Yüksek basınç, atmosferde basıncın çevredeki alanlardan daha yüksek olduğu, genellikle açık, güneşli gökyüzü ve genellikle sakin hava ile ilişkili bir durumu ifade eder. 

Yüksek basınç şartları haftalarca sisli veya bulutlu hava koşulları etkili olabilir.

Türkiye'de kışın İzlanda alçağı ile Sibirya yükseği etkindir.

Sibirya termik bir model olup hareketi çok yavaştır, günlerce etkisini sürdürür. 

Şu an da Türkiye Sibirya yükseği etkin günlerdir.

Sibirya yükseği en temel etkisi soğuk ve kurak günler ayrıca sis ve pus hava kirliliği çok olur.

Meteoroloji:

Yüksek basınç veya antisiklon, 1013 milibardan yüksek basınç alanlarına denir.  

Bir antisiklonda hava kütleleri büyük ölçüde düşer.

Aynı zamanda hava kendini ısıtır, böylece yoğunlaşma ve dolayısıyla bulut oluşumu gerçekleşemez.

Hava yere yakın bir yerde antisiklondan depresyon yönünde dışarı akar, ayrılır.

Bu nedenle, yükseklikte cephe oluşumu olmaz.

Hava kütlelerinin çökmesi sırasında bir inversiyon oluşur.

Bulutların dağıldığı yer burasıdır.

Yüksek basınç sistemleri genellikle kuru koşullar, açık veya güneşli gökyüzü ile ilişkilendirilir.

Çünkü bu sistemlerde hava alçalır ve bu da bulut oluşumunu engeller.

Bu sistemler Coriolis etkisi nedeniyle Kuzey Yarımküre'de saat yönünde, Güney Yarımküre'de ise saat yönünün tersine döner.

İstikrarlı gava:

Batan hava aynı zamanda istikrarlı atmosferik koşullara yol açar, yani genellikle rüzgar, yağmur veya önemli hava değişiklikleri çok az olur.

Sıcaklık inversiyonu:

Yüksek basınçla birlikte, özellikle kış aylarında, sıcaklık inversiyonu meydana gelebilir.

Hava sıcaklığı normalin üzerinde seyredebilir.

Yüksek basınç sistemleri tipik olarak yerleşik hava koşulları ile ilişkilidir.

Kış aylarında soğuk ve açık hava koşullar getirebilirler.

Bununla birlikte, belirli koşullar altında, yüksek basınç, özellikle sıcaklık inversiyonu olduğunda, sisli veya bulutlu havaya da yol açabilir.

Bacalardan ve egzozlardan salınan kirleticiler havada dikey yönde değil de düşey yönde dağılır.

İnversiyonlu günlerde hava kirliliği maksimum değerler ulaşır.

Özellikle trafiğin yoğun olduğu yollarda, çukur bölgelerde ve çevresi beton duvar gibi örülmüş sokak ve caddelerde hava kirliliği pik yapar. 

Yüksek basınç düşük-kötü hava kalitesi oluşturur.

Atmosfer çok kararlı hale gelir, neredeyse hiç dikey hareket olmaz ve termal inversiyon oluşur.

Sonuç olarak hava karışmaz ve kirleticiler yere yakın kalır ve birikir. 

Şekil 1. Normal atmosferik şartlarda ve inversiyonlu şartlarda hava hareketi

Şekil 2. Mexico şehrinde sıcaklık inversiyonunu gösteren inanılmaz coğrafya fotoğrafı

Sağlık (Hipertansiyon): 

Sağlık alanında "yüksek basınç" genellikle hipertansiyon veya yüksek tansiyon anlamına gelir.

Hipertansiyon, kanın arter duvarlarına uyguladığı kuvvet sürekli olarak yüksek olduğunda ortaya çıkar (ABD'de tanı için genellikle 130/80 mmHg veya daha yüksek).

Yüksek basınç şartları kalp hastalığı, felç ve böbrek yetmezliği gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabildiği için genellikle "sessiz katil" olarak adlandırılır, çünkü insan sağlığı üzerinde önemli hasar meydana gelene kadar tipik olarak hiçbir belirti göstermez.

Yüksek basınçlı günlerde yüksek tansiyonu olan bazı kişilerde şunlar görülebilir:

• Baş ağrıları
• Nefes darlığı
• Burun kanamaları

Yüksek tansiyon, sistolik ve diyastolik basınç değerlerine göre evrelere ayrılır.

Yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz, kilo yönetimi) ve bazen ilaç tedavisi ile yönetilir.

Genellikle fark edilebilir semptomlar olmadan geliştiği için düzenli izleme çok önemlidir.

Nedenler ve risk faktörleri:

Birincil (esansiyel) hipertansiyonun bilinen bir nedeni yoktur ancak yaşam tarzı, genetik ve yaşlanma ile bağlantılıdır.

İkincil hipertansiyon diğer tıbbi durumlardan veya ilaçlardan kaynaklanabilir.

Diyet, obezite ve fiziksel aktivite eksikliği gibi faktörler riski artırır.

Yönetim:

Yüksek tansiyonun yönetimi diyet değişikliği, egzersiz ve muhtemelen ilaç tedavisi gibi yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir.

Hipertansiyon genellikle asemptomatik olduğu için düzenli izleme çok önemlidir.

Bu kavramlar, "yüksek basıncın" alışma veya uygulama alanına bağlı olarak nasıl farklı anlamlara gelebileceğini ve her birinin dikkate alınması gereken kendi fenomenleri, etkileri veya sağlık çıkarımları olduğunu göstermektedir.

Yüksek nem:

Yüksek basınç alanları genellikle daha kuru hava getirse de, özellikle havayı yenileyecek/tazeleyecek rüzgar yoksa, yere yakın nem oranı yüksek kalabilir.

Nemli hava geceleri radyatif soğuma yoluyla soğuduğunda, zayıf kış güneşi veya kalıcı bir inversiyon tabakası nedeniyle gün içinde tamamen dağılmayabilecek sis oluşturabilir.

Çevresel etki:

Yüksek basınç sistemleri, kararlı, sakin ve durağan atmosferik koşullar nedeniyle bacalardan salınan kirleticileri yere yakın bir yerde hapsederek hava kalitesini olumsuz etkileyebilir ve özellikle kentsel alanlarda kötü hava kalitesine yol açabilir.

Bu nedenle yüksek basınç sistemleri, hava modellerini, sağlık hususlarını ve hatta bilimsel araştırmaları etkileyen çok yönlü bir kavramdır.

Yüksek basınçlı günlerde çoğu şehirlerde hava kirliliği maksimum seviyeye ulaşabilir.

Özellikle inversiyonlu günlerde Iğdır, İstanbul Göztepe gibi çukur bölgelerde, çevresi beton binalarla çevrili olan trafiğin yoğun olduğu sokaklarda hava kirliliği daha etkili olur. 

Kirli hava insanları hasta eder.

Yüksek basıncın etkisiyle kararlı, sakin ve durgun günlerden dolayı hava kendini temizleyemez.

Yağışsız ve sıcak hava süreç başlayacak ve mevsim normalinin üzerinde sıcaklık artışı göllerde ve barajlarda buharlaşma ile ciddi su kayıpları olur.
 

Kuraklık:

Kalıcı yüksek basınç kuraklık koşullarına yol açarak yağışı azaltabilir ve potansiyel olarak su kıtlığına veya yangın riskinin artmasına neden olabilir.
 

Şekil 3. Türkiye yüksek basınç etkisi altın

Yüksek basıncın etkili olduğu günlerde güneye bakan ve güneş gören pencerelerinizin perdelerini saat 11.00 ila 15.00 arası açın ve evinizin doğal olarak ısınmasını sağlayınız.

Doğal ısıtma esnasında ısıtıcıyı (kombi gibi) çalıştırmayınız. 

Şehirleşmede ve şehir içi yol yapımında meteorolojik parametreleri dikkate almak önemli. 

Küresel ısınmanın etkisiyle daha sık ve uzun süreli termal inversiyon vakası vuku bulacak. 

Şu an İzlanda alçak basıncı, Sibirya yüksek basıncını törpülemeye çalışıyor ama zaman alıyor.

Muhtemelen hafta sonu eritecek.

İzlanda alçak basıncı etkisiyle, Sibirya yüksek basıncı gidecek ve yağışlar cumartesinden itibaren geri gelecek. 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.