"Söylesem tesiri yok sussam gönül razı değil"; ne kadar güzel bir ruh hali betimlemesidir derim hep.
Öyle bir yazı yazacağım bu ilk Independent Türkçe yazısında.
İngiltere'de Henley Business School'da öğretim üyeliği yapıyorum. Buradan ülkemize baktığımızda çok açık bir zihinle "önyargı" kavramını irdeleyeceğim.
Hayatımızın baharı gibi. Ya da hazanı, bilmiyorum.
Önyargı, stratejik bir zihnin ürünü gibi durmuyor.
Hep söylerim;
Yönetim ve strateji-sessizlik ve yalnızlık asla değişmeyecek harika arkadaşlardır.
Önyargı ise zihinsel bir yalnızlıktır.
Neyse geçelim konuya.
Kızılderililer sonbaharda yeni seçilen genç büyücüye gidip sorarlar:
"Bu kış nasıl geçecek?"
Modern dünyanın âdetleriyle yetişmiş genç büyücü eskilerin sırlarını bilmediği için kışın nasıl geçeceği konusunda hiçbir fikre sahip değildir.
Ne olur ne olmaz diye işi sağlama almak ister:
"Bu kış sert geçecek!"
Sonra kendisi de merak edip meteorolojiyi arar:
"Sizce bu kış nasıl geçecek?"
Meteorolog "Sert geçecek gibi görünüyor" der.
Bu söz üzerine genç büyücü kabileye haber gönderir:
"Kış çok sert geçebilir."
Kabile tekrar odun toplamaya başlar.
Genç büyücü bir süre sonra meraklanıp meteorolojiyi yine arar:
"Bir gelişme var mı, durum nedir?"
Yetkili cevap verir:
"Bu kış daha öncekilere benzemeyecek galiba. Çok sert geçecek."
Genç büyücü kabileyi toplar:
"Daha çok odun toplayın, kış çok sert geliyor!"
Kabile ormana yayılır, harıl harıl odun toplamaya başlar.
Bir süre sonra büyücü meteorolojiyi tekrar arar:
"Bir değişiklik var mı?"
Yetkili, "Ben böylesini görmedim. Feci bir kış geliyor" der.
Genç büyücü "Hayret!" der; "Nasıl bu kadar emin olabiliyorsunuz?"
Meteorolog, biraz da endişeyle, "Kızılderililer..." der;
Harıl harıl odun topluyorlar. Hiç bu kadar toplamamışlardı.
Bilgininin arkaikliği...
Aslında sahip olduğumuz pek çok bilgi, iptidaiden gelir de biz farkında olmayız.
Meteoroloğun durumu, bizim günlük hayat yansımamızdır.
Bir nedenden dolayı düşünür, karar verir, tutumlar geliştirir, eyleme geçeriz.
Günlük 70 bin düşünceyi işleyebilen beynimizde kararlar alırken nadiren, uzman objektif ve bilimsel bir bakış açısı içinde oluruz. Duygular ve çoğu duygusal olan ezberler, kararlarımızı almamıza neden olur.
Çünkü bu birçok insan için pratiktir.
Beyin statükoyu sever.
Evrenin hataya en açık olgusu beynimiz, sonsuz sayıda yanılgıya düşerek kararlarımızda hatalara neden olabilir.
İşte önyargılar burada özellikli bir yerdedir.
Önyargı, non-psikomatikin bir paranoyası, çoğunlukla da kanıtlanmamış ya da kanıtlanamayan şeylere beynin duyduğu tutkulu bir inançtır.
Önyargının "salt" kötü olduğunu iddia edemeyiz.
Nedensellik taşırlar.
Önyargılar, binlerce yıl öncesinden itibaren gerek toplumsal gerek bireysel deneyimler dolayısıyla çeşitli kişi, olay, olgu ve durumlara tedbirli bakmamızı sağlar.
İnsan türünün hayatta kalmasına dair önemli bir rol üstlenmiştir.
Önyargının bugünün modern toplum perspektifiyle baktığımızda kötü görünmesi tamamen zamanın ruhu ile ilgilidir.
Bugün aldığınız her kararda ve attığınız her adımda önyargılarınız devrededir.
Bunlara "bilişsel önyargı" adı verilir.
Peki, şöyle sorsak:
Önyargının ne kadarı biyolojiktir?
Ne kadarı fiziksel?
Ne kadarı zihinsel?
Ne yani beynimiz önyargılı olabilir mi?
İnsan popülasyonunun yarısının ağır saldırı suçu işleme olasılığını, adam öldürme girişimini, silahlı soygun ve cinsel saldırıları tetikleyen bir gene sahip olduğu iddia ediliyor. Bu henüz bir iddia olsa da çalışılıyor. Buna göre bu geni taşıyanlar ağır cezayı gerektiren suçları 8 kat, adam öldürme suçunu 1 kat, silahlı soygun yapma girişimini 13 kat ve cinsel saldırı girişimini de 44 kat fazla yapabiliyor. Sonuçta suça ve şiddete çok ama çok yatkın bir gen. Bu tehlikeli gen grubuna Y kromozomu adı veriliyor ve erkeklerin hepsi bu geni taşıyorlar. Sonuçta erkek olmak suç işleme potansiyelini birlikte getiriyor.
David Eagleman, daha önce sözünü ettiğimiz, Incognito-Beynin Gizli Hayatı'nda okuyucuyu bildiğiniz çarpıyor ve aynı derecede çarpıcı sorularla devam ediyor:
Düşünsenize, tüm tutumlarımızın ne kadarı bizim kararlı seçimlerimizden etkileniyor?
Bir insanın biyolojik yapısı ve beyninin labirentlerinde yaşananlar bunların ne kadarından sorumlu?
Peki, siz daha tehlikeyi algılamadan, ayağınızı fren pedalının üstüne götüren kim?
Dinlemediğinizi sandığınız bir konuşma sırasında adınız geçtiğinde duymanızın sebebi ne?
Neden sır saklamakta böylesine başarısız, nedenini bilmeden birini çekici bulmakta bu kadar başarılıyız?
Eğer bilinçli zihin, yani sabah uyandığınızda sizinle birlikte uyanan ben, buzdağının yalnızca görünen kısmıysa, zihninizin geri kalanı tüm bir ömür neyle iştigal ediyor?
Ya beyniniz önyargılıysa?
Bu sonuncusundan devam edelim, önemli.
"Müslümanlar teröristtir."
"Fransızlar kibirlidir."
"Zenciler pis kokar."
"Kaynanalar kötü niyetlidir."
"Yahudilerin burunları kavislidir."
"Domuzlar pistir."
"Tatlılar sağlığa zararlıdır."
"İşçiler eğitimsizdir."
"Çıplaklık ahlaksızlıktır."
Daha fazla önyargı ister misiniz?
Çok var çünkü, siz düşünün ve bulun.
Sözcük, Latince "praejudicum"dan geliyor ve aslında "peşin hüküm" anlamında kullanılıyor.
Onu tanımlayabileceğimiz en iyi cümlelerden biri şu olacaktır:
Önyargı bir kimsenin bir şeyi bildiğini kontrol etmeksizin kabul ettiği şeylerin tümüdür.
Kavram, Antik Roma döneminde davalının sosyal statüsünü belirlemek için duruşmadan önce mahkeme tarafından yapılan "ön soruşturma" olarak kullanılıyor.
Önyargı, statüyü sınırlayan işlevini, hiçbir zaman yitirmiyor.
Bugün bile önyargı diğer işlevlerinin yanı sıra, toplumdaki belirli grupların yerini belirlemede yardımcı olan anlamındadır.
Ortalama bir insan hayatının önemli bir kısmını önyargılarıyla yaşamak zorundadır.
Bu yaşamın çoklu değişkenleri kadar, önyargıların ilkel yönümüzün bir yansıması olması ile de ilgilidir.
İlkel beyin tarafından üretilir ve yönlendirilir.
Bu arada beyin her şeyi de bilmek ister.
Bu "sistemi" canlı tutma çabasındandır.
Sistemi korumak ve organizmayı canlı tutmak bu şekilde mümkün olur.
Bilimsel düşünceyi doğuran üst beyin ise sınanmamış bilginin gerçek veya geçerli olamayacağını söyler, ayrıca beyin çok hayati bir görevi daha gerçekleştirir:
Sistemi "canlı" tutmak.
Bu nedenle beyin her şeyi bilmek ister.
Ancak bu sayede sistemi koruyabilir ve organizmanın yaşamının devamını sağlayabilir.
İlginçtir ama bu koruyucu sistemin adı "önyargı"dır.
Beynin "önyargısal" tutumu aynı zamanda bir nevi "zihinselleştirme"dir temelde.
Bir nevi çerçeveleme.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
22 Ocak 2025 - Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde Goma yakınlarındaki mülteci kamplarına kaçanlar eşyalarını motosikletlerinin arkasında taşıyor. AFP'ye konuşan güvenlik ve yerel kaynaklar, ülkenin doğusunda Kongo ordusuyla savaşan M23 grubunun 21 Ocak 2025'te Goma şehrini besleyen bir ticaret merkezi olan Minova'yı ele geçirdiğini söyledi. Halihazırda Goma çevresindeki birçok cephede çatışmalar yaşanıyor ve yüz binlerce kişi şehrin dış mahallelerinde yerlerinden edilmesi, kentin kaderine ilişkin korkuları yeniden arttırıyor (Jospin Mwisha/AFP) -
2/30
21 Ocak 2025 - Almanya'nın başkenti Berlin'deki bir duvara yapılan resimde "AfD'ye ilgi yok - sağcılar aleyhine oy veriyoruz" yazıyor. Almanya 23 Şubat'ta genel seçim için sandık başına gidecek. Son anketlere göre AfD'nin oyu yüzde 20 (Christian Mang/Reuters) -
3/30
20 Ocak 2025 - Donald Trump, ABD'nin 47. Başkanı olarak yemin etti. İkinci kez ABD Başkanı olarak göreve gelen Trump, konuşmasında, "Şu andan itibaren Amerika'nın gerileyişi sona ermiştir" dedi. Trump konuşmasında Meksika Körfezi'nin adını "Amerika Körfezi" olarak değiştirme ve Panama Kanalı'nı geri alma vaatlerini yineledi (Saul Loeb/AFP) -
4/30
19 Ocak 2025 - Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenen "Hayat Yürüyüşü"nde eylemciler "50 yıldır hayatı savunuyoruz" yazılı bir pankart taşıyor. Ülkede kürtajı yasal hale getiren Veil kanununun 50. yıldönümünde, kürtaj karşıtları "Hayat Yürüyüşü"nde protesto düzenledi. Yürüyüş, muhafazakar Katolik aktivistler tarafından düzenlendi (Martin Lelievre/AFP) -
5/30
18 Ocak 2025 - Meksikalı yetkililer, ülkenin sınır kenti Chihuahua'daki göçmen kampında bir tahliye operasyonu düzenledi. Göçmenler, operasyon sırasında gözaltına alınmamak için kaçarken yaşadıkları derme çatma kampta yangın çıktı (Jose Luis Gonzalez/Reuters) -
6/30
17 Ocak 2025 - Endonezya'nın Orta Cava ilindeki mezarlık alanda, bereket ve bol hasat için şükretmek amacıyla her yıl düzenlenen Rejeban Plabengan töreni sırasında jaran kepang adlı geleneksel dans sergileniyor. İslami öğretilerin geleneksel sanatlarla birleştirildiği törenlerin başka bir işlevi de Kedu bölgesinde dini yayan Ki Ageng Makukuhan'ı anmak (Devi Rahman/AFP) -
7/30
16 Ocak 2025 - Blue Origin'in New Glenn roketi, Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nden fırlatıldı. Milyarder Jeff Bezos'un kurduğu uzay şirketi Blue Origin, devasa New Glenn roketini ilk kez havalandırdı. Blue Origin'in, Elon Musk'ın SpaceX'iyle rekabet etme çabalarında son derece önemli görülen fırlatma görevi birkaç yıl ertelenmişti (John Raoux/AP) -
8/30
15 Ocak 2024 - Bir kadın ve çocuk Ibu Dağı patlarken havaya yükselen volkanik küle bakıyor. Endonezya'nın doğusundaki Halmahera Adası'nda bir yanardağın patlamasının ardından binlerce bölge sakini tahliye ediliyor. Endonezya Jeoloji Ajansı, bu yıl 5. kez patlayan yanardağın alarm seviyesini en üst düzeye yükseltti (Azzam/AFP) -
9/30
14 Ocak 2025 - Güney Afrika'da kaçak altın madenindeki madencileri kurtarma operasyonu devam ederken halk ve işçiler protesto ediyor. Hak grupları ve aktivistler polisin, madencileri dışarı çıkmaya zorlamak için yiyecek ve su kaynaklarını kesme taktiklerini eleştiriyor. Güney Afrika'nın Stilfontein eyaletindeki kurtarma operasyonunda halihazırda iki düzineden fazla kaçak madenci kurtarıldı ve en az 15 madencinin cesedine ulaşıldı. Yetkililerle girilen çatışma sırasında yüzlerce kaçak madenci terk edilmiş kuyuda mahsur kalmıştı. Polis en az 100 kaçak madencinin hayatını kaybettiği ve 400'den fazlasının hâlâ yeraltında olduğunu bildiriyor (Christian Velcich/AFP) -
10/30
13 Ocak 2025 - Japonya'da bu yıl 20 yaşına giren kişilerin yetişkinliklerini simgelemek üzere onurlandırıldığı "Reşit Olma Günü" münasebetiyle kimono giyen iki genç kadın, Tokyo'nun merkezindeki Ginza bölgesinde fotoğraf çektirip "20" balonları tutarak kutlama yapıyor. Her ocak ayında, yasal olarak 20 yaşına giren Japonlar, yeni yetişkinlerin resmi kimonolar giydiği, Şinto tapınaklarında dua ettiği ve yerel yetkililerden yeni sorumlulukları hakkında konuşmalar dinlediği "Reşit Olma Günü"nü kutluyor (Richard A. Brooks/AFP) -
11/30
12 Ocak 2025 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Deyr El Balah'taki mezarlıkta bir çocuk diğerine yemek yediriyor. UNICEF, Gazze'deki 1,1 milyon çocuğun neredeyse tamamının İsrail bombardımanı, yerinden edilme ve kötü yaşam koşulları nedeniyle ruh sağlığı ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyduğunu açıkladı. Çocuklar, hava saldırıları ve aile üyelerinin kaybı nedeniyle kabuslar, kaygı ve felç edici korkular yaşıyor. BM ajansı, birçoğunun agresifleştiğini, içine kapandığını ya da konuşmayı bıraktığını söyledi. Öte yandan İsrail medyasında yer alan habere göre İsrail'in Gazze'de yürüttüğü savaşın maliyeti 67 milyar doları aştı. 7 Ekim 2023'ten itibaren hayatını kaybedenlerin sayısı da 46 bini geçti (Eyad Baba/AFP) -
12/30
11 Ocak 2025 - Ulusal bayrağa sarınmış bir Çad askeri, Abeche'deki Fransız üssünün önünde devriye geziyor. Çad hükümeti, 28 Kasım'da Fransa'yla güvenlik ve savunma işbirliği anlaşmasının sona erdiğini duyurmuştu. Ülke, Fransa'nın Afrika'daki askeri varlığının kilit noktalarından biriydi. Fransa'ya ait askeri birlikler, 31 Ocak 2025’e kadar Çad'ı terk edecek (Joris Bolomey/AFP) -
13/30
10 Ocak 2025 - Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'yla eşi Cilia Flores, yemin töreni için Caracas'taki Ulusal Meclis binası Capitolio'da. 2013'ten beri iktidarda olan Maduro, yerel ve küresel tepkilere rağmen üçüncü dönemi için yemin edecek. Törenin arifesinde Maduro taraftarları hükümete destek verirken muhalif lider Maria Corina Machado öncülüğünde binlerce kişi de protesto gösterilerine katılmıştı (Federico Parra/AFP) -
14/30
9 Ocak 2025 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinde bir helikopterden çekilen fotoğrafta, Los Angeles'ın Pacific Palisades mahallesi yakınlarındaki Palisades yangını sırasında yanan evler görülüyor. ABD Ulusal Muhafız askerleri kargaşayı bastırmak için sokaklara çıkmaya hazırlanırken yetkililer, Los Angeles'ta tüm mahalleleri saran ve binlerce kişiyi yerinden eden devasa orman yangınlarının tamamen kontrol altına alınamadığını söyledi. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük ikinci kentinin büyük bölümü harabeye dönerken, gökyüzünü duman kaplandı ve neredeyse her binaya keskin bir koku yayıldı (Josh Edelson/AFP) -
15/30
8 Ocak 2025 - Güney Kore'nin azledilen Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un destekçisi 8 Ocak günü erken saatlerde Seul'deki başbakanlık konutunun yakınında düzenlenen mitingde "Hırsızlığı Durdurun" yazısıyla. Güney Kore yolsuzlukla mücadele dedektifleri, başarısız sıkıyönetim girişimi ülkeyi kargaşaya sürükleyen azledilmiş Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol için 7 Ocak'ta mahkeme kararıyla yeni bir tutuklama emri çıkardı. Başsavcı, Yoon Suk Yeol hakkındaki ikinci yakalama emrinin infazı için "iyice hazırlanma" sözü verdi. Yoon'un avukatları da yaklaşık 150 yolsuzlukla mücadele ve polis dedektifi hakkında suç duyurusunda bulundu (Anthony Wallace/AFP) -
16/30
7 Ocak 2025 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Pasadena kentinde çıkan yangını McDonald's restoranı kor yağmuruna tutuldu. Los Angeles'ın bir banliyösünde çıkan şiddetli bir orman yangını binaları yuttu ve kasırga şiddetindeki rüzgarlar bölgeyi kasıp kavururken tahliyelere yol açtı. Santa Monica Dağları'nda milyonlarca dolarlık evlerin bulunduğu lüks bir yer olan Pacific Palisades'te 80 hektardan fazla alan yandı. Angeles Ulusal Ormanı yetkililerine göre, şehrin karşısında, Los Angeles'ın kuzey ucunda, Pasadena yakınlarındaki Eaton Kanyonu'nda çıkan bir başka yangın gecenin ilerleyen saatlerinde 81 hektar hızla tüketti (Josh Edelson/AFP) -
17/30
6 Ocak 2025 - Kanada Başbakanı Justin Trudeau, partisinin yeni liderinin belirlenmesinin ardından Liberal Parti liderliği ve başbakanlık görevlerinden istifa edeceğini açıkladı. Trudeau, başkent Ottawa'da düzenlediği basın toplantısında, ülke içi siyasi "iç çekişmeler" nedeniyle gelecek seçimlerde "en iyi seçenek olamayacağının fakında olduğunu" söyledi. Nisan 2013'ten beri Liberal Parti liderliği ve Kasım 2015'ten bu yana Kanada başbakanlığı görevini yürüten Trudeau, son dönemde parti içi artan memnuniyetsizlik ve düşük kamuoyu desteğiyle karşı karşıya kalmıştı (Patrick Doyle/Reuters) -
18/30
5 Ocak 2025 - Britanyalı aktör Cosmo Jarvis ve Japon oyuncular Anna Sawai, Hiroyuki Sanada ve Tadanobu Asano, ABD'nin Kaliforniya eyaletinde düzenlenen 82. Altın Küre Ödülleri töreninde. En İyi Drama ödülünü kazanan Shogun'daki üç oyuncu da bireysel ödüllere layık görüldü. Film kategorisinde Emilia Perez 4, The Brutalist ise 3 ödül kazandı (Robyn Beck/AFP) -
19/30
4 Ocak 2025 - Myanmar'ın Bağımsızlık Günü'nde Yangon'daki bir hapishane önünde, serbest bırakılan bir mahkumla yakınları kutlama yapıyor. Myanmar'ın cunta yönetimi, ülkenin bağımsızlığını kazanmasının 77. yıldönümünde, toplu afla 6 binden fazla mahkumu serbest bıraktı. Af kapsamında serbest kalan mahkumların 180'inin yabancı olduğu belirtildi. Myanmar'da bayram ve önemli günlerde toplu af uygulamaları sıkça görülüyor (AFP) -
20/30
3 Ocak 2025 - Suriye'de İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri sınırı yakınlarında terk edilmiş Esad rejimi mevzisinde hasar görmüş bir tank. Esad devrildikten sonra İsrail güçleri, Golan Tepeleri'ndeki askerden arındırılmış tampon bölgeyi ve Suriye topraklarında bir dizi diğer noktayı ele geçirmişti (Bakr Alkasem/AFP) -
21/30
2 Ocak 2025 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus kentinde Filistinliler yemek sırasında. Britanyalı sivil toplum kuruluşu Oxfam'ın Gazze yetkilisi, "Gazze'de bir yılı aşkın süredir açlık yaşanıyor. Kanıtlar tartışılmaz" dedi ve "Eğer bu açlık değilse, nedir bilmiyorum" diye ekledi. Öte yandan Gazze'deki basın ofisinin açıklamasına göre 7 Ekim 2023'ten beri İsrail saldırılarında öldürülen insani yardım çalışanı sayısı 736 oldu (Hatem Khaled/Reuters) -
22/30
1 Ocak 2025 - Polis, yeni yılın ilk saatlerinde ABD'nin New Orleans şehrinde kalabalığının arasına dalarak en az 10 kişi ölümüne ve 30 kişinin yaralanmasına yol açan aracın etrafında. FBI, olayın bir terör saldırısı olarak soruşturulduğunu ve saldırganın öldüğünü açıkladı. Aracın sürücüsü, kalabalığın arasına daldıktan sonra ateş açarak polisle çatışmaya girmişti (Matthew Hinton/AFP) -
23/30
1 Aralık 2024 - Havai fişekler Sidney Liman Köprüsü ve Opera Evi'nin üzerindeki gökyüzünü aydınlatıyor. Avustralya, Yeni Zelanda'yla birlikte 2025'e ilk giren ülkelerden biri. Yeni yıla ilk girense Pasifik Okyanusu'ndaki ada ülkesi Kiribati (David Gray/AFP) -
24/30
30 Aralık 2024 - Yer fıstığı çiftçisi olan eski ABD Başkanı Jimmy Carter'ın onuruna ABD'nin Georgia eyaletindeki Plains kentinde dikilen yer fıstığı heykeli. Kâr amacı gütmeyen vakfı yaptığı açıklamada, Georgia kırsalındaki mütevazı geçmişinden 1977'den 1981'e kadar ulusa liderlik eden 100 yaşındaki eski ABD başkanı ve Nobel barış ödüllü Jimmy Carter'ın öldüğünü duyurdu. Bir asrı geride bırakarak en uzun yaşayan ABD Başkanı olan Carter, bir yıldan fazla bir süredir kendi evinde bakım görüyordu. Koltuktaki son günlerini geçiren ABD Başkanı Joe Biden, Carter'ın karakteri, cesareti ve merhametiyle tanınan bir lider olduğunu savunarak "9 Ocak 2025’i ABD genelinde Ulusal Yas Günü ilan ediyorum" dedi (Alex Wroblewski/AFP) -
25/30
29 Aralık 2024 - Güney Kore'nin başkenti Seul'de halk, Muan Havalimanı'nda meydana gelen uçak kazasının yayınını izliyor. Asya ülkesinin güneyindeki havalimanına iniş yapan Boeing 737-800 tipi Jeju Air uçağı bilinmeyen bir nedenle pistten çıkarak duvara çarptı. 175 yolcu ve 6 mürettebat olmak üzere 181 kişinin bulunduğu alev alan uçaktan sadece iki kişi sağ çıktı. Yaralanan iki uçuş görevlisi hastaneye kaldırıldı. Uçağın Tayland'dan kalktığı ve çoğunlukla Noel tatilinden dönenleri taşıdığı bildirildi. Kaza nedeniyle ülkede 7 gün ulusal yas ilan edildi (Jung Yeon-Je/AFP -
26/30
28 Aralık 2024 - İspanya'nın güneydoğusundaki Ibi kasabasında düzenlenen kış festivalinde, askeri kıyafetler giyen katılımcılar belediye binasının dışında un, yumurta ve havai fişekler kullanarak sahte bir darbe gerçekleştiriyor. Un Savaşları Festivali (Els Enfarinats), İspanya'da şakalarla kutlanan geleneksel Masumlar Günü etkinliklerinin bir parçası (Jaime Reina/AFP) -
27/30
27 Aralık 2024 - Güney Kore'nin başkenti Seul'de, Ulusal Meclis Başkanı Woo Won Shik, vekaleten Devlet Başkanı olan Han Duck-soo'nun azledilmesi için düzenlenen genel kurulda konuşuyor. Han Duck-soo, Devlet Başkanı Yoon'un 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişimi nedeniyle görevden alınmasının ardından başkanlığı geçici süreliğine devralmıştı. İktidardaki Halkın Gücü Partisi milletvekillerinin protestolarına rağmen Ulusal Meclis'te yapılan oylama sonucunda ülke tarihinde ilk kez bir başkan vekili görevden alındı (Ahn Young-joon/AP) -
28/30
26 Aralık 2024 - Taliban güvenlik personeli, Paktika vilayetinin doğusundaki Barmal ilçesinde Pakistan tarafından düzenlenen hava saldırılarından iki gün sonra hasar görmüş bir aracı inceliyor. Taliban hükümeti 25 Aralık'ta yaptığı açıklamada Pakistan'ın Afganistan'ın doğusundaki bir sınır bölgesinde düzenlediği hava saldırılarında 46 sivilin öldüğünü belirtirken Pakistanlı bir güvenlik yetkilisi bombardımanın "teröristlerin saklandığı yerleri" hedef aldığını söyledi. (Ahmad Sahel Arman/AFP) -
29/30
25 Aralık 2024 - Devlet Acil Durum Servisi'nden bir kurtarma görevlisi, Rusya'nın Harkiv'e yönelik drone saldırısının ardından bir konutta çıkan yangını söndürmeye çalışıyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski savaştan zarar gören ülkesinin elektrik şebekesine Noel günü 170'den fazla füze ve drone fırlatarak bir kişinin ölümüne ve yaygın elektrik kesintilerine neden olan Rusya'nın "insanlık dışı" saldırısını kınadı. Ülke sabah 5:30'da hava saldırısı alarmıyla uyandı ve kısa süre sonra hava kuvvetleri, Rusya'nın Karadeniz'den Kalibr seyir füzeleri fırlattığını bildirdi (Sergey Bobok/AFP) -
30/30
24 Aralık 2024 - Panama'nın başkenti Panama'da polis ABD Büyükelçiliği önünde düzenlenen protestoda göstericiler tarafından yerleştirilen seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump'ın resminin önünde nöbet tutuyor. Panama Cumhurbaşkanı Jose Raul Mulino, Donald Trump'ın insan yapımı su yolunu geri alma tehdidinin ardından 23 Aralık'ta ülkenin eski liderleriyle birlikte imzaladığı bir bildiride Panama Kanalı'nın statüsünün müzakere edilemez olduğunu söyledi. Trump, "Donanmamız ve ticaretimiz çok haksız ve adaletsiz bir şekilde muamele görüyor. Her yerde olduğu gibi Panama Kanalı'nda da kazıklanıyoruz" demiş ve kanalın ABD'ye iade edilebileceğini öne sürmüştü (Arnulfo Franco/AFP)
Biliyoruz ki, medial prefrontal korteks, mPFC'nin (şakağın altından başlayıp öne ve ileriye doğru giden bir bölge) zihinselleştirme sürecinde rolü olan bir yapı.
Harvard'daki araştırmacılar beyinlerimizin insanlara onlar hakkında sahip olduğumuz inançlara ve "bizim gibi" olup olmadıklarına göre, farklı tepkiler verdiğini keşfettiklerinde, önyargı tespitinde bulunmuşlardı.
Bu araştırmacılar, zihinselleştirmenin başkalarının herhangi bir durumda ne hissedeceklerinin bir benzetmesini yaparak başkalarının davranışlarını tahmin etmemizi sağlayan beynin ayna sinir sisteminin bir işlevi olduğuna inanıyorlar.
Araştırmada deneklerin beyinlerinin kendilerine benzediklerini düşündükleri insanlara ve kendilerine benzediklerini düşünmedikleri insanlara farklı tepkiler verdiğini söylemeliyiz.
Ortak benzerliklere vurgu yapmanın, farklı görünen veya farklı inançları olan kişilerle ilişki kurdurabilmek için önemli bir yol olduğunu söyleyebiliriz.
10 maddede özetleyelim:
- "Önyargı bir kimsenin bir şeyi bildiğini kontrol etmeksizin kabul ettiği şeylerin tümüdür."
- Önyargı, bir olguya ilişkin yeterince bilgi edinmeden, önceden, peşin bir karara varmış olma durumudur.
- Toplumun yaşamımızın ilk yıllarından itibaren kulağımıza fısıldadığı her kelime ve sunduğu her resim, önyargımızın temel taşlarıdır.
- Önyargı, insanların düşüncesizliğine bir kılıftır.
- Önyargılar en çok; otoritenin kabulü, yanlış çıkarımlar, bilgi eksikliği, aşırı duygusallık, etik noksanlığı ve kültürellik nedeniyle oluşur.
- Önyargı, non-psikomatikin bir paranoyası, çoğunlukla da kanıtlanmamış ya da kanıtlanamayan şeylere beynin duyduğu tutkulu bir inançtır. Dolayısıyla beynimizin iki sistemi sürekli çarpışma halindedir.
- Önyargı bir kimsenin bir şeyi bildiğini kontrol etmeksizin kabul ettiği şeylerin tümüdür.
- Önyargı, statüyü sınırlayan işlevini hiçbir zaman yitirmiyor. Bugün bile önyargı diğer işlevleri arasında, toplumdaki belirli grupların yerini belirlemede yardımcı olan anlamındadır.
- Biz insanlar, hayatımızın önemli bir kısmını önyargılarımızla yaşamak zorunda kalırız.
- Önyargıların belki de iyi bir şey olabileceğine dair görüşler vardır.
- Önyargı, önyargıları doğurur.
İfrat ve tefrit arasında giden bir yaşam…
Belki de önyargı alma-verme dengesi ile ilgilidir.
Neyi düşünüyorsan onu alıyorsun.
Neyi veriyorsan, onu veriyorsun!
O nedenle insanlarla alma-verme dengesini iyi ayarlamak lazım.
Fazla vermek duygusal bilançoda zarara, fazla almak ise birikmiş duygusal kar kaleminin şişmesi ve kar dağıtımı baskısının artmasına yol açar.
O zaman, söylemimize son noktayı koyalım:
Önyargı, hakikatin üzerindeki sis perdesidir; dağıldığında gerçeği görmek, çoğu zaman gecikmiş bir aydınlanmadır.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
