Tunus'ta İslami bir gelenek olan iftar topu, ramazan ayında oruçlulara iftar vaktinin geldiğini duyurmak için kullanılır.
Son yıllarda teknolojik gelişmeler ve çok sayıda caminin inşa edilmesi, iftar vaktinin bilinmesine ve bu tarihi mirasın kaderine gölge düşmesine yol açtı.
Cezayir sınırına bitişik olan El-Kâf ilinde ramazan topu hala sembolizmini korumaya çalışıyor.
Top, yetkililerin Dünya Mirası Listesi'ne almak istediği tarihi bir gelenek olarak şehrin sahip çıkmak istediği bir değere dönüştü.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Kutlamalar
Ramazan topu son on yılda birçok Tunus şehrinde yayıldı, ancak yetkililer birçoğunu kaldırmak zorunda kaldı.
Bunlardan belki de en önemlisi, Ukbe bin Nafi'nin Mağrip bölgesinde İslam'ı yaymak için seçtiği Tunus'un en eski İslam şehri olan Kayravan ilinin topudur.
Diğer yandan ramazan topu, iki yıl önce tekrar kullanılmaya başlandığı El-Kâf gibi şehirlerde, yaşattığı neşeye rağmen hala var olma mücadelesine devam ediyor.
Top, birçok kazaya neden olduğu, onu kullanmaktan sorumlu olan kişilerin yaralanmasına veya ölümüne neden olduğu için birçok risk taşıyor.
El-Kâf Şehri Koruma Derneği Başkanı Ammar Sulican şunları söyledi:
El-Kâf, gelenek ve görenekleriyle tanınır. O, eski bir mirasa sahip olan bir şehirdir. Bu nedenle Ramazan topu, El-Kâf'ta var olan bir gelenektir. Ancak birçok şehirde, özellikle eskiyle olduğu için unutulmaya yüz tutmuştur. Ramazan topları şu anda belli bölgelerde yoğunlaşmış durumdadır. El-Kâf'ta ise şehrin en yüksek noktası olan el-Kasba bölgesinde bulunmaktadır. Orası onlarca kilometre öteden halkın çoğunluğu tarafından görülebiliyor.
Televizyon ve modern teknolojiler ortaya çıkmadan önce insanlar top atışlarına göre oruç tutar ve oruçlarını açardı. El-Kâf topunun bir özelliği de bakırdan yapılmış olmasıdır. Tunus'ta savaş dönemlerinde Tunus ordusu tarafından 1813'te ele geçirilen sadece iki orijinal ramazan topu vardır. Üzerinde yazılar bulunan tarihi eserlerden ikincisi daha sonra Fransa'ya götürülmüştür.
Ramazan ayı ile ilgili bilgiler ramazan topu sayesinde veriliyordu. Mesela oruç ayının başlangıcını ve bayram gecesini ilan etmek için üç kez top ateş edilerek hilalin göründüğünü teyit ediliyordu.
14 Ocak ayaklanmasının ardından Tunus, oturma eylemleri, gösteriler ve terör saldırıları nedeniyle güvenlik karışıklığına tanık oldu.
Sulican sözlerini şu şekilde sürdürdü:
2011 olaylarından sonra ramazan topunun kaldırılması esas olarak güvenlik nedenleriyle oldu ve bu, topun iki yıl önce tekrar kullanılmaya başlanılmasına kadar yıllarca devam etti.
Tunus'ta korku uyandıran birçok olaya yol açan ramazan topu, 2010 yılında Safakes ilinde patlayarak belediyede çalışan bir mühendisin ölümüne ve iki askerin yaralanmasına neden olmuştu.
Yok olmaya doğru
Topun ramazan ayında Müslümanlar tarafından kullanılmasının nedenlerini anlamak için güvenilir tarihsel referanslar yok.
Ancak kaynaklar, fikrin diğer birçok Arap ülkesinde yayılmadan önce Mısır'da ortaya çıktığını öne sürüyor.
Tunus Üniversitesi'nde tarih profesörü olan Muhammed Zevib konuyla ilgili fikirlerini şu şekilde paylaştı:
Bazı kaynaklara göre Mısır valisi Muhammed Ali Paşa, iftarı duyurmak için topları ilk kullanan kişiydi. O, güçlü bir Mısır ordusu kurma planının bir parçası olarak çok sayıda modern askeri top satın almıştı ve bir gün topun fırlatılması iftar anına denk geldi ve bu, meselenin mümkün olan en fazla sayıda insana ulaşmasını sağladı. Daha sonra top halk tarafından kabul edildi ve daha yaygın hale geldi. 2011'den bu yana Tunus'ta ramazan topu kullanımı azaldı ve sadece Bizerte, Safakes, El Kâf gibi bazı illerde bu gelenek kaldı. Bu azalma güvenlik meselelerinden kaynaklanıyor olabilir. Bu alışkanlık ortadan kalkacak gibi görünüyor.
Gelenek ve görenekler
Ramazan topunun Tunus'ta hayatta kalıp kalmayacağı belli değil. Çünkü özellikle 14 Ocak ayaklanmasının ardından düzinelerce caminin inşa edilmesiyle, bu durum, top atışlarıyla iftar vaktini bilmesi gereken ücra bölgeleri topa ihtiyaç duymaz hale getirdi.
Ammar Sulican sözlerini şöyle tamamladı:
Ramazan topu geleneğinin kaybolduğu şehirlerde gelenek ve göreneklere bağlılık devam etmektedir. Orucu açmanın duyurusu olan ezanların okunduğu camilerin yaygınlaşması topla eş tutulmuş ve böylece topun rolü azalmıştır.
