Sudan'da savaşan taraflar, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in Suudi Arabistan ve BAE ile koordineli olarak yaptığı çağrıya karşılık verip ateşkesi kabul etse de çatışma devam etti ve Amerikalı diplomatik konvoy, şiddet olaylarında ateş altında kaldı.

ABD ve Batı, savaşın devam etmesinden yana endişeli, ancak baskı yapmak için ellerinde çok az kart var.

Washington krize ve krizin bölgeye ve kendisinin bölgedeki çıkarlarına yansımalarına nasıl bakıyor?

Gelecekte durumu değiştirmek için başka seçenekleri var mı? 

Washington'ın korkusu

Dışişleri Bakanı Blinken'in, Sudan'da savaşan iki general, yani ülkenin fiili yöneticisi Genelkurmay Başkanı Abdülfettah el-Burhan ve paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) Komutanı Muhammed Hamdan Dagolo Hamidti ile yürüttüğü çabalar henüz kayda değer bir başarı ortaya koymadı.

Nitekim yüzlerce kişinin ölmesine ve yaralanmasına yol açan silahlı çatışmalar, ateşkesin salı akşamı başlaması öngörüldükten sonra da devam etti.

Görünüşe göre bu, çatışmanın uzun süre devam etmesinin Sudan içinde ve dışında çeşitli olumsuz etkiler doğuracağından çekinen ABD'yi oldukça rahatsız ediyor.  

Endişe, Washington ve Batı başkentlerindeki analistlerin, taraflardan biri Hartum'daki önemli sivil ve askerî devlet kurumlarını güçlü bir şekilde ele geçirene kadar güvenilir bir ateşkese ulaşmanın zorluğu konusundaki öngörülerine dayanıyor.

Bu demek oluyor ki aktif bir silahlı çekişme, özellikle iki tarafın da en güçlü olarak kendisini gördüğü bir durumda uzun sürebilir.

Kentsel bölgelerde hava gücüne ve savaş deneyimine sahip olan ordunun, HDK'ye karşı daha iyi bir konumda olması mümkün.

Ordunun, ateşkes anlaşmasına ilk tepkisi de HDK'nin, uğradığı ağır yenilgiyi örtbas etmek ve komşu ülkelerden askerî yardım sağlamaya çalışmak için ateşkes istediğini söylemek oldu. 

Bununla birlikte HDK, bir milisten daha fazlası. Zira Sudan'da derin köklere ve silah donanımına sahip. Üyelerinin sayısının yaklaşık 100 bin olduğu tahmin ediliyor.

2003'te başlayıp yıllarca süren savaş sırasında Darfur bölgesinde şiddetli kontrol sağlamaya çalışan Cancavid milislerinden ortaya çıktığı zamandan bu yana da genişlemeyi başardı.

Bu yüzden de şimdiye kadar görünen o ki Sudan Silahlı Kuvvetleri'ne güvenmiyor. Nitekim onu, ateşkes anlaşmasını ihlal etmekle suçladı ve "darbe güçlerinin ahde vefasının olmadığını" uluslararası topluma duyurmanın önemli olduğunu söylüyor. 

Varoluş mücadelesi

The Washington Post gazetesinden Ishaan Tharoor, geçen cumartesi günü patlak veren çatışmanın "iç savaş alametleri taşıdığını" söyledi.

Bu iki taraf, 2019'da eski Cumhurbaşkanı Ömer Hasan el-Beşir'i devirmeye karar veren askerî kurumun bir parçasıydı.

Daha sonra el-Burhan ile Hamidti, 25 Ekim 2021'de sivil yönetimin kırılgan hükümetini düşürmek için iş birliği yaparak sivil muhalifleri ve demokrasi yanlısı aktivistleri kullandı.

Bu ikili şimdi, uzun süredir milisler ve isyan hareketleri tarafından parçalanan bir ülkede klasik bir iç çatışmaya kilitlenmiş durumda. 

Uluslararası Kriz Grubu'ndan kıdemli Afrika Boynuzu analisti Alan Boswell'e göre iki taraf da ülkenin dört bir yanında askerî üslere sahip ve bu savaşa varoluş penceresinden bakıyor.

Bu nedenle savaşın devam etmesi bunun, Sudan'ın kontrolünü ele geçirecek olan için gerçek bir iktidar mücadelesi olduğunu teyit ediyor. 

İki generalin, geçtiğimiz aralık ayında uluslararası planda desteklenen ve sivil bir yönetim için bir yol haritası sağlamayı hedefleyen bir anlaşma taslağını imzalamasından sonra Sudanlı aktivistler, bu anlaşmanın iki tarafı eşitlemek suretiyle Hamidti'yi el-Burhan için doğrudan bir tehdit seviyesine çıkardığı ve gerilimlerin, HDK'nin orduyla bütünleşmesi için kısa bir zaman çizelgesi belirlemedeki başarısızlığı artırdığı konusunda uyarıda bulundu.

Bazı gözlemciler Sudan'da olanları, seçilmiş bir hükümete geçişin ardından iktidar koridorlarından kovulmamak için çaresiz kalan iki adam arasındaki bir savaş olarak görüyor.   

Hamidti, on binlerce askere komutanlık etse de el-Burhan, hava kuvvetlerinin kontrolünü elinde tuttu.

Nitekim ticari görüntüleme şirketleri Planet Labs ve Maxar Technologies tarafından sunulan uydu görüntüleri, yaklaşık 20 askerî uçağın hasar gördüğünü ya da imha edildiğini gösteriyor ki bu, el-Burhan tarafından kontrol edilen toplam uçaklara nispeten küçük bir sayı. 

Dış tehlikeler

Hükümetin kurulamaması ve ülkenin ekonomik ve güvenlik durumunun kötüleşmesi, çeşitli askerî ve sivil tarafları Aralık 2022'de bir çerçeve anlaşma imzalamaya sevk etti ve bu anlaşma, siviller ve uluslararası toplum ile bölgesel topluluklardan önemli ve etkili taraflarca geniş bir kabul gördü.

Ancak demokrasiye doğru siyasi geçiş sürecini yöneten el-Burhan ve Hamidti'yi bu süreci reddedip HDK'yi Sudan ordusuyla bütünleştirme konusunda isteksiz davranmaya iten birkaç sebep var.

Bu durum, sivil yönetimin hızlı bir şekilde geri getirilmesine yönelik umutları boşa çıkarıyor ve ABD yönetiminin yoğun bir şekilde çabaladığı üzere durum hızlı bir şekilde kontrol altına alınmazsa Sudan'ın sınırları ötesindeki birçok etkin dış aktörün müdahale etmesi riskini taşıyor. 

New Lines dergisinden Matthews Nashed'e göre "sonunda savaş, Sudan'ın komşuları Çad, Mısır, Eritre ve Etiyopya gibi komşularını çatışmaya çekebilir. HDK ya da ordudan hangisinin diğerini alt edeceğini kimse bilemez, ancak bu iki tarafın çabaları bölgeyi alt üst edebilir."

Rusya ve Wagner'in parmağı

ABD; Mısır ve etkili birkaç Arap ülkesinin Sudan'da mevcut hükümetin başı olması itibarıyla el-Burhan'a verdiği desteği izliyor.

Rusya ile Wagner Grup'un, Hamidti liderliğindeki HDK ile ilişkilerini ve açık iletişimini geliştirmesi de ABD'yi rahatsız ediyor.

Hamidti, Sudan'daki kârlı altın madenlerinin büyük bir kısmını kontrol ediyor ve bu madenler ona, kaçırılarak Rusya'nın eline düşen ham petrolün yasadışı ticaretiyle beslenen açık ve bağımsız bir finansman hattı sağlıyor.

Washington'daki araştırmacılar, Wagner'in bölgedeki etkinliğinin genişlemesinden yana endişeli. Nitekim Wagner, Mali ve Burkina Faso'da darbe planlayanlarla ilişki kurdu ve Fransız ve Amerikalı yetkililerin Kremlin'in karışık Sahil bölgesinde artan etkinliği konusunda uyardığı bir zamanda Orta Afrika Cumhuriyeti'nde isyanla mücadele operasyonları gerçekleştirdi. 

Wagner, Orta Afrika Cumhuriyeti'nde de faaliyet gösteriyor ve insan hakları toplulukları, bu özel Rus grubun üyelerini madencilik sahalarında sivilleri öldürmekle suçluyor. 

Dahası, çeşitli bölgesel güçler Sudan'ın Kızıldeniz kıyısını gözetliyor. Moskova'ya, Hint Okyanusu'na giden bir yol sağlayacak olan Sudan'da bir deniz üssü kurmak için muhtemel bir anlaşması olan Rusya da söz konusu güçlerden biri.

Aynı şekilde BAE, Sudan'daki uzun vadeli stratejik çıkarlarını korumayı hedefliyor.

Küresel bir güvenlik araştırmaları merkezi olan Soufan Center'ın yayınladığı siyasi bir özete göre BAE, iki BAE'li şirketin Sudan'ın Kızıldeniz kıyısında yeni bir liman inşa etmesi için el-Burhan liderliğindeki Sudan hükümetiyle 6 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. 

Kahire için bir fırsat

The Washington Post gazetesi, siyasi analist Kholood Khair'ın şu sözlerini aktardı: 

Ukrayna savaşı sonrası bir dünyada Hamidti'nin Rus Wagner grubu ile bariz ilişkisi onu Sahil bölgesindeki uluslararası tuzakların hedefi haline getirdi. Örneğin Kahire, Hamidti'nin ortadan kaldırılması ihtimalini kaçırılmayacak bir fırsat olarak görüyor olabilir. Ona göre zamanlama da uygun, zira Batı şu an eski Fransız sömürgelerinin yönetiminin Moskova'nın çıkarına uygun düşecek şekilde dönüşmesinden kaynaklanan domino etkisini durdurmakla meşgul.

Son yıllarda Suudi Arabistan ile BAE'nin Sudan'daki barışçıl çözüm için ortaya koyduğu bölgesel girişimleri destekleyen Mısır, aynı zamanda el-Burhan'ın en açık destekçilerinden biri.

Nitekim Kahire onu, istikrar için bir kale ve Nil Nehri üzerindeki dev Rönesans Barajı'nın inşası konusunda Etiyopya ile jeopolitik anlaşmazlıklarda potansiyel bir müttefik olarak görüyor.

Bundan dolayı Hamidti'nin güçlerinin, bir grup Mısırlı askeri Sudan'da alıkoyduğuna dair haberler, çatışma dairesini genişletme riski taşıyan bir adım olarak görülüyor. 

Bazı siyasi gözlemciler, uzayan bir çatışmanın bölgedeki radikal İslamcılar ile Rusya destekli isyancılara fayda sağlayabileceğine dair uyarıda bulundu.

En kalabalık Arap ülkesi olan Mısır'ın endişesi bu uyarıyla birlikte belki de ikiye katlandı.

Bu durumun, Kızıldeniz üzerinden Mısır'daki şiddet yanlılığını körüklemesinden ve bunun da ticareti ve ekonomik büyümeyi baltalamasından korkuyor olabilir.

Nitekim Sudan'da daha önce yaşanan çatışma, genellikle komşu ülkelere zarar verdi. 

Bölgenin istikrarına yönelik zarar

ABD, Suudi Arabistan ve BAE'nin öncülüğündeki barış çağrısını bir yana bırakırsak, Sudan'a komşu ülkeler büyük oranda sessiz kaldı.

Bu ülkelerin yine de, sükuneti yeniden sağlama ve ateşin kendilerine sıçramasını önleme çabasıyla kulis arkasında ayrı ayrı telefon görüşmeleri gerçekleştirdiğini söyleyen Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nden Cameron Hudson şu uyarıda bulunuyor:

Sudan'ın Güney Sudan, Çad, Libya, Etiyopya ve Orta Afrika Cumhuriyeti gibi komşuları, kendi sınırları içerisinde zaten birçok sıkıntı yaşıyor. Bu sorunlar, Sudan'daki hadiselerden sonra daha da artabilir.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 2/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 3/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 4/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 5/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 6/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 7/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

• 8/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 9/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 10/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 11/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 12/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 13/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 14/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 15/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 16/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 17/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 18/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 19/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 20/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 21/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 22/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 23/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 24/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 25/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 26/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 27/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 28/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 29/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 30/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

Eski Güney Sudan Petrol Bakanı Ezekiel Lol Gatkuoth, Sudan'daki istikrarsızlığın bölgenin istikrarsızlığı anlamına geldiğine ve onlarca yıl süren iç savaştan sonra Sudan'dan ayrılan Güney Sudan'ın da bundan etkilenen ilk ülke olabileceğine dikkat çekiyor.

2011 yılında Sudan'dan bağımsız olduğundan bu yana iç savaş ve yolsuzlukla boğuşan Güney Sudan, gelirinin yüzde 90'ını sağlayan petrol sahalarına bağımlı.

Ve petrol ancak, Sudan üzerinden Kızıldeniz'e uzanan bir boru hattıyla ihraç edilebiliyor. Yani petrol üretimi ve Sudan ile ticaret, büyük ölçüde zarar görebilir. 

Petrol ihracatının sekteye uğraması, Güney Sudan'ın yıkımına yol açabilir. Nitekim bu ülkedeki aşırı enflasyon aileleri yoksullaştırdı.

Ayrıca dış yardım ödeneklerinden maaş almayan askerler ve silahlılar, yağma yaparak insani yardım alanında çalışanları öldürdü. 

Sudan ile aşılması kolay uzun sınırları paylaşan Çad da çatışmanın devam etmesinden korkuyor. Zira isyancılar ve milisler, iki ülke arasındaki ortak çölü geçebilir.

En önemlisi de Sudan'ın batısındaki Darfur bölgesinden gelen ve Çad'da ailevi bağlara sahip olan Hamidti'nin sınır bölgesinde derin ilişkileri var.

Ayrıca kendisine bağlı HDK milisleri de BM'nin Darfur'da 20 yıl süren savaş esnasında toplu gasp yapma, köyleri yakma ve öldürme gibi suçlarla itham ettiği kötü üne sahip Cancavid güçlerinden doğdu. 

İki Batılı diplomatın kanaatine göre Çadlı yetkililer, Hamidti'nin bölgesel arzular beslemesinden de endişe duyuyor.

Bu Çad'ın, cumartesi günü çatışmanın kendi topraklarına sıçramasını önlemek adına Sudan'la olan sınırlarını alelacele kapatmasını kısmen açıklıyor.

Ancak Hamidti'nin güçlerinin Darfur'a itilmesi halinde Darfur, önümüzdeki yıllar boyunca savaşçılar ve silahlar için bir kaynak olabilir ki bu da Çad'ın istikrarını sarsabilir. 

King's College London'da araştırmacı Magac Dagot, Sudan'ın yönetilemeyen bir alan haline geldiği anda teröristlerin önünde geniş hareket alanları açılması konusunda uyarıyor. 

ABD ve Batı'nın zayıf etkisi

Son şiddet eylemleri, nispeten beklenmedik olsa da olan bitenler, birçok yönden Sudan'ın tarihî bağlamında alışılmadık bir şey sayılmaz.

Zira ordu, her zaman siyasi dönüşümlerin merkezinde oldu. Sivil yönetimin direnişi ise 1956 yılındaki bağımsızlıktan bu yana normalden daha fazlaydı.

Nitekim Sudan, herhangi bir Afrika ülkesinden daha fazla darbeyle yüzleşti ve bağımsızlıktan sonra 1958, 1969, 1985, 1989, 2019 ve 2021 yıllarında olmak üzere 6 darbeye sahne oldu. 

Ayrıca Blinken, pazartesi günü gazetecilere verdiği demeçte Sudan'daki insanların ordunun kışlalarına dönmesini istediklerini söyledi.

Ancak ABD ve Batılı müttefikleri halihazırda çok az etkinliğe sahip. Sudan, 2021 darbesinden bu yana büyük ölçüde yalnızlaşmış durumda ve yabancılara yaklaşık 56 milyar dolar borçlu.

Ama borçların ağırlığı altında kalan bu ülkenin, can çekişen ekonomisini desteklemek için hâlâ on milyarlarca dolara acil ihtiyacı var.

Gelgelelim el-Burhan ve Hamidti, iktidarda ve savaş halinde kaldıkları sürece Amerika ya da Batının anlaşma imzalaması pek mümkün görünmüyor. 

Eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in devrilmesi ve (yüzölçümü bakımından üçüncü büyük Afrika ülkesi olan) Sudan'ın ABD Dışişleri Bakanlığı'nın terörü destekleyen ülkeler listesinden çıkmasından bu yana Sudan sivil toplumu ve uluslararası insan hakları örgütleri de dahil olmak üzere iç ve dış güçler, mevcut iktidara desteğini durdurması için ABD'ye baskı yapıyor ve halihazırdaki umutsuz bağlamda herhangi bir askerî yöneticinin, Sudan'da istikrarı gerçekleştirebilecek bir şahsiyet olarak desteklenmemesi gerektiğini savunuyorlar. 

Belirsiz bir gelecek

Washington, Sudan'da son birkaç günde yaşanan gelişmelerin, ulusun istikrarı veya demokratik yönetime geçiş beklentileri için iyi olmadığını düşünüyor.

Washington Üniversitesi Afrika Çalışmaları Programı Müdürü Christopher Tounsel ise durumu şu ifadelerle yorumluyor: 

Her iki adam da (el-Burhan ve Hamidti), Sudan'ın sivil demokrasiye geçişi için herhangi bir fırsatın önünde engel teşkil ediyor. Zira Sudan'da özgür ve adil seçimler yapması ihtimali, uzak görünüyor. Görünüşe bakılırsa kısa vadeli bir çözüme ulaştıran kısa bir yol da yok gibi. Bu durumu daha da zorlaştıran şey, bu iki güçlü adamın varlığı. Her ikisi de emri altındaki bir orduya komuta ediyor ve iktidar için birbiriyle savaşıyor. İktidardan vazgeçmeye de hazır değiller.

Velhasıl mevcut kargaşanın doğuracağı tehlikeler, el-Burhan, Hamidti ve hatta Sudan ulusunun yakın geleceğinin ötesine geçebilir.

Aynı şekilde bölgenin istikrarının tehlikeye girmesi de mümkün. 

Independent Arabia