Tarım sektörünün vazgeçilmez ürünü binlerce yıldan beri olduğu gibi buğday.
Pek çok gıda ürününün hammaddesi olması nedeniyle buğday kritik bir öneme sahip.
Dolayısıyla buğday alım fiyatları her zaman sadece çiftçiyi değil, herkesi ilgilendiren bir konu.
Açıklanan fiyat o sene soframıza gelen ekmeğin bile fiyatını belirleyen faktörlerden biri.
Bu yıl 6 Haziran'da yapılan kabine toplantısının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan buğday fiyatlarını açıkladı.
Yapılan açıklamaya göre Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), alım fiyatlarını ekmeklik buğdayda ton başına 8 bin 250, arpada 7 bin lira olarak kararlaştırıldı.
Son yıllarda TMO çiftçiden alımları randevu usulü yapıyor. TMO'dan randevu alan çiftçiler randevu günü giderek ürünlerini satıyor.
Ancak gelen şikayetlere göre bu yıl randevu almada ciddi sorun yaşanıyor.
Birçok çiftçi sisteme girse dahi randevu alamadığını, sistem hatası verdiğini öne sürüyor.
Yaşanan bu sorun pek çok iddianın da dile getirilmesine neden oluyor.
Kimi çiftçiler TMO'nun alım yapmak istemediği için bu yola başvurduğunu dahi öne sürüyor.
Yaşanan sorunu sebeplerini konunun uzmanlarına sorduk.
"TMO'nun depoları dolu olduğundan çiftçi kuruma ulaşamıyor"
Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, çiftçinin TMO'ya ulaşamadığını söylüyor.
Bunun TMO'nun depolarının dolu olmasına bağlayan Suiçmez, kurumun geçen yıl ve bu yıl olmak üzere çok fazla ithalat yaptığını belirtiyor.
"Çiftçi lisanslı depolara yönlendiriyor" diyen Suiçmez, "Onlarda da sıkıntı var. TMO açıkladığı fiyattan ürün almayınca da serbest piyasada fiyatlar 6 bin civarlarında. Hatta 4 bin 500'e kadar da düştü" diyor.
"Randevu alamayan üretici, ürününü tüccara düşüğe satıyor"
Belirsizliğin sürmesi nedeniyle serbest piyasada tüccarların özellikle depolama şansı olmayan küçük üreticinin ürününü ucuza kapattığını öne süren Suiçmez, "TMO randevu verdiğinde üretici gidip ürününü teslim edip parasını bir ay içinde alıyor. Ancak randevu vermeyince paraya sıkışmış olan çiftçi, daha düşük fiyat öneren tüccara vermek zorunda kalıyor" ifadelerini kullanıyor.
"4 kişi 6 gün boyunca randevu almaya uğraştık 1 kişi alabildi"
Şanlıurfa'da yaşayan ve kendisi de çiftçilik de yapan Doç. Dr. Vahap Uluç ise asıl sorunun TMO'nun günlük ürün alım kapasitesinin sınırlı olmasından kaynaklandığı görüşünde.
TMO'ya ürünü satmak için randevu almak gerektiğini hatırlatan Uluç, "Kurumun günlük alımı sınırlı olduğu için günün belli zamanlarında randevu sistemi (TMO HARS) 10 - 20 dakika için açılıp-kapanmakta. Akademik kimliğimin yanında çiftçilik kimliğim de var. Emin olun 6 gündür 4 kişi randevu almak için sistemi takip ediyoruz. Daha yeni 1 randevu alabildik" diye konuşuyor.
"Ne zaman randevu açılacağından birilerinin haberi oluyor"
Yaşanan sorunla ilgili olarak çok sayıda çiftçi ile görüştüğünü aktaran Uluç, şöyle bir iddiada bulunuyor:
Çiftçilerin iddiasına göre randevu sisteminin ne zaman açılacağından birilerinin haberi oluyor. Daha çok bu kişiler randevu alıyor. Çiftçi ekim süresince borca aldığı tohum, ilaç ve kimyasal gübre gibi girdilerin ödemesini yapmak için mecburen ürününü TMO'nun belirlemiş olduğu alım fiyatının 2 lira aşağısında piyasada satmak zorunda kalıyor."
"Tüccarlar, çiftçiden ucuza aldıkları ekmeklik buğdayı TMO'ya pahalıya satıyor"
Uluç, bu şekilde kimi tüccarların ÇKS'sı (çiftçi kayıt sistemi) boşta kalan çiftçilere gelip belli bir miktar para karşılığında onların ÇKS'sini kullanıp piyasada 6,5-7 TL'ye aldıkları ekmeklik buğdayı TMO'da 9 TL'ye; 7,5-8 TL'ye aldıkları makarnalık buğdayı da 10 TL'ye satıyorlar" iddiasında bulunuyor.
"Çiftçiler randevu almak için referans bulmaya çalışıyor"
Tüccarın bu şekilde oturduğu yerde 100 tonluk buğday satışından sıfır maliyetle 200 bin lira kazandığını savunan Uluç, şunları söylüyor:
"Şunu yakından biliyorum: Çiftçiler TMO'dan randevu almak için referans bulmaya çalışıyor. Bu olumsuz durumun önüne geçmenin iki yolu var. Birincisi TMO günlük alım kapasitesini arttıracak. İkincisi de randevu saati belli olacak. Çiftçi birkaç tüccarın insafına bırakılmamalı."
Buğday fiyatları neden düşük?
— Ergin KAHVECİ (@erginkahveci06) June 17, 2023
Neden TMO (yeterli) alım yapmıyor?
Dünya Tahıl Konseyi mayıs ortası verileri diyor ki, Türkiye tarihinde olmadığı kadar Buğday açılış stoğuna sahip.
Sormanız gereken soru şu: Buna yol veren kim ve neden?
Anlattık ama duyurmayı başaramadık. pic.twitter.com/Res4pIFumZ
İYİ Partili Kahveci'nden "neden TMO yeterli alım yapmıyor" sorusu
İYİ Parti Tarım ve Kırsal Kalkınmadan Sorumlu Başkan Yardımcısı Ergin Kahveci ise 17 Haziran 2023 Cumartesi günü attığı twette şu ifadeleri kullandı:
Buğday fiyatları neden düşük? Neden TMO (yeterli) alım yapmıyor? Dünya Tahıl Konseyi mayıs ortası verileri diyor ki, Türkiye tarihinde olmadığı kadar Buğday açılış stoğuna sahip. Sormanız gereken soru şu: Buna yol veren kim ve neden? Anlattık ama duyurmayı başaramadık."
"Alım yapılmaması depolama sorununu doğuruyor"
Konuya dair aradığımız Kahveci, TMO'nun alım fiyatını açıkladığını hatırlatarak "Neredeyse 10 gün alım oldu daha alım yok. Verdiği fiyattan alıp almayacağı da belli. Almadığı zaman çiftçinin iki tane yolu var. Bir ya bir depo bulup depoya koyacak ya da küçük çiftçilerin de aracıları var. O aracılar diyelim beş ton ürününüz var. Gidip onların deposuna da koyabilirsiniz ancak bu durumda da para alıyorlar" diyor.
Depolama sorunu nedeniyle çiftçilerin mecburen ürünlerini satmak zorunda kaldıklarını belirten Kahveci, Türkiye'nin Rusya ve Ukrayna buğdayının uluslararası piyasaya ulaştırılması için tarafı olduğu "Tahıl Koridoru" planı kapsamında geçen yıl yüklü miktarda tahılı uygun fiyata alarak depoladığına dikkati çekiyor.
Randevu verilmemesi de alım yapmak istememenin bahanesi
Kahveci'ye göre TMO'nun depoları ağzına kadar dolu. Bu nedenle depolamalarda bölgelere göre dağılımın yapılması hayati önem taşıyor.
"Sakarya'daki depoda yer olsa, Urfa'daki çiftçiye ne faydası olabilir" diye soran Kahveci, "Randevu verilmemesi sorunu da bundan kaynaklı. TMO'nun satın almak istememesinin bahanesi de budur" diyor.
TMO'dan açıklama: Sorun herkesin aynı anda aynı gün satış yapmak istemesinden kaynaklanıyor
Konuyla ilgili TMO'dan bir yetkiliye de ulaştık.
İsminin haberde kullanılmasını istemeyen yetkili yaşanan sorunun üreticilerin aynı anda, aynı zaman için randevu almak istemesinden kaynaklandığı iddiasında.
Yetkili şunları söylüyor:
TMO, piyasada en yüksek fiyatı veren kurum. Bu nedenle bütün üreticiler, TMO'ya satmak istiyor. TMO randevuları aynı anda açmıyor. Çünkü her yerde hasat aynı anda başlamıyor. Randevu sistemini yıllardır uyguluyoruz. Bu konuda ciddi tecrübe sahibiz. İhtiyaca göre açıyoruz. Başkasının yerine randevu alma gibi suiistimalleri de önlemeye çalışıyoruz. Taleplere yetişmek için hafta sonları da çalışıyoruz. Fazladan mesai yapılarak günlük alım miktarları en az 2 katına çıkarıldı. Bu şekilde 14-20 günde bütün talebi karşılayacağız. Yaşanan sıkıntı herkesin aynı anda aynı gün satış yapmak istemesinden kaynaklanıyor."
© The Independentturkish
