İstanbul’da kuvvetli yağış sonrası sermayesi su baskınında kalan esnafın maddi zararı netleşiyor. Selden en fazla etkilenen Eminönü Yeraltı Çarşısı'ndaki dükkanların binlerce ürünü kullanılamaz halde. Bayram için yüklü mal alan kimi esnafın 9 bin çift ayakkabısı, kiminin de 132 bin liralık bijuterisi çöpe gitti. Neredeyse kaybı 90-100 bin liranın altında olan dükkan yok. Görüştüğümüz kişiler arasında zararı 100 bin lira olan da var 500 bin lira olan da… Eminönü Yeraltı Çarşısı'ndaki 23 dükkandan 5’inin maddi kaybı 1.4 milyon lirayı buluyor. Ortalama 200 bin liradan hesaplandığında ise toplam zarar 5 milyon liraya yaklaşıyor. Kısaca zarar büyük, ancak sigortalı sayısı çok düşük.
Esnafın 6 aylık kirası valilikten
Çarşı esnafına göre, selin vurduğu 23 dükkan arasında sigortalıların sayısı 6’yı geçmiyor. Nedenleri farklı. Kimi, “Sigorta yaptıramıyoruz, çünkü kiramızı zor ödüyoruz” derken, kimileri de faiz hassasiyetini dile getiriyor. Kiralar ise ortalama 6 metrekare bir yerde 8 bin 500 lira. Su baskınıyla milyonlarca lira zarara uğrayan esnaf, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya’nın, kira yardımı açıklamasından memnun. Konuştuğumuz kiracılar, kendilerini ziyaret eden Vali Yerlikaya’nın 6 aylık kiranın karşılanacağı, kalan 6 ay için de İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile görüşeceğini söylediğini, bu kira desteğinin de yaralarını sarmaya yardımcı olacağını dile getirdi.
Kanal halen kokuyor
Temizliğin sürdüğü Eminönü Yeraltı Çarşısı halen yaya geçişine kapalı. Belediye ekipleri de temizliğe yardım ediyor. Tesisatı zarar gören bazı esnafın elektriği kesik. Dükkanlarda mal tahliyeleri ise sürüyor. Çarşı, çantadan gömleğe kullanılamaz hale gelen büyük çöp poşetleriyle dolu. Sel baskınının üzerinden 5 gün geçmesine rağmen kanal kokusu halen gitmemiş. Kurtarılarak merdivenlere taşınan bazı ıslak eşyaları ise yoldan geçenler ve Arap turistler meraklı bakışlarla seyrediyor. Sermayesini sele kaptıran çarşı esnaflarından biri İlhan Çetinkaya.
Kurtarabildiği az sayıdaki güneş gözlüğünü bir yandan temizliyor, bir yandan kuruması için merdivenlere seriyor. Çetinkaya, uğradığı zararın bilançosunu şöyle açıklıyor:
Bin şapkamız vardı hepsi ıslandı. Bin 200 saat, 132 bin liralık bijuteri, 4 bin gözlük ve 25 bin liralık şallar vardı. Hepsi gitti. Dekorasyon da gitti. Dükkanla birlikte yaklaşık 250 bin liralık zarar oluştu.
Kiramızı zor ödüyoruz
Kira borçlarının bulunduğunu, aylık 9 bin 500 lira kira ödediğini söyleyen İlhan Çetinkaya, zararını karşılayacak sigortasının da olmadığını belirterek, “Kirayı zaten zor yetiştiriyoruz” dedi.
Alt geçitte işlerin eskisi gibi olmadığını dile getiren Çetinkaya, bunun nedenlerini şöyle özetledi:
Önceden karşıya geçişlerde alt geçit kullanılıyordu. İnsanlar gelip geçerken, bir kalem de olsa alıyordu. Ancak caddeden ışıklarla geçiş verilince insanlar burayı daha az kullanmaya başladı. Bu da satışlarımızı etkiledi.
Kendilerini ziyaret eden İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na da bu sıkıntılarını anlattıklarını dile getiren Çetinkaya, İmamoğlu’nun, “Bütün sıkıntıları gidereceğim” dediğini, ayrıca temizliğe yardım için kendilerine ekip gönderdiğini sözlerine ekledi.
İBB ekipleri yağmurdan yarım saat sonra geldi
Eminönü Yeraltı Çarşısı'nda yıllardır kepenk açan Abdullah Hiçyılmaz’ın 6 bin ürünü de su baskınında kalmış. “Sadece iki gömlek kurtarabildik” diyen Hiçyılmaz, “Tişörtler, gömlekler, çocuk takımları vardı. Yaklaşık 90 bin liralık bir zararımız var. 15 bin liralık dekorasyonumuz da gitti. Sigortamız yok” dedi.
Belediyenin kendilerini yalnız bırakmadığını belirten Hiçyılmaz, kuvvetli yağıştan yarım saat sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin ekip gönderdiğini, 5 tane su motoruyla suların çekildiğini belirtti. Sel baskını sonrası devletin kendilerine el uzattığına işaret eden Hiçyılmaz, esnafı ziyaret eden Vali Yerlikaya’nın da hem kira, hem de KOSGEB’den 100 bin TL’ye kadar faizsiz kredi müjdesi verdiğini dile getirdi.
8-9 bin çift ayakkabı gitti
Ayakkabı satan ve temizliğe 3-4 kişiyle devam eden bir başka esnaf, “Bayram dolayısıyla mal almıştık, selde 8-9 bin çift ayakkabı gitti. Yaklaşık 400 bin liraya yakın bir zararımız var. Sigortamız olduğu için bunun bildirimini yapacağız” derken, bir başka kiracı, “Çantalar, kemerler, elektronik aksesuvarlar, gözlükler, kılıflar gitti” sözleriyle uğradığı kaybı dile getirdi.
Pantolon, kemer, ayakkabı, çanta ve kemer satan Hakan Gülçek, maddi kayıplarının yaklaşık 150 bin lira olduğunu, sigortalarının da bulunmadığını açıkladı.
Sular 2.5 metreye kadar yükseldi
Yeraltı Çarşısı'ndaki dükkanda kiracı olan Aziz Arıcı da su baskınında şapkalar, kılıflar, kulaklıklar, saatler, montlar, tişörtler ve gömleklerin zarar gördüğünü, sergilenenlerin yanı sıra kutuda olan ürünlerin de kullanılamaz hale geldiğini bildirdi. Dükkanındaki ürünlerden sadece gömleklerin 150 bin lira tuttuğunu belirten Arıcı, yaklaşık 500 bin liralık bir zararın söz konusu olduğunu, sigortalarının da bulunmadığını dile getirdi.
Bir başka esnaf, 6-7 metrekarede kiraların 8 bin 500 lira olduğunu, Yeraltı Çarşısı'nda 23 dükkan bulunduğunu, sigortalı sayısının ise 6’yı geçmediğini söyledi. Kadın giyim ürünleri satan Sedat Akbal ise kuvvetli yağış sonrası alt geçitte suların 2.5 metre yükseldiğini, kendilerinin de 3 bin 400 parça mallarının zarar gördüğünü ifade etti. Sigortalarının bulunmadığını belirten Akbal, aylık kiralarının da 10 bin lira olduğunu sözlerine ekledi.
Zararın yüzde 75’ini sigorta ödüyor
Her ne kadar sigortalılık düşük olsa da poliçe bedellerinin çok yüksek olmadığını görüyoruz. Ancak sigortacıların da kendine özgü kriterleri var. Sigorta acentelerinden edinilen bilgilere göre, örneğin 100 bin liralık bir mal için ödenen yıllık prim bedeli 1000-1500 TL civarında. Bu da aylık 83 ile 125 TL’ye denk geliyor. Zarar tanzim edilirken yaklaşık yüzde 25’i muaf tutulurken, geri kalan kısmın zararı ödeniyor. Yani, 100 bin TL’lik malın hepsi zayi olduğu düşünüldüğünde, 75 bin TL’lik zararı sigorta ödüyor.
Elektrik, su gibi ihtiyaç kalemi
Sigortanın, basiretli tüccarın para kazanırken fizibilitesinde yer alması gereken bir kalem olduğuna işaret eden IBS Sigorta ve Reasürans Brokerliği Genel Müdürü Murat Çiftçi ise sigortanın, elektrik, su, doğalgaz gibi bir ihtiyaç kalemi olduğunu söyledi.
Çiftçi, poliçe bedelleriyle ilgili şu bilgileri verdi;
Örneğin sel poliçesi alınsaydı metrekareyle doğru orantılı olacaktı. En küçük metrekareyle doğru orantılı 500-600 liradan başlar, büyüklerde 10 bin, 20 bin liraya kadar çıkar. Bunlar yıllık rakamlar. Yine, dükkan yeniden faaliyete geçene kadar ki kar kaybı bile sigortadan tanzim edilebilir.
Taşkınlara karşı risk haritaları hazırlığı
Su baskınlarını değerlendiren uzmanlar ise alt yapıyı iyileştirmenin tek başına yeterli olmadığı görüşünde. Yeşil Bina ve Kentleşme Uzmanı, Altensis Kurucu Ortağı Emre Ilıcalı, binalarda etkin bir sürdürülebilir yağmur suyu yönetimi yapılmasının, şebeke yükünü en az yüzde 20 azaltacağını söyledi.
AB direktifleri gereğince, İstanbul’un taşkın riskini yönetebilmek için risk haritalarını hazırlamakta olduğunu da hatırlatan Emre Ilıcalı, sözlerini şöyle sürdürdü:
Bu haritalarda düşük ve yüksek taşkın riskine sahip alanlar belirleniyor. Bunun bir sonraki adımı, ortaya çıkacak risklere cevap vermek üzere Taşkın Riski Yönetim Planlarının hazırlanmasıdır. Bu çalışmaların bir an önce tamamlanması, özellikle kentsel dönüşüm sürecinin daha planlı yapılabilmesi adına önemli bir adım olacaktır.
© The Independentturkish
