Ergene havzasında tüm atık su arıtma tesislerinde;
- OSB'lerde ve tekil sanayi tesislerinde oluşumundan nihai bertarafına kadar çamur kontrol/takip sistemi kurulmadığı,
- atık su arıtmalarda elektrik kontrol sistemi oluşturulmadığı (arıtma çamurları atık su arıtma sisteminde tüketilen elektriğin ortalama yüzde 40'ı tüketir),
- Deşarjlarda online debi ölçer sistem kurulmadığı ve merkezden takip edilmediği,
- atık suların illegal deşarjını önlemek için bypass sistemine son verilmediği,
- Kırklareli'ndeki tekil sanayi ve OSB'lerin (yaklaşık 20 bin m3/gün) atık suları kolektöre bağlanmadığı veya bağlanmıyorlarsa dere deşarj sınır şartlarını sağlamadığı,
- atık su arıtma tesislerinde oluşan arıtma çamurları nasıl ve nerede bertaraf edildiği ile ilgili takip ve kontrol sistemi oluşturulmadığı (arıtma tesislerinde tüketilen elektriğin yaklaşık yüzde 40 çamur sisteminde harcanıyor),
- Havzadaki atık su arıtma tesislerinde oluşması gereken çamur miktarı bilimsel olarak atık su debisine göre tespit edilmediği (beyana göre bildirimler yanlış),
- Havzasındaki atık su arıtma tesislerinde arıtma çamuru izlenmediği ve kontrol edilmediği,
- Tüm atık su arıtma tesislerinde oluşan çamurun nihai bertarafına kadar entegre takip sistemi merkezden kontrol edildiği,
- Ergene Havzası'nda oluşan tehlikeli endüstriyel arıtma çamurlarının kalorifik değeri yüksek olanlar çevresel önlemlerini almış çimento ve kireç gibi tesislerde ek yakıt olarak kullanılmadığı ve takibinin yapılmadığı,
- Havzadaki tehlikeli olan arıtma çamurları Tehlikeli Atık Yakma Tesislerinde ek yakıt olarak yakılmadığı ve takibinin yapılmadığı,
- Havzadaki gıda sanayi tesisleri atık su arıtma çamurları kompost veya biyogaz olarak kullanılmadığı ve takibinin yapılmadığı,
- Ergene üzerinde sanayi tesisleri atık sularının deşarj öncesi ve sonrası online pH, sıcaklık, ÇO, renk, iletkenlik gibi parametreler online izlemeye alınmadığı,
- Ergene Nehri'nde deşarjlarla kirliliğin yüksek olduğu yerlerde daha yakın mesafelerde daha sık numune alma noktaları ve minimum deşarjların olduğu yerlerde ise daha az numune alma noktaları oluşturulmadığı,
- Numune alma noktalarında yağışlı günlerde, geceleri ve hafta sonları numune alacak şekilde planlama yapılmadığı,
- Numune alma noktalarından alınan numunelerde, laboratuvarda pH, sıcaklık, renk, ÇO, KOI, BOI5, toplam azot, toplam fosfor, yağ-gres, toplam çözünmüş madde ve bazı ağır metallerin analizleri yapılmadığı,
- Hafta sonları, geceleri, tatil günleri ve yağışlı günlerde her bir OSB'nin deşarj noktasından numuneler alınıp analizleri yapılmadığı,
sürece Ergene Nehri çok kirli akmaya devam eder.
Ergene havzasında 2037 adet sanayi tesisi bulunuyor.
Sanayi tesislerinin yüzde 82'i Tekirdağ'da, yüzde 10'nu Kırklareli'nde ve yüzde 8'i Edirne'de.
Tekirdağ il genelinde 14 adet OSB bulunuyor. Tekirdağ ilindeki sanayi işletmelerinin sektörel dağılımı incelendiğinde;
İlk sırada yüzde 13,64 ile gıda ürünleri, ikinci sırada yüzde 11,91 ile tekstil ürünleri, üçüncü sırada ise yüzde 10,39 ile metal ürünleri sektörlerinin yer aldığı görülüyor.
Kırklareli'de cam, gıda, tekstil, tıbbi ilaç alanında önemli tesisler bulunuyor. İldeki sanayi çoğunlukla Lüleburgaz ilçesinde yoğunlaşıyor.
Kırklareli'nde 262'si gıda, 62'si tekstil, 160'ı ağaç ürünleri, 60'ı metalden kapı ve pencere, 12'si basım ve yayım, 67'si metalik olmayan mineral ürünler, 29'u kimya-plastik, 12'si enerji, 16'sı makine, 46'sı taş ocağı ve 41'i de diğer sektörlerde olmak üzere toplam 767 sanayi tesisi faaliyet gösteriyor.
Kırklareli ilindeki sanayi işletmelerinin sektörel dağılımı incelendiğinde;
İlk sırada yüzde 31,87 ile gıda ürünleri, ikinci sırada yüzde 12,40 mobilya, üçüncü sırada ise yüzde 7,69 ile ağaç ve mantar ürünleri sektörlerinin yer aldığı görülüyor. İlde 4 adet sicil almış OSB bulunuyor.
2023 yılında Ergene Nehri'nden alınan su örneklerinde kirlilik derecesinin kıta arası su kalitesi yönetmeliğine göre de 4'üncü sınıf su kalitesine düşerek en kirli su seviyesinde olduğu tespit edildi.
Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI), azot, fosfor kirlilik yüklerini nehirde arttığı, kıta arası su kalitesi yönetmeliğine göre de 4'üncü sınıf su kalitesine düştüğü söylenebilir.
Ergene'ye çamurlu atık su nehre illegal deşarj edildiği zamanlarda ciddi koku kirliliği oluşturur ve koku kirliliği, baş ağrısı, bulantı yapar.
Ergene Nehri suyu her türlü kirliliği içeren bir atık su ve tarım alanlarında kullanılması kesinlikle tehlikeli.
Ergene Nehri bu haliyle denizleri kirletmeye devam ediyor.
Istranca Dağları'ndan doğan 283 kilometre uzunluğundaki Ergene Nehri, Meriç Nehri ile birleşerek Saroz Körfezi'ne dökülüyor.
Yüzde 5 oranında katı madde içeren ve içerisinde her türlü tehlikeli kimyasal bulunan arıtma çamurları yağmurlu havalarda ve geceleri Ergeneye deşarj edildiği sürece 180 kilometrelik su yolu boyunca Ergene Nehri suyu kesinlikle tarımsal sulama amacıyla kullanılamaz.
Türkiye'nin toplam su potansiyeli 112 kilometre küp. Ergene Havzası'nda ise bu sadece 3,6 kilometreküptür.
Ergene havzasında yeraltı suyu alarm veriyor. Sanayi bölgelerinde yeraltı suyu 110-120 metre daha derinlere inmiş durumda.
Trakya'da yeraltı sularının yüzde 85'i tükenmiş halde.
Bu yüzden Ergene havzasında tüm OSB'ler ve tekil sanayi tesisleri, atık sularını ileri kademe arıtılıp tekrar kullanmadıkları ve alıcı ortama deşarj ettikleri sürece zaten riskli seviyede olan yeraltı suyu çok riskli seviyede olması kuvvetle muhtemel.
Ergene havzasında su tükendiği zaman sanayide tükenir.
Ergene Nehri'nde hiçbir canlı yaşamıyor.
Ergene havzasında çamur yönetimine bütüncül çözümler üretilmediği ve uygulanmaya konmadığı sürece illegal çamur yönetimi devam eder.
Ve havzadaki belediyelerin atık su arıtma tesislerinin, arıtma çamurlarının ve çöp depolama alanı sızıntı suyunun kontrol ve takibi yapılmalı.
Ergene Nehri istenirse tertemiz akabilir.
Ergene'de kirletici kaynakların tespit edilmesinde gelişmiş enstrümental analiz cihazlarının kullanılması;
OSB'lerden ve tekil sanayi tesislerinden Ergene Nehrine deşarj edilen atık sulardan, arıtma çamurlarından ve kirliliğin olduğu günlerde nehirden numune alınarak, LC-GC IMS/QTof ya da FTIR yöntemleriyle eşleştirme analizi yapılarak, kirliliğin kaynağı kolayca tespit edilebilir ve o tesise veya OSB'ye ciddi yaptırım uygulanabilir.
LC-GC IMS QTof/HDMS yönteminde kirlilik şüphesi bulunan tesislerden toplanan numuneler, kirliliğe sebep olan kaynağın tespiti yapılır.
Bu çalışma esnasında organik kirleticilerin varlığının tespit edilmesi temelinde yapılan çalışmada özel önişlemlerden geçirilmiş olan her bir numuneden alınan kromatogramlar ve spektrumlar karşılaştırılır.
Esas olan her bir numunede tespit edilen spesifik kütle kromatogram ve spektrumlarının kirletici kaynaklardan alınan numunelerden elde edilen kromatogram ve spektrumlarla karşılaştırılmasıdır.
Bu spesifik kütleler (marker) teşhis edilerek kaynaklarda ve kirletilmiş bölgeden alınan numunelerde araştırılır.
Şüpheli kaynaktan elde edilen kromatogram ve spektrumların incelenmesi sonucu elde edilen özel kütlelerin (marker) kirletilmiş bölgeden alınan örneklerde de tespit edilmesi durumunda kaynak tespiti yapılmış olur.
Bu tespitler özel istatistiksel algoritmalar (s-plot, multivariate test vb.) kullanılarak yapılır.
Elde edilen verilerin özel istatistik yazılım kullanılarak değerlendirilmesi sonucu elde edilen binlerce kütle; konsantrasyon, sıklık, RT, CCS gibi bileşenlerin elimine edilmesi/doğrulanması sonrasında anlamlı ve değerlendirilebilir bir veri setine dönüştürülür. Yapılan değerlendirmeler sonrasında bir karara varılır.
Bu aşamada elde edilen özel kütlelerin (marker), tesiste muhtemel kullanılan kimyasal maddeler ile doğrulanması durumu da önemli.
Bu çalışmalar organik esaslı maddeler temelinde FT-IR yöntemleri ile de desteklenir.
Ayrıca yapılan inorganik ve fiziksel test sonuçlarının da yapılan değerlendirmede destekleyici rolü dikkate alınmalı.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
