Addis Ababa'da Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ve Somaliland lideri Muse Bihi Abdi tarafından Etiyopya'nın Somaliland'daki liman tesislerine erişimini sağlamak için 1 Ocak Pazartesi günü bir mutabakat imzalandı.
Anlaşmaya tepki gösteren Somali yönetimi anlaşmanın geçersiz olduğunu ve bu eylemi bir "egemenlik ihlali ve saldırı" olarak değerlendirdiklerini söyledi.
Afrika Birliği, Türkiye, Amerika, Çin, Mısır ve Katar Somali'nin toprak bütünlüğüne vurgu yaparak Etiyopya'yı uyardı.
Prime Minister @AbiyAhmedAli and the President of Somaliland Muse Bihe Abdi have signed a historic Memorandum of Understanding in Addis Ababa.#PMOEthiopia pic.twitter.com/6lPlCoepGr
— Office of the Prime Minister - Ethiopia (@PMEthiopia) January 1, 2024
Anlaşma Somali'nin toprak bütünlüğünü ihlal ediyor
Etiyopya'nın Somaliland ile yaptığı anlaşma aynı zamanda Somaliland bölgesinin tanınması anlamına geldiği için Somali yönetimi öfkeli. Zira Somali yönetimi Somaliland'ı kendi egemenlik alanının bir parçası kabul ediyor.
Somaliland 1991 yılında Somali'den bağımsızlığını ilan etmesine karşın dünya kamuoyunda bağımsız bir devlet olarak tanınmadı.
Somaliland Cumhurbaşkanı Muse Bihi anlaşmaya dair "Burada yazılı anlaşmamıza göre, Etiyopya'ya 20 km sahil vereceğimizi ve bizi tanıyacaklarını duyurmaktan memnuniyet duyuyoruz, başbakana ve Etiyopya'ya minnettarlığımızı ifade etmek istiyoruz" açıklamasında bulunmuştu.
Somaliland, anlaşmanın bir parçası olarak Etiyopya Havayolları'ndan hisse de alacak.
Önerilen anlaşmanın ayrıntıları henüz kesinleşmemiş olsa da Etiyopya, Somaliland kıyı şeridinin 20 kilometrelik bir bölümü için 50 yıllık bir kira kontratı alacak ve burada ticari tesislerin yanı sıra, bir de askeri üs inşa etme hakkına sahip olacak.
İşte Somali'nin endişelerini artıran bir diğer nokta da Etiyopya'nın askeri üs inşa hakkını elde etmesi.
Etiyopya neyi hedefliyor?
Etiyopya, dünyanın denize kıyısı olmayan en kalabalık ülkesi.
Kızıldeniz'e erişimi güvence altına almak, bugüne kadar Etiyopyalı liderler için kilit bir stratejik öncelik oldu.
120 milyon nüfuslu ülke, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Eritre'yi topraklarına kattığında kıymetli bir kıyı şeridi kazandı.
Ancak 1993'te Eritre'nin bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana tüm kıyı şeridinden ve limanlardan mahrum kalan Etiyopya, bunun üzerine Cibuti'ye yöneldi.
Addis Ababa, Cibuti limanına bir nakliye hattı işletmeyi bile başardı.
Ancak Etiyopya'nın sadece Cibuti'deki limanlara bağımlı olması, Abiy Ahmed'in ifadesiyle "coğrafi bir hapishane" olan ülkenin ekonomisi açısından ciddi sıkıntı teşkil ediyor (Cibuti'ye her yıl 1 milyar dolar ödeniyor).
Afrika'nın ikinci en kalabalık ülkesi olan Etiyopya'nın Kızıldeniz'de daha fazla limana ulaşımı başta ekonomik olmak üzere pek çok açıdan son derece önemli.
Ülke yönetimi güneydeki komşusu Kenya'nın Lamu limanına erişim için 3 bin kilometrelik bir ulaşım hattı projesi imzaladı.
Fakat bu seçenek de hayli yüksek maliyetli olunca Etiyopya 2024 yılının ilk gününde Somaliland ile imzaladığı anlaşma ile tüm bölgeyi şaşırttı.
Savaş sinyalleri mi?
Abiy Ahmed'in, ekim ayında meclis konuşmasında sarf ettiği şu sözler bazı kesimlerce savaş sinyalleri olarak yorumlandı:
Etiyopya etrafı sularla çevrili bir ada ama susuzluk çeken bir ülke. Etiyopya'yı Kızıldeniz ve Nil belirleyecek. Bu ikisi ya Etiyopya'nın kalkınmasını sağlayacak ya da ölümüne yol açacak temel unsurlar olacaklardır.
Şimdi analistler Etiyopya'nın Somali ile bir savaşa girme olasılığı üzerinde yoğunlaşıyor.
"Anlaşma muhtemelen Etiyopya ile Eritre arasındaki gerilimi hafifletmeye yardımcı olacak" diyen Control Risks Doğu Afrika grubu analisti Robert Hutchinson, sözlerine şunları ekledi:
Abiy'in önceki yorumları Asmara yönetimini sinirlendirmişti ve Etiyopya-Eritre sınırı boyunca bazı askerî hareketler olduğuna dair haberler bile vardı. Bununla birlikte Asmara, Kızıldeniz'deki bir Etiyopya üssüne karşı dikkatli olacak, bu da Etiyopya ile Eritre arasındaki diplomatik ilişkinin gergin kalacağı anlamına geliyor.
Somalili siyasetçi ve eski Planlama Bakanı Abdi Aynte "Bu, Somali'nin egemenliğinin yabancı bir ülke tarafından (yaklaşık on buçuk yıldır) açık ara en korkunç ihlalidir" dedi.
Aynte, "Somali'nin egemenliğini en son ihlal eden ülke 2006 yılında bizi işgal eden Etiyopya'ydı ve işgal felaketle sonuçlandı. Aslında 2006 işgali bölgedeki en şiddet yanlısı militan grup olan Eş Şebab'ın yükselişine yol açmıştı, dolayısıyla bu anlaşmanın Somali'de ve bölgede neler yapabileceğini hayal edebilirsiniz" sözleriyle bölgede olası gerginliklerin altını çizdi.
Amerika merkezli Savaş Araştırmaları Enstitüsü (Institute for the Study of War) analisti Liam Karr olumsuz bir tablo çizdi:
Somali-Etiyopya ilişkilerinin kopması bölgesel terörle mücadeledeki iş birliğini zayıflatacaktır. Eş Şebab, Somalililer arasındaki Etiyopya karşıtı duygulardan yararlanarak finansman ve eleman kazanımını artırmak için Afrika Boynuzu'ndaki Etiyopya güçlerine yönelik saldırılarını muhtemelen artıracaktır. Etiyopya'nın Kızıldeniz komşuları Cibuti, Mısır ve Eritre Kızıldeniz'de bir Etiyopya üssünü tehdit olarak göreceklerdir.
Bağımsız gazeteci Shola Lawal her iki ülkenin de savaşa girmeye cesaret edemeyeceğini söyledi:
Şu anda Somali, Etiyopya'nın dengi değil. Somali'nin 20 bin kişilik bir ordusu varken Etiyopya'nın 130 binden fazla askeri var. Her iki ülke de halihazırda içeride büyük bir istikrarsızlıkla karşı karşıya. Mogadişu, silahlı grup Eş Şebab ile uzun bir savaş yürütüyor. Etiyopya, Tigray savaşının ardından Amhara bölgesinde yeni bir çatışmayla uğraşıyor.
Etiyopyalı akademisyen Mehari Taddele Maru ise anlaşmayı şu şekilde yorumladı:
Bu anlaşma Etiyopya açısından dikkatleri iç çatışmalardan, kıtlıktan ve ekonomik sıkıntılardan uzaklaştırıyor. Somaliland için, potansiyel olarak uluslararası tanınmaya kapı açarak Başkan Muse Bihi Abdi'nin hükümetini meşrulaştırıyor ancak Laascaanood ve Sool gibi bölgelerdeki çatışmaları da yoğunlaştırabilir. Somali için ise egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün ihlalidir ve anlaşmanın açıkça reddedilmesini ve Mısır, Eritre ve Suudi Arabistan gibi bölgesel müttefiklerden destek aranmasını gerektirmektedir.
Kaynaklar:
https://www.aljazeera.com/news/2024/1/6/why-is-somalia-angry-about-neighbouring-ethiopias-new-port-deal
https://www.theafricareport.com/332110/somaliland-ethiopia-port-deal-sets-neighbours-on-edge/
https://www.understandingwar.org/backgrounder/salafi-jihadi-movement-update-special-edition-ethiopia-somaliland-port-deal-alters-horn
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
