İran'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tek reformist adayı olan Mesud Pezeşkiyan, ülkenin idari yapısını eleştirerek reform ve yolsuzlukla mücadele çağrısında bulundu. Pezeşkiyan, çevresel bozulma konusunda uyarıda bulundu ve iç uzlaşma çağrısı yaptı. Cumhurbaşkanlığı adaylarından Muhammed Bakir Kalibaf ise başarılarını savunarak halkçı bir yaklaşımla kalkınma ve bürokrasiyle mücadele sözü verdi. Resmi kurumların internet sitelerine göre anketler seçimlere katılım oranının ve ekonomik konulara ilginin arttığını gösterdi.
İran’da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından yapılacak erken cumhurbaşkanlığı seçimleri için altı adayın başvurusu onaylandı. Gelecek hafta beş münazarada karşı karşıya gelmeleri beklenen adaylar, pazartesi akşamından itibaren televizyon programlarında demeçler vermeye ve açıklamalarda bulunmaya başladılar.
Reformist cumhurbaşkanı adayı Mesud Pezeşkiyan, sözlerine idari yapıdaki eksikliklerden bahsederek başladı. Bu yapılarda reform yapılması, şeffaflığın teşvik edilmesi ve yolsuzlukla mücadele edilmesi çağrısında bulunan Pezeşkiyan, kalkınma ve ekonomik adalet hedeflerine ulaşılamamasından hükümeti sorumlu tutarak kaçakçılık ve rüşvetle mücadele edilmesi gerektiğini vurguladı. Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümetinin Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine İlişkin Mali Çalışma Grubu’na (FATF) katılma projesinin engellenmesine değinen reformist aday, kötüleşen çevre krizi konusunda da uyardı.
Halkın seçimlere katılımının arttırılmasının öneminin altını çizen Pezeşkiyan, iç uzlaşı çağrısında bulundu ve ülke yönetimine katılımı teşvik etti. Halk ile hükümet arasındaki uçurumun azaltılması gerektiğini vurguladı.
Muhafazakâr çizgideki eski milletvekili Muhammed Hasan Asfari İran'ın yarı resmi ajansı ISNA’ya yaptığı açıklamada, Pezeşkiyan’ın güzel açıklamalarda bulunduğunu, ancak sorunların sadece sözlerle çözülemeyeceğini söyledi. Asfari, “Hükümet yetkililerinin halkla aynı masada oturması güzel, ama bunun için uygulama planları olmalı" diye ekledi.
Buna karşın reformist çizgideki eski milletvekili Mahmud Sadıki, Pezeşkiyan’ın söylemini düzeltmesi gerektiğini vurguladı. Eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad gibi Pezeşkiyan’ın da toplumun alt tabakalarına önem verdiğini söyleyen Sadıki, “Adalet merkezli söylem yoksul sınıflara hitap edebilir, ancak orta ve üst sınıflara da hitap etmek için söylem daha geniş, daha şeffaf ve açık olmalı. Meselenin özüne inmek zorunda” diye konuştu.
Pezeşkiyan, Reform Cephesi'nin üç adayı arasında üçüncü tercih olmasına rağmen reformcu partiler tarafından geniş ölçüde desteklendi. Pezeşkiyan, beş muhafazakar adaya karşı yarışıyor.
“Fitne” ve “Çarpıtma”
İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) yayın organı Civan gazetesi, Mahmud Ahmedinejad tarafından kazanılan cumhurbaşkanlığı seçimlerine atıfta bulunarak ‘2009 fitnesi’ dediği olayın tekrarlanabileceği uyarısında bulundu. Söz konusu seçimlerin sonuçları reformist adaylar Mirhüseyin Musevi ve Mehdi Kerrubi tarafından reddedilmiş, bu da ülkede sekiz ay süren Yeşil Hareket protestolarının başlamasına yol açmıştı.
Reformist hareket içindeki analistlerin ve gazetecilerin davranışları karşısındaki şaşkınlığın dile getirildiği gazetede şu ifadeler yer aldı:
Reformistler, adaylarının ilk aşamadaki zaferini şimdiden kesin sayıyorlar. Muhammed Hatemi ve Hasan Ruhani ile yapamadıkları gibi işleri tersine çeviremeyeceklerini biliyorlarsa ve sadece onun yenilgisini bekliyorlarsa, ancak başka bir nedenle onu kesin bir kazanan olarak görüyorlarsa, bu başka bir fitnenin göstergesi değil midir? Şimdi ne oldu da bir kişinin hipotezlerini kurtarabileceği sonucuna vardılar?
Öte yandan Etemad gazetesi, katı muhafazakârların Mesud Pezeşkiyan’ın seçim kampanyasının karalanması için bazı sosyal medya hesaplarına talimat verdiklerini öne sürdü. Gazete, katı muhafazakarlık destekçilerinin bazı sosyal medya hesaplarının sahiplerine “Mesud Pezeşkiyan’a karşı eleştiri, suçlama ve karalama kampanyaları yürütmeleri’ talimatı verdiğini söyledi.
Haber şöyle devam ediyordu:
Katı muhafazakarlık destekçilerinin ağır topları, eşit olmayan bu durumdan memnun değiller ve Pezeşkiyan’a karşı yıkıcı eğilimleri kullanmaya çalışıyorlar.
Bazı seçim kampanyalarıyla bağlantılı propaganda platformlarının reformcu adayı karalama emri verdiğine dair güvenilir veriler elde ettiğini belirten gazete, ancak daha önceki deneyimlerin, halkın bu yıkıcı taktiklere olumlu tepki verdiğini ve hedeflenen adayı desteklediğini gösterdiğini hatırlattı.
Muhafazakâr çizgideki adaylar
Öte yandan Meclis Başkanı Muhammed Kalibaf, adaylık başvurusu yaptıktan çıktığı ilk televizyon programında Tahran Belediye Başkanı olarak görev yaptığı dönemde otoyollar inşa etmek ve füze kentleri kurmak gibi başarılarını savundu. Kalibaf, DMO'ya bağlı olan Hatemu’l Enbiya Kalkınma Karargahı Komutanlığı, DMO’nun Füze Birimi Komutanlığı ve İran Polis Gücü’nde üstlendiği lider rollere atıfta bulundu.
Hizmet ve ilerleme sloganıyla yola çıkan Kalibaf, insan merkezli ekonomik yaklaşımını vurguladı. Sloganlarla yönetime karşı olduğunu ifade eden Kalibaf, iyi kararların uygulanmasını engelleyen bürokrasiyi eleştirdi. Bürokrasi ve yolsuzluğun beceriksizlikten kaynaklandığını savunan Kalibaf, seçim kampanyasına dahil olanlara idari atama vaatlerinde bulunmayı reddetti ve sorunları çözmekte kararlı olduğunu vurguladı. Hükümetin kurulmasında istişare ve ortak akla duyulan ihtiyaca dikkati çekti.
Muhafazakar aday Emir Hüseyin Kazizade Haşimi, bir televizyon programında ekonomide devrim yapılması gerektiğinden bahsederek, devlete ait şirketlerin hisse senedi verilerek halka devredilmesinin önemine işaret etti. Haşimi, ‘kısa vadeli çözümlere’ karşı olduğunu da sözlerine ekledi.
Şeffaflığın ve çıkar çatışmalarından kaçınmanın önemini vurgulayarak bürokrasiyi ‘sonsuz yolsuzluğa neden olmakla’ eleştiren ve şeffaflığı teşvik etmek için bir yasa tasarısı sunulduğunu belirten Haşimi, hükümetlerin kendilerini eleştirenlerin söylemleriyle test etmeleri gerektiğini vurguladı. Hükümetinin kurulmasında siyasi ödünler vermeyi reddettiğini ve doğru bakanları hükümette tutma, yanlış olanları ise değiştirme vaadinde bulundu.
Seçimlere katılım beklentileri
İran Öğrencileri Anket Ajansı (ISPA) tarafından yapılan son anket, katılımcıların yüzde 44,4'ünün kesinlikle oy kullanacağını söylemesiyle ülkede sandık başına gitme oranının artmakta olduğunu gösterdi. Ankete katılanların yüzde 7'si muhtemelen oy kullanacağını belirtirken, yüzde 15'i ‘seçime katılıp katılmama konusunda kararsız’ olduğunu söyledi.
Halkın yüzde 28,7’si ise bu seçimlere hiçbir şekilde katılmayacağını ifade etti. Seçimlere katılmayı tamamen boykot etme nedenlerini ise ‘seçimlerin ülkenin durumunu iyileştirmede etkisinin olmaması, ekonomik ve yaşamsal konu ve sorunları protesto etmenin amaçlanması, tercih edilen adayın seçilme yeterliliğinin desteklenmemesi ihtimali ve adaylar arasında yetkin bir kişinin bulunmaması’ olarak sıraladılar.
Tahran'daki İmam Sadık Üniversitesi'ne bağlı META tarafından geçtiğimiz cuma ve perşembe günleri arasında yapılan son anketler, İran'da cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılım oranının yüzde 48,8 olduğunu gösterdi.
Seçilecek cumhurbaşkanının hangi sorunları çözmek için daha fazla çalışması gerektiği sorulduğunda, katılımcıların yüzde 45,2'si ‘enflasyon ve fiyat artışlarının önlenmesi’ yanıtını vererek bunun yeni cumhurbaşkanından yerine getirmesi beklenen en önemli talep olduğunu belirttiler.
Ankete göre ‘nükleer anlaşma müzakereleri, kırılgan ve düşük gelirli grupların gözetilmesi ve yolsuzlukla mücadele ve yolsuzluğa karışanların hesap vermesi’ sırasıyla yüzde 14,8, yüzde 14,2 ve yüzde 12,4 ile çözülmesi istenen sorunlar listesinin başlarında yer aldılar.
Anket, bu durumun ‘ekonomik ve geçim sorunlarının’ toplumun çoğunluğunu ilgilendiren ana konular olduğunu gösterdiğini ortaya koydu.
İranlı yetkililerin çoğunun mezun olduğu katı muhafazakar çizgideki üniversiteler arasında yer alan İmam Sadık Üniversitesi’nin yönetim kadrosunu seçen İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney’in ofisiyle yakın bağları var.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
