Rusya, geçtiğimiz yıllarda tahıl ihracatı yaparak, silah anlaşmaları imzalayarak ve enerji alanında iş birliğine giderek Afrika’daki varlığını güçlendirirken Afrika, 2022'nin şubat ayında Ukrayna savaşının başlamasından sonra Rusya için önemi artan bir Pazar haline geldi.

Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, dün yaptığı açıklamada, Batılı ülkeleri, Afrika ülkelerinin liderlerinin Rus İmparatorluğu döneminin başkenti St. Petersburg’da perşembe günü yapılması planlanan Rusya-Afrika Zirvesi’ne katılmalarını engellemeye çalışmakla suçladı. Neredeyse tüm Afrika ülkelerinin zirveye katılmaması ve zirvenin engellenmesi için ABD’nin ile Fransa’nın görülmemiş baskılarına maruz kaldığını söyleyen Peskov, “Bugün Afrikalı (liderlerle) bir araya gelmemiz ve onlarla özellikle tahıl ihracatı anlaşması hakkında konuşmamız her zamankinden daha önemli” dedi.

Rusya, 2022 şubatında Ukrayna'yı işgal girişimi başlatmasından bu yana Batılı ülkeler tarafından tecrit edilirken Moskova’nın, Pekin ve Tahran gibi birkaç taraf ve bazı Afrika ülkeleri ile iletişim kanalları açık kaldı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova’nın Ukrayna’dan Afrika’ya tedarik edilen tahılı ticari ya da ücretsiz şekilde gönderebileceklerine dair güvence verdi.

Putin, Kremlin resmi internet sitesinde pazartesi günü yayınlanan bir makalesinde, Rusya ile Afrika arasındaki ‘yapıcı, kendine güvenen ve geleceğe yönelik’ olarak tanımladığı ortaklığın bugün özel bir öneme ve anlama sahip olduğunu yazdı.

Rusya Devlet Başkanı, makalesinde şu ifadelere yer verdi:

“Bu yıl yine rekor bir hasat beklediğimizden ülkemizin Ukrayna tahılını ticari ya da ücretsiz olarak temin edebileceğinin güvencesiniz vermek istiyorum.”

Putin, ilki 2019 yılında Soçi’de yapılan zirvenin ardından ikincisi olacak St. Petersburg’daki zirveyle bazı Afrika kıtası ülkelerinin liderleriyle bir araya gelecek.

Zirvenin gündeminde öne çıkan önemli maddelerden biri ise Moskova’nın, Ukrayna savaşına ve Rusya Donanması’nın Ukrayna limanlarına uyguladığı ambargoya rağmen, 2022 yazından bu yana Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden ihracına izin veren Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan bu ayın başlarında çekilmesi olacak.

Tahıl Koridoru Anlaşması sayesinde yaklaşık bir yıl boyunca Ukrayna limanlarından Afrika kıtasına ve dünyanın çeşitli bölgelerine yaklaşık 33 milyon ton tahıl ihraç edilebildi ve böylece küresel alanda gıda fiyatlarında istikrarın sağlanmasına katkıda bulunulurken temel gıda maddelerinin kıtlığına karşı duyulan korkuları azalttı. Moskova, geçtiğimiz günlerde kıta ülkelerinin ‘endişesini’ anladığını belirterek Afrika'nın bu konudaki endişelerini yatıştırmaya çalıştı.

Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre bir haberine göre Moskova, Afrika ülkeleriyle diplomatik ilişkilerini, silahlı çatışmalara tanık olan bazı bölgelerde paralı asker grubu Wagner’in varlığının artırılması gibi çeşitli yollarla Fransa gibi diğer ülkelerin nüfuzu pahasına güçlendirdi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Rusya ve Afrika’yı ‘Batı emperyalizmi karşısında yakınlaştırmak’ amacıyla yılın başından bu yana kıtayı iki kez ziyaret etmesi Moskova’nın Afrika’ya artan ilgisinin bir işareti olarak görüldü.

Rusya’nın Afrika kıtasında artan varlığı, askeri iş birliği anlaşmalarına ve sosyal medyadaki medya kampanyalarına yansırken uzmanlara göre Wagner’in Rusya’daki başarısız silahlı isyanı, Wagner üyelerinin kıta ülkelerindeki varlığının geleceğine ve operasyonlarına dair soru işaretlerinin orta çıkmasına neden oldu.

Rusya ve Afrika arasında St. Petersburg Zirvesi arifesinde iş birliği yapılan başlıca alanlar:

Tahıl: Moskova, Afrika'nın tahıl anlaşmasının askıya alınması konusundaki endişelerini anladığını belirterek kıtaya tedarik edilen Ukrayna tahılını hiçbir ek ücret talep etmeden temin edebileceğinin garantisini verdi. Rusya Devlet Başkanı Putin, ülkesinin, yaptırımlara rağmen Afrika'ya tahıl, gıda, gübre ve diğer ürünlerin tedarikini sağlamak için çalışmalarını aralıksız olarak sürdüreceğini söyledi.

Dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından biri olan Rusya, 2022 yılında Afrika’ya 11,5 milyon ton tahıl tedarik ederken, 2023 yılının ilk altı ayındaki ihracat miktarı yaklaşık 10 milyon tona ulaştı. Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İkili İşbirliğini Geliştirme Dairesi Direktörü Pavel Kalmychek, Rusya'nın Afrika'ya yaptığı ihracatın yüzde 25'ini yem olarak kullanılan buğday ve tahılın oluşturduğunu açıkladı.

Wagner Grubu: Wagner, yıllardır Libya, Sudan, Mozambik, Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki unsurları ve ‘eğitmenleri’ ile Rusya'nın Afrika ülkelerinden bazılarında askeri kolu haline geldi. Wagner'in Afrika'daki faaliyetleri, Wagner ve lideri Yevgeniy Prigojin’in Moskova’ya karşı başarısız silahlı isyan girişiminden etkilenmemiş görünüyor. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Afrika'daki Wagner üyelerinin kaderinin ilgili ülkelerin elinde olduğunun altını çizdi. Avrupalı ​​bir askeri kaynağa göre Wagner, Afrika ülkelerinde altın ve madenlerden büyük gelir elde ediyor.

Silah: Rusya, bazı Afrika ülkeleriyle silah anlaşmaları imzaladı. Silah sektöründen bir kaynağın AFP’ye yaptığı açıklamaya göre Moskova, geçtiğimiz yıllarda bu alandaki iş birliğini sürdürmeye ve güçlendirmeye çalıştı. Rus kaynak, silah alanındaki iş birliği, Sovyetler Birliği döneminden bu yana söz konusu Afrika ülkelerine tedarik edilen silahların modernizasyonunun yanı sıra yeni nesil silahların tedarik edilmesini hedefliyor. Kaynak, konuyla ilgili değerlendirmesinde, Rusya'nın silah alanında geleneksel olarak Fransa, ABD ve İspanya ile iş birliği yapmış olan ülkeler de dahil olmak üzere tüm ülkelerle çalıştığının altını çizdi.

Rusya Savunma Bakanlığı’nda Askeri Teknik İşbirliği Federal Servisi Direktörü Dmitry Shugaev 2021 yazında Afrika'ya silah ihracatının Rusya’nın yıllık toplam silah ihracatının yüzde 30 ila 40'ını oluşturduğunu açıkladı. Shugaev, 2019 yılında Afrika ülkelerinin Rusya'dan 14 milyar dolar değerinde silah talep ettiğini de aktardı. Rusya örneğin, Afrika kıtasının en büyük ordularından birine sahip olan Cezayir'in en önemli silah ihracatçılarından biridir.

Enerji: Rusya, Afrika kıtasına nükleer altyapı alanındaki teknik uzmanlığını da ihraç etmeye çalışıyor. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu (ROSATOM), 2022 yılında Mısır'ın ilk nükleer santrali olan El-Dabaa Nükleer Enerji Santrali'nin inşaatına başladı. Rusya, nükleer alandaki yetkinlik konusunda ciddi bir eksikliği olan Afrika ülkelerine ‘yüzer istasyonlar’ ihraç etmeyi istiyor. Rusya Enerji Bakanlığı'na göre Moskova'nın Afrika'da ağırlıklı olarak Rus petrol şirketi Lukoil tarafından üzerinde çalışılan birkaç petrol projesi bulunuyor. Ukrayna savaşının başlamasının ardından Batı ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı yaptırımlarla Avrupa pazarını kaybeden Moskova, petrol ve doğalgaz ihracatı için yeni alanlar açmaya çalışıyor. Rusya, bu bağlamda en önemli doğalgaz ihracatçılarından biri olan Cezayir ile enerji alanında iş birliğini güçlendirdiğini duyurdu.

Rusya Ekonomi Bakanlığı, Moskova’nın Afrika'daki yatırımlarının üçte ikisinin petrol ve doğalgazın yanı sıra uranyum, elmas ve diğer madenlerin aranması ve çıkarılmasına ayrıldığını açıkladı.

Şarku'l Avsat