Çalışma hayatında çalışma süreleri önemli bir yere sahip.

Faaliyetin günün yirmi dört saatinde kesintisiz sürdürülmek zorunda kalındığı; en azından günün gündüz bölümünü aşıp gece de devam ettiği ve bu bakımdan da günlük çalışmanın vardiya adı altında ayrı işçi grupları oluşturulması ve bir kısmı gündüz bir kısmı gece döneminde çalıştırılmak suretiyle yapıldığı işyerlerinde söz konusudur.

Bu bağlamda günün yirmi dört saati kesintisiz faaliyetin gerekmediği diğer işyerleri ve işlerde zorunluluk yoksa gece çalışması yapılamaz.  

Nitekim çalışma sürelerine dikkat edilmemesi ve dinlenme sürelerinin kullandırılmaması hem iş kazalarına davetiye çıkarmakta hem de çalışma performansını olumsuz yönde etkilemekte.

Bu noktada özellikle vardiyalı çalışmanın olduğu işyerlerinde çalışma sürelerine dikkat etmek gerekiyor.

Burada üzerinde durulması gereken önemli bir husus ise gece çalışması.

Özellikle turizm, sağlık, özel güvenlik, imalat sektörü gibi birçok alanda işçiler vardiyalı olarak çalıştırılıyor ve dolayısıyla da gece çalışması yapılıyor.

- Gece süresi ve gece çalışmasının sınırları nedir?

Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'da başlayarak en erken saat 06.00'a kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemi ifade ediyor.

Şayet işçi kısmen gündüz kısmen de gece dönemine giren saatlerde çalışıyorsa, çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastladığı takdirde, bu çalışmaların gece çalışması sayılması gerekiyor.

Gece döneminin on bir saat olması bu sürede sınırsız çalışılabileceği anlamına da gelmiyor. İş Kanunu’nun 69 uncu maddesine göre, işçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemiyor.

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postaların sıraya konulması gerekiyor.

Söz konusu gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

Ayrıca, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamıyor.  

Fazla çalışma yasağı nedir?

Gece çalışmalarının 7,5 saati geçemiyor olması kuralı, beraberinde fazla çalışma yasağını da getiriyor.

Nitekim İş Kanunu’nun 41'nci maddesine göre, gece çalışmasında fazla çalışma yaptırılmasının yasak olduğu belirtilmiştir.

Ancak, İş Kanunu’nun 69'uncu maddesine göre, gece çalışmalarının 7,5 saati geçemeyeceği kuralının bazı istisnaları bulunuyor.

Bazı sektörlerde yürütülen işlerde, işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılması mümkün.

Buna göre, gece çalışmalarında fazla çalışma yapılabilecek sektörler şöyle; turizm sektörü, özel güvenlik sektörü ve sağlık hizmeti sektörü.

Gece çalışma yasağı nedir?

Mevzuatımızda bazı durumlarda gece çalışması yaptırılması yasaklanmış.

Bu durumları aşağıdaki gibi sayabiliriz:

1. Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler gece postalarında çalıştırılamaz.
2. Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece postalarında çalıştırılamaz.
3. Emziren kadın çalışanlar doğum tarihinden başlamak üzere bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamaz

Mevzuata uymayana nasıl bir ceza uygulanır?

Gece çalışması ile ilgili olarak yukarıda belirttiğimiz kurallara uyulmaması halinde İş Kanunu uyarınca idari para cezası uygulanıyor. Buna göre;

a) İşçileri geceleri 7,5 saatten fazla çalıştırma halinde,
b) Gece ve gündüz postalarını değiştirmeme halinde,
c) Çocuk ve genç işçileri gece çalıştırma halinde,
d) Gebe ve emziren kadınlar için getirilen gece çalıştırma yasaklarına uymama halinde,

2020 yılı için 2.809 TL idari para cezası uygulanmaktadır.

Ancak, sanayiden sayılmayan işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

Mevcut uygulamada sağlık sektörüyle özel güvenlik elemanları geceleri 7,5 saati aşan sürelerde çalışıyorlar.

Fazla çalışma ücretlerini alamadıklarında ise ‘haklı fesih’ sebebi sayarak istifa edebiliyorlar.

Böylece hem kıdem tazminatlarını, hem de fazla mesailerini mahkeme yoluyla da olsa alabiliyorlar.

Sorularınız için: [email protected]

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.