Tuvalet eğitimi çocuğun özerklik kazanmasında önemli olup, hayatının sonraki dönemlerinin sağlıklı gelişmesi için önem teşkil eder. 

Tuvalet eğitimi sağlıklı şekilde verilen ve tamamlanan çocuklarda, verilmeyenlere oranla hayatının sonraki yıllarında psikopatoloji oluşma sıklığı daha azalır.

Zamanında öğretilen bu davranış biçimini tüm çocukların sağlıklı şekilde tamamlaması önemlidir. 

Eğitimini vermenin adım adım nasıl olacağını, aşamalarını, özelliklerini 10 maddede şöyle belirtebiliriz:
 

1. Çocuğunuzun fizyolojik olgunluğa erişmesini bekleyin

Çocuklarda kas-iskelet sisteminin bu eğitime uygun gelişmesi ortalama olarak en erken 2 yaş civarında olur.

Çocuğun büzgeç kaslarının da bu yaşlarda işlev görmeye başladığını aklımızda tutalım.

Bu yaşlardan önce yapılan denemelerde sık altına kaçırma, güvensizlik, utanma, içine kapanma, yetersizlik duygusu gibi istenemeyen belirtiler ortaya çıkabilir.

2. Çocuğun kendini ifade edebilmesini bekleyin

"Çiş yaptım, kaka yapıyorum, çiş geliyor, kaka geliyor…" gibi ifadeler çocukların boşaltım sisteminin farkında olmalarını sağlar. Bu da çocuğun bu konuda hazır olduğunu gösterir.

Tuvalet eğitiminde kontrolün tümüyle çocuğun kendisinde olduğunun hissettirilmesi büyük önem taşır. Bunu hisseden çocuk daha çok işbirliği yaparak, daha uyumlu olur.

3. Kitaplardan yararlanın

Tuvalet eğitimini açıklar ve uygularken bu konuda klinik psikologların veya çocuk gelişimi uzmanlarının yazdığı kitapları okuyarak, çocuğunuza daha iyi anlatabilirsiniz.

4. Külotlarını çocuğunuzla birlikte alın

Tuvalet eğitiminde bir günde çok sayıda külot değiştirmek gerekebilir.

Çocukların duygusal durumlarının iyi olması ve rahat olmaları için külotlarını istedikleri renkte ve desende seçmelerine fırsat verin.

Böylece tuvalet eğitiminin gerektirdiği işbirliği daha kolay sağlanabilir.
 

Fotoğraf: Unsplash 

5. Oyuncaklardan yararlanın

Oyun oynarken oyuncakları üzerinden adım adım tuvalet eğitimini aşırı tepki vermeden çok normal olarak gösterebilirsiniz.

Zorunlu bir ihtiyaç ve davranış olduğu için maddi veya manevi bir ödül verilmesi önerilmez.

Aksi halde, her tuvalete çıktıktan sonra sizden aynı şeyleri bekleyecek ve isteyecektir.

Beklentisini karşılamadığınızda üzülecek, belki öfkelenecek, düş kırıklığı yaşayacaktır. Hatta bazı sorunlara da sebep olacak bu durum.

6. Tuvalet eğitimi sürecinde stickerlardan yararlanabilirsiniz

Kakasını her söylediğinde bir deftere bir stiker yapıştırması veya işaret koyması gibi bir eylemde bulundurun.

Bu yeni davranışın yerleşmesi için davranışın istenilen yönde değişmesi çizelgesidir. Bu eğitimde işe yarar.

7. Çocuğun biyoritmine göre tuvalete götürün

Anneler çocuklarının kaka yaptığı zamanı yaklaşık olarak bilirler. Çocuğa uygun saatlerde tuvalete gitmeyi önerebilirsiniz.

Bazı anneler her 15 dakikada bir veya her 3 saatte bir gibi sürelerde çocuğa sorup tuvalete götürebiliyor.

Bu süreler çok kısa veya çok uzun olabilir. Çocuğun biyoritmi bilinmiyorsa, saat başı önerilebilir, sonra bu süre uzatılabilir.

8. Tuvalette neler olduğunu anlatın

Çocuğunuzun göz hizasına gelinceye kadar eğilip veya çömelerek "Önce klozet kapağını kaldırıyoruz, ardından oturuyoruz", "Bu tuvalet kağıdı", "Bu sabun", "Bu lavabo..." gibi adım adım yapması gerekenleri sırayla anlatın.

Size aşağıdan yukarıya doğru bakarsa, kaygılı öğrenme olabilir ve kabızlık yaşayabilir.

9. Adaptör yaptırın veya alın

Klozetlerin üzerine ona uygun adaptörler koyabilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, çocuğun kendini bir yere konumlandırması ve ayaklarının yere basmasıdır.

Ayakları havada kalırsa, çocuk tuvalet eğitiminden korkabilir ve eğitime uyum göstermeyebilir. Çocuk önce güvende olduğunu görmek ister.

10. Sabırlı ve sakin olun

Tuvalet eğitimi ile bir-iki günde sonuç almayı beklemeyin. Bu eğitimin süresi annelerin tutumuna, çocukların hazır oluş durumlarına, anne-çocuk iletişiminin niteliğine göre 10-20 gün arasında olabilir.

Anne olarak bu dönemde olabildiğince sabırlı olmanız ve sakin kalmanız, çocuğunuzla inatlaşmamanız çok önemlidir. Bu tutumlarınız eğitimin sonucunu, başarısını ve süresini etkiler.

Tuvalet eğitimi verirken bu adımların ve özelliklerin her çocukta farklı işleyebileceği, her çocuğun özel olduğu, öğrenme süreçlerinin farklı olabileceği, işbirliği yapma düzeylerinin değişebileceği akılda tutulmalıdır. Bu konuda karar verecek olan çocuğun kendisidir, kontrol ondadır.

Tuvalet eğitimi bir anlamda "tutma-bırakma" eylemlerinin kontrol altına alınmasıdır. "Tut-bırak" komutlarını verecek olan çocuğun kendisidir, siz anne ve baba olarak onun yardımcısısınız.
 

Fotoğraf: Unsplash 

Yanlış tuvalet eğitiminin sonuçları

Tuvalet eğitimi anneleri zorlayan, korkutan bir süreçtir. Özellikle ilk çocukta deneyimsizlikten dolayı daha çok güçlük yaşarlar. Bu nedenle bazı yanlış yaklaşımlarda bulunabilirler.

Tuvalet eğitiminin 2 temel koşulu annenin olumlu tutumda olması ve çocuğun hazır olup olmadığıdır. Çocuk hazır olup olmadığının ipuçlarını verir, bunu anneler görür ve anlar.

Bu durumda annelerin yaklaşımı önemli duruma geliyor. Anneler tuvalet eğitimi uygulamasında ya çok katı ve sert ya da çok gevşek davranabilir.

Bu yaklaşımların sonuçları neler olabilir?

Titiz, sert, katı anne tutumu: Böyle anneler sabırsızdır, hemen sonuç almak ister. Temizlik konusunda titiz oldukları için aşırı özen gösterirler

. Çocuk kakasını kaçırdığında buna dayanamazlar; öfkelenir, bağırır, azarlar ve ceza verirler. Çok sık aralıklarla çocuğa kakasının gelip gelmediğini sorarlar.

Çocuk bundan bunalır ve kakası gelse bile söylemez. Anne-çocuk arasında bir inatlaşma başlayabilir. Anne kakayı sorup "yok" yanıtını aldıktan sonra dönüp mutfağa gidebilir.

Tam bu sırada çocuk halıya kakasını yapabilir. Bunu gören anne deliye döner…

Böyle annelerin çocuklarının gelecekteki kişilik özelliklerinde aşırı titizlik veya tam tersine boş vermişlik (dağınıklık, kirlilik, sorumsuzluk) görülebilir.

Çocukta utanma, çekingenlik görülebilir. Bazı uç örneklerde bunlar hastalık düzeyine bile ulaşabilir.

Gevşek, vurdumduymaz anne tutumu: Bazı anneler dağınıklıktan, kirlilikten rahatsız olmayabilir, kakadan iğrenmeyebilirler. Bu özellikleri nedeniyle tuvalet eğitiminin üzerinde pek durmazlar.

Tuvalet eğitiminde çocuğun kakasını kaçırmasını sorun gibi görmeyebilirler. "Nasıl olsa bir gün öğrenecektir" diyerek konuyu önemsizleştirirler.

Böyle annelerin çocukları da titiz annelerin çocuklarının gelecekte gösterebilecekleri 2 uç kişilik örneğinden birini geliştirebilirler: Ya annelerinin özelliklerine benzer özellikler geliştirirler, ya da tam tersi özellikler geliştirirler.

İdeal olan, bu iki anne tutumu örneğinin ortasında bir tutumda olmaktır. Bunu yapabilen annelerin çocukları tuvalet eğitimini başarıyla tamamlayabilir.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.