2023 yılına Rusya-Ukrayna savaşı, Hint-Pasifik bölgesindeki gerilim, Sahel bölgesi başta olmak üzere Afrika kıtasında yaşanan darbeler ve iç savaşlar, doğal felaketler, koridor savaşları, küresel örgütlerin 21'inci yüzyılın sorunlarına çözüm bulmadaki yetersizliği karşısında önem kazanan bölgesel örgütler ve son olarak Gazze savaşı damgasını vurdu. 

Geçen yıl sonunda kaleme aldığım "2023'e girerken Türk Dış Politikası" başlıklı yazımda yer verdiğim konular azalmadı, aksine Türkiye'nin etki alanına giren bölgelerde istikrarı ve barışı olumsuz tesir edecek yeni gelişmeler yaşandı.

Cumhuriyetin 100. yılını idrak ettiğimiz 2023'te Türkiye, bir asır öncesine kıyasla dış politikada çok daha karmaşık bir tabloyla karşı karşıya kalırken, Ankara bir yandan bölge ülkeleriyle ilişkilerini onarmaya devam etti, diğer yandan ortaya çıkan yeni sınamalar karşısında ulusal çıkarları çerçevesinde pozisyon almaya çalıştı. 

Bu yazıda, 2023 yılında Türkiye için önemli olan ve 2024 yılında da Türkiye'nin gündemini meşgul edebilecek yakın coğrafyamızdaki belli başlı dış politika başlıklarını genel hatlarıyla ele alacağım.

Haftaya ise, Balkanlar dahil Türkiye'nin Batı'yla olan ilişkileri, uluslararası sistemin karşı karşıya kaldığı sınamalar, koridor savaşları ve enerji gibi diğer başlıklara değineceğim. 

Rusya-Ukrayna savaşı

Türkiye 2023 yılında da savaşan taraflar arasındaki denge politikasını sürdürerek, çatışmaların sona erdirilmesi ve tarafların müzakere masasına dönmesi için çaba harcadı.

Türkiye ayrıca, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın uzatılması için yoğun diplomatik girişimlerde bulundu. Temmuz 2022'de imzalanan anlaşma bir yıl boyunca dört defa uzatıldı. Bu süreçte 30 milyon tondan fazla tahıl dünya pazarlarına ulaştı. 

Öte yandan, üçüncü ülkelerin yaptırımlarına prensip olarak katılmayan Türkiye, savaşın uzamasıyla Batı'nın artan oranda baskısına maruz kaldı.

Bu çerçevede, ABD bazı Türk şirketlerine ve şahıslara yaptırım uygulama kararı aldı. Batı'da ve özellikle ABD'de başkanlık seçimlerinin yaklaşmasının etkisiyle Ukrayna'ya yönelik bir tutum değişikliği olması beklenebilir. 

Nitekim, Zelenski'nin aralık ayında Vaşington'a yaptığı ziyaretten eli boş dönmesi ve Macaristan'ın vetosu nedeniyle AB'nin Ukrayna'ya çok yıllı yardım paketini onaylayamaması bu tutum değişikliğinin ilk emareleri oldu.

Yapılan her türlü askeri ve maddi yardıma rağmen Kiev'in hedeflerine ulaşamaması ve işgal altındaki topraklarının büyük bir kısmının hala Rusya'nın kontrolünde olması, yakın gelecekte Batı'nın Ukrayna'yı yeniden müzakere masasına dönmeye teşvik etmesine neden olabilecektir. 

Bu aşamaya gelene kadar Türkiye'nin ilave yaptırımlara maruz kalmaması için dikkatli davranması gerekecektir.

Buna ilaveten, müzakerelere yeniden dönülmesi halinde krizin en başında oynadığı arabuluculuk rolünü üstlenebilmesi için Türkiye'nin önümüzdeki dönemde savaşan taraflara eş mesafede durmaya devam etmesi "dürüst arabulucu" olabilmesi açısından elzemdir. 

Yükselen Asya 

Türkiye 2023 yılında da tarihi, kültürel ve soydaşlık bağları olan Orta Asya ülkeleriyle ve "Yeniden Asya" girişiminin bir parçası olarak Asya kıtasıyla ilişkilerini geliştirmeye devam etti.

Bu çerçevede, Türkiye Türk Devletleri Teşkilatı başta olmak üzere bölgesel örgütlerle ilişkilerini pekiştirirken, ikili ziyaretlerle eski kıtayla daha köklü ve kurumsal bir işbirliği tesis etme yoluna gitti.  

2023'te ABD'nin Çin'i çevreleme politikası, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelmesiyle ortaya çıkan boşluk ve enerji krizi nedeniyle, doğal kaynaklar açısından zengin Orta Asya ülkeleri artan oranda büyük güçlerin rekabet alanı haline gelmeye başladı.

Bu bağlamda "Orta Koridor"un da önemi arttı. Bölgede ağırlığı olan Türkiye'nin değişen küresel dinamikler çerçevesinde jeo-stratejik konumunu öne çıkartarak, Orta Asya'ya ilişkin oluşturulacak yeni stratejiler konusunda Rusya'yla olan ilişkilerini etkilemeden ABD başta olmak üzere Batı ülkeleriyle işbirliğine gitmesi, bölgesel gücüne çarpan etkisi yaratacaktır. 

Dünyadaki konumunu hem ekonomik ve de siyasi açıdan giderek sağlamlaştıran Çin ile Türkiye arasındaki ilişkilerde ise 2023 yılında olumlu gelişmeler yaşandı.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi'nin Türkiye ziyareti ve tarafların Tek Kuşak Yol ile Orta Koridor girişimlerini uyumlaştırma yönünde aldıkları karar bu bağlamda kayda değerdi. Türkiye-Çin ilişkilerindeki bu gelişmeyi Çin'in Ortadoğu'ya yönelik artan ilgisiyle birlikte değerlendirmek doğru olacaktır. 

20. yüzyılda ABD ile SSCB ve sonrasında Rusya ile denge politikası yürüten Türkiye'nin 21. yüzyıla damgasını vuracak ABD-Çin rekabeti karşısında benzer bir denge politikası izlemesi stratejik çıkarına olacaktır.

Avrupa ülkeleri iki süper güç arasında kendilerini konumlandırmaya başlamışken, Türkiye'nin de ABD ile Çin çekişmesinde Doğu-Batı ekseninde köprü rolünü güçlendirecek uzun vadeli bir politika oluşturması ve bunu tutarlı bir şekilde uygulaması önemlidir.  

Kafkaslar: Barışa hem çok yakın hem de çok uzak 

Azerbaycan'ın İkinci Karabağ Savaşı sonrasında elde ettiği zaferle Kafkaslarda değişen dengelerin sancıları 2023 yılında da sürdü.

Diasporanın da etkisiyle büyük güçleri arkasına almaya çalışan ve zaman zaman bu güçleri birbirine karşı da oynamaya çalışan Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki süregelen gerginlik ara ara sıcak çatışmalar yaşanmasına neden oldu.  

Karabağ Ermenilerinin sözde Cumhurbaşkanlığı seçimleri düzenlemeleri ve 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşmasına aykırı olarak yıl içerisinde gerçekleştirdikleri provokatif eylemler sonucunda Azerbaycan 19-20 Eylül tarihlerinde düzenlediği "anti-terör operasyonu"yla işgal altındaki topraklarını geri aldı. 

Daha önce ABD, Fransa, Rusya ve AB'nin arabuluculuğunda bir araya gelen taraflar yıl sonuna doğru doğrudan müzakerelerin yürütülmesi yönünde bazı adımlar attı.

Teknik düzeyde gerçekleştirilen temaslar neticesinde iki ülke bazı güven artırıcı önlemler üzerinde anlaştı, bu çerçevede taraflar arasında esir takası yapıldı. 

İki ülke arasındaki ilişkiler Türkiye-Ermenistan ilişkileri üzerinde doğrudan etki yaratmaya devam etti. Türkiye'de 6 Şubat'ta yaşanan depremler sonrasında Ermenistan Türkiye'ye yardım gönderen ilk ülkeler arasında yer aldı.

Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan Ankara'ya tarihi bir ziyaret gerçekleştirdi. Söz konusu ziyaret çerçevesinde taraflar arasında bazı güven artırıcı önlemler üzerinde mutabık kalındı.

Paşinyan'ın Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeniden seçilmesi sonrasında Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde düzenlenen törene iştirak etmesi de üzerindeki baskılar düşünüldüğünde, cesur bir adım oldu. 

2024 yılında Azerbaycan ile Ermenistan arasında doğrudan görüşmeler neticesinde nihai bir barış anlaşması imzalanması Türkiye ile Ermenistan ilişkilerinin gelişmesine olumlu katkı sağlayacaktır.

Öte yandan, Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinden bağımsız olarak Mirzoyan'ın Ankara'yı ziyaretinde üzerinde mutabık kalınan bazı adımların atılması normalleşme sürecine zemin hazırlamak açısından yararlı olacaktır.  
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 2/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 3/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 4/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 5/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 6/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 7/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 8/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 9/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 10/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 11/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 12/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 13/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 14/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 15/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 16/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 17/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 18/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 19/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 20/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 21/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 22/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 23/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 24/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 25/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 26/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 27/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 28/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 29/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 30/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

Ortadoğu'nun kalbi Filistin 

Geçen yılki yazımda "İsrail'de Benyamin Netanyahu'nun altıncı defa Başbakan olması ve ülke tarihinin en sağcı koalisyonunu kurması 2023'te İran'ın Suriye, Lübnan ve Filistin'de bulunan uzantıları ile İsrail arasında gerginliğin artmasına neden olabilir" değerlendirmesinde bulunmuştum.

Netanyahu hükümetinde yer alan aşırı sağcı koalisyon ortaklarının Filistinlilere yönelik provokatif eylemleri, Netanyahu'nun yıllardır Hamas'a dolaylı yoldan destek verilmesini sağlayarak Filistinlilerarası bölünmeyi körüklemesi, ayrıca İbrahim Anlaşmaları'yla birlikte Filistin'e rağmen Arap ülkeleriyle normalleşme çabaları, her geçen gün yaşam koşulları daha da kötüleşen Filistinliler nezdinde tepkilerin artmasına neden oldu. 

7 Ekim günü Hamas'ın İsrail'e karşı başlattığı Aksa Tufanı Operasyonu Ortadoğu'da esen barış rüzgarlarının Filistin meselesi çözüme kavuşturulmadan süremeyeceğini net bir şekilde ortaya koymuş oldu.  

Son üç aydır dünyanın gözleri önünde büyük bir katliam yaşanıyor, ABD başta olmak üzere hem Batı hem de Arap ülkeleri İsrail'i durdurmak için gereken kararlılığı gösterebilmiş değil. 2024'te Gazze'de hangi gelişmeleri ve senaryoları görebileceğimizi geçen haftaki yazımda aktardım. 

Geçmişten bu yana Filistin-İsrail ihtilafına endeksli olan Türkiye-İsrail ilişkileri Gazze savaşıyla birlikte kopma noktasına geldi.

Öte yandan, ABD ile Türkiye arasındaki derin güven bunalımı ABD'nin Türkiye'yi bölgedeki çözüm arayışlarından dışlamasına neden oldu.

ABD, Hamas'a destek veren ve üst düzey yetkililerine ev sahipliği yapan Katar'la müzakere sürecini yürütmeyi tercih etti.

Türkiye ise, BM Genel Kurulu'na sunulan tasarılara eş-sunucu olarak, 11 Kasım'da düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Birliği Ortak Zirvesi kararları neticesinde 7 ülkenin Dışişleri Bakanlarından oluşan Eylem Grubu'na katılarak ve Taylandlı rehinelerin serbest kalmasını sağlayarak, Gazze'ye insani ve tıbbi yardım eli uzatarak üzerine düşeni yerine getirmeye çalıştı. 

Bölgeyle tarihi bağları olan Türkiye 2024 yılında çözümün bir parçası haline gelerek, kalıcı barışın tesisi amacıyla diplomatik çabalarını artırmalıdır.

Filistin-İsrail ihtilafının sona erdirilmesi yönünde atılan adımların Türkiye'nin güvenliğine de şüphesiz olumlu yansımaları olacaktır. 

Türkiye'nin İsrail'le olan ilişkilerinin Netanyahu'nun iktidarda kaldığı sürece düzelmesi ise mümkün görünmemektedir.  

İsrail'de iki devletli çözümü destekleyecek bir iktidarın başa gelmesi halinde iki ülke arasında yeniden normalleşme adımlarının atılması gündeme gelebilecektir.  

2023'te Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır'la ilişkilerini onarmaya devam eden Türkiye'nin 2024 yılında da bölge ülkeleriyle karşılıklı çıkar temelinde kurumsal ilişkilerini geliştirmeyi sürdürmesi değişime gebe olan Ortadoğu'daki gelişmelerin dışında kalmaması ve bu gelişmelere kendi çıkarları doğrultusunda yön verebilmesi için yararlı olacaktır. 

Türkiye'nin ulusal güvenliğini doğrudan etkileyen Suriye ve Irak 

2022'nin son haftasında 11 yıl aradan sonra ilk defa Türkiye ile Esad yönetimi arasında Moskova'da Rusya'nın ev sahipliğinde resmi temaslar gerçekleştirilmiş, Suriye ile normalleşme adımları atılmaya başlanmıştı. 

2023 yılında ise, taraflar Rusya'nın arabuluculuğunda tekrar bir araya gelmiş olsa da Şam Yönetimi'nin Türkiye'yle görüşme konusundaki isteksizliği nedeniyle süreç istenilen hızda ve şekilde ilerleyemedi.

Suriye'nin Arap Birliği'ne kabulü ve Arap ülkelerinin Suriye'yle diplomatik ilişkilerini yeniden tesis etmeye başlaması da Şam açısından Türkiye ile normalleşmesi bir öncelik olmaktan çıkardı. 

İki ülke arasında terörle mücadele ve mülteciler başta olmak üzere çözüm bekleyen birçok mesele bulunmaktadır.

Ayrıca, 2024 yılında gerçekleştirilecek ABD Başkanlık seçimlerinde Donald Trump'ın yeniden seçilmesiyle Suriye'deki ABD askerlerinin çekilmesi gündeme gelebilir.

Bu durum da Şam Yönetimi'yle terörle mücadele konusunda işbirliği yapılmasını daha da acil hale getirebilir. Tüm bu hususlar ışığında, yeni yılda normalleşme adımlarına bırakıldığı yerden başlanması ve arabuluculardan ziyade Ankara-Şam hattında doğrudan müzakerelerin yürütülmesi sürecin daha sağlıklı ve hızlı ilerleyebilmesi açısından yararlı olacaktır. 

Irak Anayasası'nın 7'inci maddesi, Irak devletini Irak topraklarında komşu ülkelere tehdit oluşturacak terör örgütlerini barındırmamakla yükümlü kılmaktadır.

Ancak Irak bugüne kadar kendi sınırları içerisinden Türkiye'ye yönelik terör tehdidini bertaraf etmekte başarılı olmamıştır.

Önümüzdeki dönemde Irak'tan terörle mücadele konusunda kararlı bir tutum benimsemesinin talep edilmesi ve iki ülke arasındaki mevcut güvenlik işbirliği mekanizmalarının daha etkin bir şekilde işletilmesinin sağlanması terörün kökünü kazımak açısından elzemdir. 

Bölge dışı aktörler hem Suriye hem de Irak'tan er ya da geç çekilecektir. Bu nedenle, Şam ve Bağdat'ın Ankara'yla işbirliği yapması her şeyden evvel kendi bekaları açısından önemlidir.  

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.