Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimi 14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak.
Aday olmak isteyenlerin partilere başvurularının bu hafta içi tamamlanması bekleniyor.
Net sayılar başvurular bittiğinde belli olacak. Her seçim öncesinde olduğu gibi yine milletvekilliği aday adaylığına yoğun ilgi var.
AK Parti ve CHP'ye aday adaylığı için yapılan başvuruların sayısının şimdiden 2 bine ulaştığı iddia ediliyor.
24 Haziran 2018 seçimleri öncesinde AK Parti'ye 7 bin 329, İYİ Parti'ye 2 bin 800, MHP'ye bin 815, CHP'ye bin 592 kişi aday adaylığı başvurusunda bulunmuştu.
Tabii ki aday adayı olan herkesin seçime katılması da mümkün değil.
Her parti 600 milletvekili adayı gösterecek. Partilerin güçleri doğrultusunda hangi ilde kaç milletvekili çıkarabileceği de belli.
Genelde her seçimde bir önceki dönemde milletvekili olan isimlerden ortalama yarısına yakını yeniden seçilebilecek yerlerden aday gösteriliyor.
Yine partiye katkı sağlayacağı düşünülen kişiler de parti yönetiminin teklifiyle aday oluyor.
Kısaca kendisi gelerek aday adayı olanlardan pek azı seçimlerde milletvekili olabilme şansına sahip oluyor.
Hal böyleyken yüzlerce insan aday adayı olabilmek için partilerin talep ettiği ciddi meblağları ödüyor.
CHP ve İYİ Parti'de başvuru ücreti 30 bin lirayken, AK Parti'de 20 bin, HDP ve Saadet Partisi'nde 15 bin, Memleket Partisi'nde 10 bin, Gelecek Partisi'nde beş bin, Yeniden Refah Partisi'nde 7 bin 500, MHP'de 3 bin lira.
Kadınlar, gençler ve engellilerden başvuru ücreti genellikle yarı yarıya talep ediliyor.
Aday adaylığı için başvuranlar aday gösterilemezlerse bile paralarını geri alamıyor.
Ödedikleri rakam partiye bir nevi bağış olarak kalıyor.
Peki aday adaylarından pek azı amacına ulaşabilirken neden bu kadar insan aday oluyor?
Bunun birinci nedenin parti tarafgirliği ve ideoloji olduğu muhakkak. Ancak bunun dışında hangi nedenler var?
"Etiket için başvuran da var"
Eski CHP İstanbul Milletvekili Kadir Gökmen Öğüt'e göre bunun çeşitli nedenleri mevcut. Yeni müracaat edenlerin bir kısmı 'hele ben bir başvuruda bulunayım, bir kenarda bulunsun. 5 yıl sonrası için biraz daha hakkım olsun' diye düşünür. Bir nevi etiket için başvurur. Bir yere gittiğinde 'ben milletvekili aday adayıyım' diyecek.
Öğüt, bir grup insanın da desteklediği partinin kazanacağına veya ülke yönetiminde söz sahibi olacağına dair beklentisi varsa sonrasında bürokraside yer almak isteğiyle seçimde aday olduğunu belirterek, "Ana iki etken bunlardır" dedi.
"Partinin emektar isimleri samimi duygularla son kez şansımı deneyim der"
Bunun yanında samimi duygularla ideolojik gerekçelerle başvuranların da olduğunu belirten Öğüt, "Yıllardan beri parti için mücadele etmiş partinin emektar isimleri vardır. Bir şekilde genel başkanla da tanışmıştır. Samimi duygularla son bir şansımı deneyim diyerek başvurur" şeklinde konuştu.
"Çevreden gaz verenler de oluyor"
Dönemsel olarak belli meslek gruplarından başvuranlarda artışlar yaşanabildiğini kaydeden Öğüt, "Örneğin hukuki sorunların çok olduğu dönemlerde hukukçulardan çok başvuranlar oldu. Mesela bu dönem deprem gündemde. Emin olun 2-3 tane deprem bilimciyi de aday olarak görürsünüz" ifadelerini kullandı.
"Bir de siyasetle uğraşanlar bilir" diyen Öğüt bambaşka bir noktaya dikkati çekerek, şunları söyledi:
Çevrenizdeki bazı kişiler de inanılmaz gaz verir. 'Sen olmazsan bu parti olmaz' diyenler oluyor. Biraz da bu gazların etkisiyle başvuranlar da oluyor. Biraz da prestij için aday adayı olanlar oluyor. Torununa çevresine 'milletvekili aday adayıydım' diyenler de oluyor. Ancak bütün bu başvurular içinde kötü niyetli olanların oranı 1/5'i geçmez.
"Adayların çoğu milletvekilliğini kendine yakıştırıyor"
Avrasya Araştırma Şirketi Başkanı Kemal Özkiraz ise başvuruların esasen etiket olarak kullanılmak üzere yapılmadığı görüşünde.
Özkiraç'a göre bir kısmı bürokraside ileride tarafını belli etmek için aday oluyor. Ama diğer adayların çoğu milletvekilliğini kendine yakıştırdığı, kazanabileceğine inandığı için aday oluyor.
Aday adaylığın tamamıyla kişisel motivasyonla ilgili olduğunu vurgulayan Özkiraz, "Bazen bakıyorsunuz 'bu adam niye aday oldu' diyorsunuz ama adam kendini oraya layık görüyor" yorumunu yaptı.
"Parti bağlılığı, ideoloji de var"
Milletvekili adayı olmanın özellikle iktidar partilerinde olanlar açısından etiket sağlayabileceğine işaret eden Özkiraz, "Hiç milletvekili çıkaramayacak partilere de adaylık başvurular var. Bu biraz parti bağlılığı, biraz ideoloji, biraz da kişinin özgüveniyle alakalı. Bazen diyorlar ki 'Gittim genel başkanla görüştüm bana çok iyi olur çalış dedi' deniliyor. Bütün genel başkanlar kendine gelene, 'çalış iyi olur' der. Kimseye 'senden milletvekili olmaz' denmez. Genel başkanların da işi zor" değerlendirmesinde bulundu.
'Sen benim kim olduğumu biliyor musun' deme arzusu mu?
Siyasal İletişimci Doç. Dr. Burcu Zeybek de tüm dar ve kısıtlı süreye karşın partilere milletvekili olmak için yapılan başvurularda adeta aday patlaması yaşandığına dikkati çekti.
"Peki neden bu kadar talep var" diye soran Zeybek, "Para kazanmak mı? Statü beklentisi mi? Dokunulmazlık mı? Hizmet aşkı mı? Yoksa 'sen benim kim olduğumu biliyor musun" deme arzusu mu?" sorularını sıraladıktan sonra öncelikle milletvekili tanımı yapmak gerektiğini söyledi.
Zeybek, milletvekilliğinin "Bir ülkenin milletvekili bir parlamentoda oy veren kişileri temsil eden siyasal kimliğe sahip kişiyi ifade eder” diye tanımlandığını kaydetti.
"Bir nevi VIP vatandaş olursunuz"
"Milletvekilliği beraberinde ne gibi avantajlar getirir" sorusuna Zeybek, "O ilin protokolüne dahil olur, dokunulmazlık alır. Yani bir nevi VIP vatandaş oluyor. Elbette statüsel olarak çok cezbedici bir görev. Ancak kaçının hizmet aşkıyla yanıp tutuştuğu soru işaretidir" şeklinde konuştu.
"Adayların yazılı olmayan birtakım şartları karşılaması gerekir"
"Hangi amaçla olursa olsun benim gözümde bu adayların yazılı olmayan birtakım şartları da karşılaması gerekir" diyen Zeybek, şöyle devam etti:
"Bu göreve talip olanların kişilik özellikleri, sahip olduğu kültürel değerler, güven ve iyimserliği, yetenek ve tecrübesi, doğruluğu ve ahlakı, davranışları ve etki gücüyle içinde bulundukları toplumsal yapının genel menfaatlerini muhafaza eden kimselerden oluşması gerekir."
Adayların bir siyasi tercihi de temsil eden kişiler olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Burcu Zeybek, sözlerini şöyle tamamladı:
Bu ayrımın önemine varmak gerekiyor. Çünkü yalnızca siyasi parti önyargısıyla davranış biçimi ya da salt toplum önceliklerinin aşırı biçimde öne çıkması istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Adayın asıl olan partisi, kendisi ve toplum arasında mevcut sinerji ve etkileşimi, herkesin kazanacağı şekilde kurgulamasıdır."
© The Independentturkish
