez gibi sınır kasabalarında ABD'ye ait Maquiladora fabrikalarında çalışan gençler endişe verici oranlarda ölüyor.

Lopez Obrador dış politika, iklim değişikliği, göç ve ekonomi politikası gibi sorunların küresel boyutları hakkında bir vizyona sahip değil.

López Obrador defalarca "en iyi dış politikanın iç [politika] olduğu" konusunda ısrar etti. Ancak bir alternatif sunamadan, önceki hükümetlerin sembolik serbest ticaret programlarını benimsedi.

Çünkü AMLO, kamu harcamalarını kıstığı için ülkenin hastanelerine ve tıp merkezleri için ayrılan fonlar yetersiz kalmış.

Dolayısıyla da doktor, hemşire, tıbbi cihaz, araç ve gereç gereksinimi ortaya çıkmıştır. Ancak AMLO, 28 Mart’ta tutumunu tersine çevirdi.

Meksikalıları evde kalmaya, eğriyi düzleştirmeye ve hastanelere gereksiz meşgul etmekten kaçınmaya teşvik etti. 30 Mart’ta da Ulusal Sağlık Acil durumu ilan etti.

Trump'a çok benzeyen López Obrador’un, koronavirüse karşı gecikmeli, şüpheli ve gevşek tutumu Meksika’da vaka ve ölüm sayısının artmasına neden oldu.

Meksika belki bir ABD ve Brezilya olmadı ama vaka ve ölüm sayılarıyla hemen arkalarına dizilmiş durumda.

ABD ve Brezilya’da sırasıyla 2 ve 1 milyon vaka, 100 binden fazla ölüm gerçekleşirken; Meksika İngiltere, Fransa, İtalya ve İspanya’nın ardından 160 bin vaka 20 bin vaka açıkladı.

Üstelik 126 milyonluk ülke de gayri resmi rakamlar tahmin bile edilemiyor. 

López Obrador Hükümeti başarılı olmak için Meksikalıların çoğunun yaşam koşullarını iyileştirmek zorunda kalacak.

Bunu yapmak için yolsuzluğun azaltılması, ekonomik eşitliğin ve kamu güvenliğinin iyileştirilmesi gerekecektir.

Meksika’da milyonlarca insan yaşamın bir iş parçacığı olarak çalışmaya devam ediyor.

Sanayi, Meksika'nın GSYİH'sının yaklaşık yüzde 25'ini oluşturuyor ve birçok fabrika salgın döneminde ya açık kaldı veya kısmi kapandı.

Dolayısıyla vaka sayılarının ve ölümlerin seyri Meksika’nın hem ekonomik geleceğini, hem işyerlerinde çalışanların sağlığını, hem de AMLO hükümetinin seyrini etkileyecektir.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU