Mobbing, çok eski zamanlardan beri var olan; ancak bilimsel olarak 1980'li yıllardan sonra incelenen; 2000'lerden sonra önemi daha çok anlaşılan; çalışanı psikolojik ve fiziksel olarak tükenmişliğe sürükleyen, yıpratan, korkutan, sağlığını bozan bir taciz şekli ve oldukça yaygın bir örgütsel sorun...
İş yaşamında mobbing ile bu kadar sık karşılaşılır hale gelinmesine rağmen diğer ülke hukuk sistemlerinin aksine, Türk hukuk sisteminde doğrudan doğruya mobbingi konu alan, mobbing içerikli bir kanun hükmü bulunmuyor.
İş yerinde mobbinge maruz kalan bir çalışanın başvuracağı açık bir kanun maddesi bulunmadığı için, mobbing mağduru çalışan Türk Ceza Kanunu ya da İş Kanunu hükümlerinden faydalanarak derdine çözüm bulmaya çalışılıyor.
Hukuk sistemimizdeki bu büyük eksikliğin bir an önce giderilerek, diğer ülke hukuk sistemleri ile eş seviyede hükümler içeren kanunların mevcut hale gelmesi gerekir. 1
Yukarıda sözü edilen açıkla ilgili olarak 23 Mart 2023 tarihinde CHP İstanbul Milletvekili Dr. Sibel Özdemir'i TBMM'de ziyaret ettim.
Dr. Sibel Özdemir, Efe Demir'in intiharıyla ilgili iddialar konusunda Çalışma Bakanlığı tarafından inceleme başlatılmasına yönelik çağrı yapan, bankacılık sektörünün tüm sorunlarının araştırılması için TBMM'ye önerge sunan tek milletvekili.
Dr. Sibel Özdemir, 2019 yılında da bankalar ile finans sektörü için mobbing ve çalışma koşullarının araştırılmasına yönelik önerge vermiş bir vekilimiz.
Basına yansıyan haberlerden Efe Demir'in intiharıyla ilgili iddialar konusunda Çalışma Bakanlığı'na yaptığı çağrıyı okuyunca Meclis'te bir araya gelmek üzere randevulaştık.
Mobbing önergesi ve kanun teklifi hakkında görüş alışverişinde bulunduk.
Dr. Özdemir, İş Kanunu'nda ve Türk Ceza Kanunu'nda doğrudan mobbingi düzenleyen açık bir hüküm olmamasına yönelik açıkla ilgili olarak kanun teklifinin çalışılacağını, mobbingin cezalandırılacağı şekilde bir tartışma alanı açabileceğimizi aktardı.
Kendisine verdiği destek, çalışma yaşamının sorunlarını iyileştirmeye yönelik sunduğu tüm değerli katkılar için teşekkür ederim.
İş Kanunu'nda ve Türk Ceza Kanunu'nda doğrudan mobbingi düzenleyen açık bir hüküm yok
Gerek İş Kanunu'nda gerekse Türk Ceza Kanunu'nda doğrudan mobbingi düzenleyen açık bir hüküm yok. 1
Bu nedenle özel bir düzenleme gerekli. Mobbing mağdurunun uygulamada en çok karşılaştığı sorunlardan biri aynı zamanda ispat sorunu...
Türk hukukunda mobbing ile ilgili düzenleme olmadığından ispat yüküyle ilgili de özel bir düzenleme bulunmuyor.
Müstakil bir mobbing ile mücadele kanununun çıkması; mobbingin tanımının yapılması, kapsamının çıkarılması, hangi davranışların mobbing sayılacağının, süresinin belirlenmesi gerekiyor.
Mobbing uygulamak için çoğunlukla kullanılan suç türleri ve Türk Ceza Kanunu'na göre karşılık gelen maddeler şu şekilde karşımıza çıkıyor:
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'ndaki durum
- İnsan ticareti (Madde 80)
- Kasten yaralama (Madde 86)
- Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi (Madde 88)
- Taksirle yaralama (Madde 89)
- İşkence (Madde 94)
- Eziyet (Madde 96- (1)
- Cinsel saldırı (Madde 102/3-b)
- Cinsel taciz (Madde 105/2-a)
- Tehdit suçu (Madde 106)
- Şantaj (Madde 107)
- Cebir (Madde 108)
- İş ve çalışma özgürlüğünün ihlali suçu (Madde 117)
- Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (Madde 109)
- Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulanması (Madde 111)
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (Madde 117)
- Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi (Madde 118)
- Nefret ve ayırımcılık (Madde 122/1- c,d)
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma (Madde 123)
- Haberleşmenin engellenmesi (Madde 124)
- Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (Madde 134)
- Hakaret (Madde 125)
- Yağma (Madde 148/2)
- Nitelikli yağma (Madde 149)
- Bedelsiz senedi kullanma (Madde 156/1)
- Ve sair suçlar.
Ayrıca aşağıdaki maddeler kapsamında iddia ve uyuşmazlıklarla ilgili başvurular, değerlendirmeler yapılabiliyor:
| Hukuki açıdan mobbing | |
| Anayasa | 12-17-24-25-48-49-50'nci maddeler |
| Türk Ceza Kanunu | 80-86-89-94-96- (1)-102/3-b-105/2-a-106-107-108-117-109-111-118-122/1- c,d-123-124-134-125-148/2-149-156/1 |
| 4857 Sayılı İş Kanunu | 2-5'inci maddeler |
| İş Kanunu | 5-22-24-25'inci maddeler |
| Borçlar Kanunu | 417'nci madde |
| Türk Medeni Kanunu | 24'üncü madde |
| Sendikalar Kanunu | 31'inci madde |
| 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu | 38'inci madde |
| Kaynak: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/komisyon_rapor_no_6.pdf | |
Mobbinge karşı etkin koruma sağlayan ülkeler
Mobbing olgusu, yalnızca hukuk düzeninin özünü oluşturan temel insan hak ve özgürlüklerine ilişkin kuralların ihlali anlamına gelmiyor; aynı zamanda Anayasa ile güvence altına alınan çalışma hakkının da ihlali niteliği taşıdığından, özellikle 1990'lı yıllardan itibaren mobbinge karşı etkin koruma sağlama amacıyla Fransa, Belçika, Hollanda, İsveç ve Almanya gibi birçok ülkede yasal düzenlemeler yapılmaya başlandı. 2
Fransa'da 20 Ocak 2002 tarihinden bu yana yürürlükte olan "Sosyal Modernizasyon Yasası" ile Fransız İş Kanunu'na "mobbingle mücadele" başlıklı yeni bir bölüm eklendi.
Anılan kanunda mobbing, "çalışma koşullarının kötüleşmesini hedefleyen ya da bu sonucu doğuran, çalışanların haklarını ya da onurunu zedeleyen, fiziksel ya da ruhsal sağlığını olumsuz etkileyen yahut mesleki geleceğini tehlikeye atan sistematik davranışlar" olarak tanımlanıyor.
Kanun, mobbingle mücadele için işletme yöneticilerini bütün tedbirleri almakla yükümlü kılıyor ve böyle bir durum söz konusu olduğunda işletme dışından bir arabulucu tarafından yürütülecek bir uzlaştırma süreci öngörüyor.
Kanunla mobbing mağduruna iş mahkemesinde ve ceza mahkemesinde dava açma olanağı tanınıyor. 2
Ayrıca, bir yıla kadar hapis veya 15 bin euro para cezası ile cezalandırmanın önünü açıyor.
İsveç'te İş Güvenliği ve Sağlığı Ulusal Dairesi'nin, daha 1993 yılında çıkardığı tüzükle işverenlere, mağduriyeti en geniş biçimde önleyecek biçimde işi planlama ve organize etme yükümlülüğü yüklendi.
Bu tür bir durumla karşılaşıldığında "gecikmeksizin" karşı tedbirler alınmalı. 2
İsveç, mobbinge karşı özel yasal düzenleme yapan ilk Avrupa Birliği ülkesi... İsveç'te intihar vakalarının genellikle mobbing kaynaklı olması nedeniyle yıllar önce yasaklandı.
1994'ten beri İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Yasası kapsamında mobbing suç sayılıyor.
Finlandiya'da 2000 yılından bu yana psikolojik şiddet suç sayılıyor.
Belçika hukuk sisteminde işçi mobbinge uğradığını ispat etmek zorunda olmayıp, şikâyet edilen tarafın yasalar tarafından yasaklanan bir eylem veya davranışta bulunmadığını ispatlaması gerekir ki, bu prensip, işçiye gerçek bir koruma sağlıyor.
Norveç'te mobbing davranışının cezai müeyyidesi bulunuyor.
Mobbing suç sayılsın
Mobbing suç sayılmalı çünkü mobbinge maruz kalanlar, dayanma güçlerine ve imkânlarına bağlı olarak iş yerlerini değiştiriyor, erken emekliği tercih ediyor, kalp ya da sinir krizi geçiriyor; kimi psikolojik destek alırken, kimileri de yaşadıkları baskıyı kaldıramayarak intihara sürükleniyor.
Mobbing, kişiyi psikolojik ve ekonomik hasarlarla dolu bir uçuruma itiyor. Bazı yasal düzenlemelerimiz maalesef mobbingin beslenmesine hizmet ediyor.
Bu nedenle mobbing kavramının yasal olarak düzenlenmesi ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi, uygulanacak mobbing konusunda caydırıcı bir etkiye sahip olacaktır.
Kanunda yapılacak suç tanımlamasının kapsamlı ve net olması, mobbing uygulamalarının azalmasına katkı sağlayacaktır.
Mobbing ile ilgili düzenlemelerin bir an önce yapılarak konunun çözüme kavuşturulmasıyla iş kaybı ile ekonomik ve sosyal zararlar asgari seviyeye inecektir.
Gelin hep birlikte cesurca, korkusuzca #mobbingsuçsayılsın #mobbingyasasıçıksın etiketleriyle kamuoyunda ses getirelim.
Yan yana, omuz omuza dayanışmayla birlikte mobbing yasasının çıkmasını ve mobbingin suç sayılmasını sağlayalım.
Kaynak:
1. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194618
2. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2010-88-598
3. Wickler, DB 2002, s. 480.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
