Güney Afrika'yı tam manasıyla bir İngiliz sömürgesi yapan Blaıwberg Muharebesi Cape Town Muharebesi olarak da bilinmekle beraber, 8 Ocak 1806 Çarşamba günü Cape Town yakınlarında yapılan, Napolyon Savaşları sırasında küçük ama son derece önemli bir savaştı.
O zamanlar Cape Kolonisi, bir Fransız vasalı olan Batavian Cumhuriyeti'ne aitti. Batavya Cumhuriyeti, halkın egemenliğini ilan ettiği ancak birçok bakımdan Fransa'nın himayesinde olduğu 11 yıl sürdü.
Hükümet teşkilatının sadece Hollandalılar tarafından değil, aynı zamanda Fransa'da kontrolü elinde bulunduran herhangi bir hükümet tarafından da onaylanması gerekiyordu.
Bu nedenle anayasalar yalnızca Hollanda'nın koşullarını ve fikirlerini değil, aynı zamanda Paris'te yürürlükte olan düzenlemeleri de yansıtıyordu.
Cape çevresindeki deniz yolu İngilizler için önemli olduğundan, koloniyi ve deniz yolunun da Fransız kontrolü altına girmesini önlemek için İngilizler bölgeyi ele geçirmeye karar verdiler.
Temmuz 1805'te Napolyon'un Cape garnizonunu güçlendirmek gayesiyle gönderdiği Fransız birliklerini engellemek için bir İngiliz filosu Cape'e gönderildi.
İngiliz zaferinden sonra, Woodstock'taki Antlaşma Ağacı altında imzalanan bir mütareke ile barış sağlanmasıyla 19'uncu ve 20'nci yüzyıllarda bölge için pek çok sonuçları olacak olan Hollanda Cape Kolonisi üzerinde İngiliz egemenliğini kurulmuş oluyordu. 1
Cape Yarımadası'nın işgali
Bugünkü adıyla Bloubergstrand, Güney Afrika'nın Cape Town şehrinin, şehir merkezinin 15 kilometre kuzeyinde, Table Bay kıyıları boyunca uzanan bir sahil banliyösü.
Bloubergstrand adı, Afrikancada kelimenin tam anlamıyla "mavi dağ kumsalı" anlamına geliyor ve yakındaki bir tepe olan Blaauwberg'den türetilmiştir.
İngiliz sömürgeciliğinin başlarında Güney Afrika'da savaşın geçtiği yer olarak tarihte ayrı bir yeri bulunmuyor.
Bu muharebeden önce Cape Koloni, aynı zamanda askeri kuvvetlerinin başkomutanı olan Korgeneral Jan Willem Janssens tarafından yönetiliyordu.
Kuvvetler küçüktü ve Batavian Hükümeti tarafından tutulan yabancı birimleri içeriyordu.
Korgeneral Janssens'in toplamayı başardığı kuvvet, Waldeck'ten bir yabancı paralı asker alayı olan, iki düzenli Batav taburu, bir Batavian hafif ejderha filosu, bir Batavian atlı topçu birliği ve karaya oturmuş iki Fransız savaş gemisi olan Atlante ve Napolyon'dan gelen 200'den fazla denizciyi içeriyordu.
Janssens'in savaş için topladığı yerel birlikler arasında 181 yerli Koi halkı, Swellendam'dan 224 Burgher denilen Hollanda kökenli çiftçi, ejderhalar olarak örgütlenmiş olmakla birlikte vagon sürücüleri ve taşıyıcıları olarak hizmet veren 104 Mozambikli köle ile 54 Cava topçusu vardı. 2
David Baird komutasındaki İngiliz kuvveti, Ağustos 1805'te İngiltere'den ayrıldı. Filo, General Baird komutasındaki dokuz savaş gemisi ve birçok nakliye gemisini içeriyordu.
Home Riggs Popham, Cork ve Falmouth dışındaki iki filodan oluşmaktaydı. Popham 64 silahlı HMS Diadem'i amiral gemisi ile savaş gemileri arasında 64 silahlı gemi HMS Raisonnable ve HMS Belliqueur, 50 silahlı HMS Diomede, 38 silahlı HMS Leda, 32 silahlı HMS Narcissus, 18 silahlı HMS Espoir, 14 silahlı HMS Encounter ve HMS vardı. Koruyucu Doğu Hindistan Şirketi gemileri, Dutchess of Gordon, Sir William Pulteney, Europe, Streatham, Union, Comet, Northampton, Glory ve William Pitt, işgal kuvvetlerini ambarlarına taşımıştı. 3
İlk İngiliz savaş gemisi, 1805 Noel Arifesinde Cape'e ulaştı ve Cape Yarımadası açıklarında iki ikmal gemisine saldırdı.
İngiliz Hükümeti, General Baird'e koloninin 1500 kadar düzenli birlikler tarafından savunulmayacağı ve milislerin İngiliz Kuvvetlerinin gelişini bekledikleri talimatını verdi.
Temmuz ayına gelindiğinde, Ümit Burnu'nu savunan Hollanda gücü toplam tahminini 4 bin 500'e çıkmıştı.
Daha sonra, Woodruff adlı bir Kraliyet Donanması Kaptanı, temmuz ayının sonlarına ait tahminler içeren ve 1500 civarı Koi, özgür siyahlar ve her türden Burghers milisinin hazır olduğunu bildiren bir mektup gönderdi.
Ana filo 4 Ocak 1806'da Table Bay'e yelken açmıştı.
Cape Yarımadası'na İngiliz çıkarması
İngiliz General David Baird kuvvetlerine karşı Hollanda Cape Kolonisi valisi ve Hollanda Doğu Hint Adaları genel valisi olarak görev yapan Hollandalı bir asilzade Jonkheer Jan Willem Janssens yarımadayı koruyordu.
Dalgalı denizlerin neden olduğu bir gecikmenin ardından, Baird komutasındaki iki İngiliz piyade tugayı, 6 ve 7 Ocak'ta Cape Town'un kuzeyindeki Melkbosstrand'a çıktı.
Popham, küçük bir tüccarın bir dalgakıran oluşturmak için Losperd Körfezi'nde batırılmasını emretse de Baird'in birliklerindeki tekneler alabora olduğunda boğuldular.
Janssens, güçlerini onları durdurmak için harekete geçirmiş ve "Zaferin imkansız sayılabileceği ancak vatanın onuru mücadeleyi gerektirdiğine" dayanarak harbe karar vermişti.
Niyeti sahilde İngilizlere saldırmak ve ardından Fransız birlikleri gelene kadar dayanıp iç kısımlara çekilmekti.
Bununla birlikte, 8 Ocak sabahı, Janssens'in askerleri hâlâ bozkırda yavaşça hareket ederken, Baird'in tugayları Cape Town'a yürüyüşlerine başladı ve Blaauwberg dağının (şimdiki adı Blouberg) birkaç kilometre ilerisindeki yamaçlarına ulaştı. 4
Ülkenin kaderini belirleyen muharebe
Savaş, gün doğumunda karşılıklı topçu ateşi ile başladı. Bunları, Janssens'in milis süvarilerinin ilerlemesi ve her iki taraftan tüfekli yaylım ateşi izledi.
Janssens'in Waldeck'in dışında, hattının ortasına yerleştirilmiş düzenli paralı asker alayı, 71. İngiliz ayağı tek bir atış yapmadan sadece 90 metre yakınına ulaştığında sahadan kaçtı ve Batavian merkezini açığa çıkardı.
Yanlarındaki iki alay (22. hat ve 9. Batavian tüfekleri), Janssens birliklerinin bir kısmını toplayıp onları savaşta tutmayı başarsa da mühimmat eksikliğinden ötürü cephe çökmeye başladı.
200 Fransız denizci ve deniz piyadesi, her şeye rağmen kahramanca savaştı ve saldırıya diğerlerinden daha uzun süre direnebildi.
54 Cavalı topçu ve 104 Mozambikli kölenin bulunduğu merkeze yerleştirilmiş 10 adet piyade topu, ilerleyen İskoçyalılara ateş ediyordu.
71. İskoçyalının cesur bir hücumu, Cava topçularının acımasız bir savunmasının ardından silahlarını ele geçirdi.
Janssens'in merkezi çökmeye başladığında, müdavimlerinin başlattığı bir geri çekilme emri verse de yardımcı birlikleri emri hemen yerine getirmediği için bu Hollanda kuvvetlerini savaştan çekilmeye zorladı.
Janssens savaşa 2 bin 49 askerle başlamıştı. Zayiat ve firarlarda 353 asker kaybetti. Baird çeteleyi "ölen ve yaralanan 700'den fazla kişi" vermesine rağmen, üstü kapalı olarak düşmanın galibiyetini kabul etmişti.
Baird, savaşa 5 bin 399 adamla başladı ve birlikleri, 189'u yaralı ve 15'i ölü olmak üzere 204 kayıp verdi. 5
Janssens, Blaauwberg'den iç kesimlere, Tygerberg bölgesindeki bir çiftliğe taşındı ve oradan da birlikleri Cape Town'a yaklaşık 50 kilometre uzaklıktaki Hottentots Holland Dağları'ndaki Elands Kloof'a taşındı.
İngiliz kuvvetleri 9 Ocak'ta Cape Town'un dış mahallelerine ulaştı.
Kasabayı ve sivil nüfusu saldırıdan kurtarmak için, Cape Town komutanı Yarbay Hieronymus Casimir von Prophalow beyaz bir bayrak gönderdi.
Dış tahkimatları General Baird'e teslim etti ve günün ilerleyen saatlerinde teslim şartları müzakere edildi. 6
Kasaba ve Cape Yarımadası için resmi Kapitülasyon Maddeleri, 10 Ocak günü öğleden sonra, "Anlaşma Kulübesi" olarak bilinen Papendorp'ta (şimdi Woodstock banliyösü) bir kulübede imzalandı.
Kulübe uzun zaman önce yıkılmış olsa da bugün Cape Town Belediyesi Antlaşma Sokağındaki bu hadiseyi her yıl anıyor. Antlaşmanın imzalandığı ağaç bugüne kadar hayatta kaldı. 7
Savaştan sonraki durum ve İngilizlerin Ümit Burnu'nu işgali
Hollanda Doğu Hint Adaları genel valisi Janssens, kendisini ve kalan birliklerini henüz teslim etmemişti.
Aylardır beklediği Fransız birliklerinin gelip onu kurtarması umuduyla, elinden geldiğince dayanma planını uyguluyordu.
Yanında sadece bin 238 adamı vardı ve sonraki günlerde 211 kişi firar etti. Janssens bir hafta daha dağlarda direndi.
General Baird, Tuğgeneral William Beresford'u kendisiyle müzakere etmesi için göndermiş ve iki general, 16 Ocak'ta Hottentots-Holland Dağları yakınlarındaki Gerhard Croeser'e ait bir çiftlikte bir anlaşmaya varmadan görüşmüşlerdi.
Janssens, kıdemli memurları ve danışmanlarıyla görüştükten sonra, kendi ifadesiyle "acı dolu bardağın sonuna kadar içilmesi gerektiğine" karar verdi.
Teslim olmayı kabul etti ve son antlaşma maddeleri 18 Ocak'ta imzalandı. İngiliz idaresi Güney Afrika'da Hollanda'nın itibarını tamamen kırmak için ibadet özgürlüğü sağlamış ve onların yanında savaşan Müslümanlara toprak vererek kendine bağlamıştır. 8
Janssens ve Batavian yetkililer mart ayında Hollanda'ya geri gönderildiler. İngiliz kuvvetleri, Hollanda'nın koloniyi kalıcı bir mülk olarak Britanya'ya devrettiği 13 Ağustos 1814'ten itibaren Cape'i işgal etmişti 31 Mayıs 1910'da Güney Afrika Birliği'ne dahil olana kadar ülke bir İngiliz kolonisi olarak kaldı. 9
Fakat Birleşik Krallık'ın birçok önemli ticaret bağlantısı ve özellikle Güney Afrika'nın altınına ihtiyacı olduğundan bir sömürge olarak Güney Afrika İngiliz hegemonyasından ancak 1961 yılında kurtulabildi.
Özetle Blaauwberg Muharebesi 1652'de başlayan Hollanda sömürgeciliğinin fiilen sona ermesi ve Güney Afrika'da İngiliz talanının miladını belirledi.
Notlar:
1. Anderson M. R. D. (2008). Blueberg: Britain takes the cape: an account of the 1806 battle of blaauwberg and the participants as well as the causes leading up to this the second occupation of the cape by the British. M.R.D. Anderson.
2. Steenkamp W. (2011). Assegais drums & dragoons: a military and social history of the cape 1510-1806. Jonathan Ball.
3. Hutten W. Boeyens J. C. A. & Boeyens J. (201901). The 1806 battle of Blaauw Berg: an archaeological perspective (dissertation).
4. Anderson M. R. D. (2008). Blue berg: Britain takes the cape: an account of the 1806 battle of blaauwberg and the participants as well as the causes leading up to this the second occupation of the cape by the British. M.R.D. Anderson.
5. Steenkamp W. (2005). Day of destiny: the battle of blaauwberg 8 january 1806. Military History Journal 122–129.
6. Queries - the white ensign worn by nineteenth-century merchantmen -- james colnett 'of the royal navy' -- the battle of blaauwberg. (2005). The Mariner's Mirror 588–588.
7. Couzens T. (2013). South African battles (Rev. and enlarged). Jonathan Ball.
8. Dr Krynauw'un Blaauwberg tarafından yazılan Beslissing adlı kitabında yayınlanan yeni araştırmalar, Croeser'in çiftliğinin (şimdi Somerset West golf sahası) olduğunu öne sürüyor. Le Roux S. (2007). The first mosque: Caledon Street uitenhage. South African Journal of Cultural History 34–56.
9. Steenkamp W. & Gordon T. (2005). The battle of blaauwberg 200 years ago. Military History Journal|krygshistoriese Tydskrif 122–129.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
