Malcolm X, "Irkçılık ideolojik bir düşünce değil, aksine psikolojik bir hastalıktır" sözüyle Amerikan toplumunun yüzyıllardır yüzleştiği ırkçılığa işaret etmişti.
Kendi ırkını üstün görme hastalığından kurtulamayan Batı dünyası, bir taraftan bunu antropolojik bir teoriye oturtarak üstün ve aşağı ırkın sınırlarını çizerken; diğer taraftan siyahi halkı çeşitli ırkçı ifade ve söylemlerle aşağılamıştı.
Aşağıda, belirli bir etnik kökene veya ırk grubuna mensup kişiler hakkında ima veya iddia olarak veya aşağılayıcı bir şekilde atıfta bulunmak için kullanılan veya kullanılmış olan etnik hakaretlerin (etnofalizmler) bir listesi buluyor.
Listelenen bazı terimler genellikle etnik bir karalama, diğerlerini ırk, etnik köken veya milliyet temelinde aşağılamak için gündelik konuşmalarda kullanılır.
Bir terimin çağrışımı ve aşağılayıcı veya tarafsız bir tanımlayıcı olarak kullanımının yaygınlığı, zamana ve coğrafyaya göre değişir.
Etnik hakaretler, "pis Yahudi", "Rus domuzu" vb. gibi genel amaçlı bir hakareti etnik köken adıyla birleştirerek ırksal bir sıfat olarak da üretilebilir.
Bu terimlerin kökenine bakıldığında Batı dünyasında sömürgecilik öncesi ve sonrası ırksal aşağılamanın çok daha belirgin olduğu görülüyor. 1
Bunlardan mesela Abid terimi Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da Siyahi halkı Arap köle ticareti ile ilişkili köle olarak Arapça Abo/Abbo ve Avustralya'daki Aborijinler gibi kastedilir.
Başlangıçta, bu sadece Aborijin için gayri resmi bir terimdi ve aslında Aborjin halkının kendileri tarafından (Aborijin tarafından yönetilen Abo Call gazetesinde olduğu gibi) 1950'lerde saldırgan bir ifade olarak kabul edilmeye başlayana kadar kullanıldı.
Abo birçok kişi tarafından hala oldukça kaba olarak görülse de tamamen aşağılayıcı olan boong ifadesi, kasıtlı olarak hakaret etmek için türetildiğinden ve bu kelimenin bir hakaret olarak statüsü açık olduğundan, Abo artık daha yaygın olarak kullanılır. 2
Afro mühendisliği ifadesi ise, renkli mühendislik veya zenci teçhizatı ya da Afrika mühendisliği gibi Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) Siyah Amerikalılara has kalitesiz, ikinci sınıf veya geleneksel olmayan, derme çatma işçilik kastedilir.
Onlara dair kötü bir şey ilişkilendirirken dolaylı olarak siyah Amerikalılara beyaz Amerikalılardan daha kötü veya daha düşük değerli olarak atıfta bulunur.
Yine mesela Ali Baba, ABD'de Irak halkı için suç faaliyetinde bulunduğundan şüphelenilen bir Iraklı manasında kullanılır.
Timsah yemi ifadesi, ABD'de timsahların bulunduğu eyaletlerde, özellikle Florida'da daha yaygın olarak kullanılır.
Siyah insanlar, özellikle siyah çocuklar ilk olarak 20'nci yüzyılın başlarında timsah yemi olarak kullanıldı, ancak bazıları terimin 19'uncu yüzyılın sonlarında ortaya çıktığını varsayıyor.
Terim, köle ticareti sırasında siyah çocukların ve bebeklerin ABD'deki beyazlar tarafından timsahları yakalamak için yem olarak kullanıldığı gerçeğinden kaynaklanmaktadır.
Yine mesela, maymun kelimesi, ABD'de siyahi insanların etnik gruplar arasındaki kültürel farklılıkları, insanların ortak ataları paylaştığı şempanzelerden evrimsel uzaklıklarıyla bağlantılı olarak tanımlayan eski teorilere atıfta bulunmak maksadıyla kullanılırdı.
Bunlardan Jemima Teyze/Jane, Teyze/Mary, Teyze/Sally, Teyze ifadeleri, ABD'de Siyahi kadınların Beyazlara "öpüşen" siyah bir kadın, bir "satılmış" Tom Amca'nın kadın meslektaşı gibi yaftalama maksatlı kullanıldı.
Fransa'da kullanılan Bamboula ifadesi, Siyah insanlara karşı hakaret içerir.
Yine Bluegum sözü, ABD'de Bir Afrikalı Amerikalıyı, tembel ve çalışmaya isteksiz olarak yaftalamak maksadıyla kullanılır.
Boong / bong / bung Avustralya; Avustralya Aborjinleri için "ölü", "enfekte" veya "işlevsiz" anlamına gelen Avustralya İngilizcesinde argo bung ile ilgili.
Bu terim başlangıçta ölmek, sonra bozulmak, iflas etmek, çalışmayı bırakmak manasında ve Avustralya Ulusal Sözlüğü, kökenini "insan" veya "insan" anlamına gelen "Wemba" sözcüğünden alır diye kaydeder.
Boonga / boong / bunga / boonie Yeni Zelanda Pasifik Adalıları Muhtemelen benzer Avustralyalı isimden türetilmiştir. 3
Bootlip ABD'de Afrikalı Amerikalı demektir. Bounty bar ifadesi, Birleşik Krallık'da Siyah insanlar için Beyaz bir insan gibi davrandığı düşünülen ırksal olarak siyah bir kişi (yani dışı kara, içi beyaz) manası taşır.
Buna başka ülkelerde kokonat da denilir. Brownie ifadesi, ABD'de Kahverengi tenli insanlar için 1940'lar ve 1950'lerde ayrımcılık gayesiyle kullanıldı.
Yine Burrhead / Burr-head / Burr head terimi ABD'de Afro dokulu saçlara atıfta bulunan siyah insanlar için kullanıldı.
Karga, Amerika Birleşik Devletleri'nde Siyah insanları tahkir etmek gayesiyle kullanıldı.
Cushi ya da Kushi terimi, Koyu tenli insanlar için, Antik Kush Krallığı'ndan bir bireye atıfta bulunan Kushite'den gelir.
Bu, genellikle Afrika kökenli insanlara atıfta bulunmak için kullanılan İbranice İncil'de de belirtilmiştir.
Başlangıçta yalnızca tanımlayıcı olan bu sözcük, günümüz İsrail'inde giderek aşağılayıcı bir çağrışım üstlendi ve Etiyopyalı İsrailliler ve İsrail'deki Afrikalı göçmen işçiler ve sığınmacılar tarafından aşağılayıcı olarak kabul edildi.
Yine darky / darkey / darkie Siyahi insanları nitelerken sözlükbilimci Richard A. Spears'a göre, "darkie" kelimesi aşağılayıcı ve kışkırtıcı bir anlam kazanmadan önce yumuşak ve kibar olarak kabul edilirdi.
Dhoti Nepal Hint veya Madheshi halkı yerli kıyafetlerine referans olarak Dhoti, Hint yarımadasındaki insanlar tarafından giyilirdi.
Sekiz top, Siyahlar için Bilardo'daki siyah topa atıfta bulunur. Argo olup genellikle aşağılayıcı bir şekilde kullanılır.
Bunlardan Wuzzy ifadesi, Birleşik Krallık'ta Hadendoa insanları hakkında, 19'uncu yüzyıldaki Hadendoa savaşçılarının ayrıntılı saç stillerine atıfta bulunmak için kullanırdı.
Hakaret ve ayrımcılık olarak kullanıldığı için Sudan'da halk arasında hoş karşılanmaz.
Galla terimi, Etiyopya Oromo insanları veya Etiyopya ve Somali'deki diğerleri 1670'ten beri kullanılıyordu.
Bunlardan Cin sözü, Avustralya Aborijin kadın Moore (2004), "cin" kelimesinden gelmekle birlikte Avustralya'da Beyaz insanlar Aborijin bir kadınla gündelik seks yapan beyaz bir kişi olarak argo manada kullanıldı.
Yine Golliwog kelimesi, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Birleşik Krallık, Yeni Zelanda Koyu tenli insanlar, özellikle Afro-Karayipler başlangıçta bir çocuk edebiyatı karakteri ve siyah oyuncak bebek türü olan ancak sonunda koyu tenli insanlara karşı bir alay olarak kullanılmaya başlayan bir ifadedir.
Yine Groid, ABD'de Siyah insanlar "negroid"den türetilmiştir.
Bunlardan Gine ya da Ginzo ifadesi, İtalyan halkın uydurduğu büyük olasılıkla "Gine zencisi"nden türemiştir.
Bu da İtalyanların Gine yerlileri gibi esmer veya esmer tenli olduğunu ima eder. Küçücük "Ginzo" şeklinde kullanılan argo ifade ırkçılık içermektedir.
Bundan biraz farklı olarak Hacı ifadesi, ABD'de askerlerin Iraklılar, Araplar, Afganlar veya Ortadoğu ve Güney Asya halkından Mekke'ye hac ziyareti yapan bir Müslüman'a verilen unvan olan Hacı'dan türemiş olsa da alay ve argo manasında kullanılmıştı.
Inyenzi ifadesi, Ruanda'da Tutsi halkı ve Tutsi etnik grubundan bir kişiyi kasteder. Kelimenin tam anlamıyla "hamamböceği" anlamına gelir ve bildirildiğine göre Tutsi isyancılarının geceleri nasıl saldıracaklarından ve bir hamamböceği gibi öldürülmesi zor olan geri çekildiğinden türetilmiştir.
En önemlisi, RTLM tarafından soykırımı kışkırtmak için kullanıldığı için, Ruanda soykırımı sırasında dünya çapında öne çıktı.
Jigaboo, jiggabo, jigarooni, jijjiboo, zigabo, jig, jigg, jigger ifadeleri ABD'de basmakalıp siyah özellikleri olan siyahi insanlar (örneğin, koyu ten, geniş burun ve büyük dudaklar) için kullanıldı.
Bir Bantu fiilinden, "kafalarını uysalca eğiyorlar" anlamına gelen tshikabo, uysal veya köle bireyleri belirtir. Argo olması yanında yaftalama manası taşır.
Yine Jim Crow terimi Amerika Birleşik Devletleri'nde Siyah insanları kasdetmek için kullanılan argo bir terimdir. 4
Türkçede bilinen anlamından başka kafir, kaffer, kafir, kafir, kaffre terimi Arap Yarımadasında gayrimüslimlerin ırkı ne olursa olsun Arapça kafirden "kafir" anlamına gelen terimden türetilen bir argo kelimedir.
Güney Afrika'da sömürgeciler Siyahi insanların yaşadıkları yerleri kaffaria olarak adlandırmışlardır.
Yine kaffir boetie Afrikaans "Kaffir kardeşler," Apartheid döneminde siyah sempatizanlar anlamında kullanılan bir argo kelimeydi.
Kalia, kalu, kallu Hintçe "koyu tenli insanlar" kelimenin tam anlamıyla Hindistan'da siyah tenli insanlar için kullanılan siyahi anlamına gelir, Afrikalılardan bahsederken ırkçı ima da olabilir.
Kanake Alman Türk halkı Bir dereceye kadar yeniden sahiplenildi.
Kano Filipinler Batılı yabancılar, özellikle Amerikalılar genellikle Filipince (Tagalog) veya diğer Filipin dillerinde kullanılır. Filipince "Amerikano" kelimesinden kısaltılmıştır.
Genellikle Amerikalılara, özellikle de konuşmacının aşina olmadığı klişeye uyabilecek batılı yabancılara, özellikle Avrupa, Avustralya, Yeni Zelanda, vb. yerlerde kullanılmıştı.
Kebap kelimesi Amerika'da Müslümanları, genellikle Arap veya Türk kökenli olanlara yönelik bir hakaret ifadesi olarak kullanıldı.
Mabuno/Mahbuno Zimbabwe Yerel Avrupa halkı, genellikle Avrupa kökenli Beyaz Afrikalılar tarafından kullanılmıştır.
Mau-Mau, 1950'lerde Mau Mau İsyanı'na katılan Kikuyu kabilesi halkı için Amerika Birleşik Devletleri'nde Kenyalılar atıfta bulunulmak için kullanıldı.
Mayate/Mayatero Siyah insanları kastemek için kelimenin tam anlamıyla Figeater böceğinin İspanyolca konuşma dilindeki adından alınarak kullanıldı.
Mulignan/Mulignon/Moolinyan sözü, ABD'de siyahlar için İtalyan-Amerikalılar tarafından kullanılırdı.
Bazı Güney İtalyanca dil türevlerinde patlıcan anlamına gelen "mulignana" kelimesinden türetilmiştir.
Nig-nog veya Nignog Commonwealth siyah insanları yaftalamak maksadıyla başlangıçta siyah insanlarla ilişkilendirilmeden önce bir acemi -aptal veya saf bir kişi- anlamına geliyordu. 5
Nigger / niger / nig / nigor / nigra / nigre (Karayip) / nigar / niggur / nigga / niggah / niggar / nigguh / niggress / nigette / neger (Hollandaca) Dünya çapında siyah insanların İspanyolca ve Portekizce negro kelimesinden ("siyah"), anlamında Latince niger'den türetilmiştir.
İspanyolca veya Portekizce terim ya da Filipince gibi terimden türetilen diğer bu tür diller, ülkeye göre çağrışım açısından değişebilir; bazı ülkelerde çağrışım, tarafsız veya olumsuzluk manaları arasında değişebilir.
Örneğin, İspanyolca ve Portekizcede sadece siyah rengi ifade edebilir.
Oreo ifadesi, ABD'de Siyah insanları kastetmek için 1960'larda kullanıldı.
Oreo kurabiyesi gibi beyaz davranan ve bu nedenle dışı siyah ve içi beyaz olarak algılanan siyah bir kişiyi ifade eder.
Paki, Pakkis, Pak kelimesi, Birleşik Krallık, İrlanda, Kanada, Norveç Pakistanlılar, diğer Güney Asyalılar ve bazen Ortadoğu halkı "Pakistan" halkını kasdetmek maksadıyla argo olarak kısaltılmıştır.
Pickaninny Afrikalı Amerikalı çocukları ifade etmek için kullanılan argo bir sözdür.
Sundurma maymunu siyah insanları kastetmek maksadıyla, ABD şehirlerindeki kentsel apartman komplekslerinin ön verandalarında veya basamaklarında takılan siyahi grupların algılanan ortak davranışlarına atıfta bulunur.
Quashie sözü, Karayip Siyahlarının genellikle saf veya bilgisiz kişiler üzerinde kullanılır.
Batı Afrika isminden Kwazi, genellikle pazar günü doğan bir çocuğa verilen addır.
Rastus sözü, ABD'de Afrikalı Amerikalılar için kullanılan basmakalıp bir argo terimdir.
Sambo terimi, ABD'de Afrikalı Amerikalılar veya Siyah insanları kasdetmek için kullanılan bir argo ifadedir.
Kum zencisi, ABD'de Arap halkı kasdetmek maksadıyla ve esas olarak çoğu Arap ülkesindeki çöl ortamı nedeniyle kullanılan argo bir sözdür.
Schvartse, Schwartze ifadesi, Yidiş veya Almanca konuşanlar arasında Afrikalılar için kelimenin tam anlamıyla argo olarak "siyah" anlamına gelir.
Shine ifadesi, ABD'de siyah bir kişiyi Ayakkabı boyacılığından türetilen, birçok siyah insanın almak zorunda kaldığı düşük bir iş olarak yaftalamak maksadıyla kullanılır.
Füme sözü, İrlandalı/Füme İrlandalı ABD Siyah insanlar hem siyahları hem de İrlandalıları aşağılamayı amaçlayan, ancak esas olarak siyah insanlar için kullanılan bir 19'uncu yüzyıl terimidir.
Soutpiel ifadesi, Güney Afrika'da Beyaz İngilizce konuşanlar, "Soutie" olarak kısaltılan ve "Tuz-penis" olarak çevrilen bir Afrikanca terimdir.
Bu ifade İngiliz askerlerinin bir ayağının Birleşik Krallık'ta, bir ayağının Güney Afrika'da olduğu söylenen Boer Savaşlarından gelmektedir ve penisleri Atlantik Okyanusu'nda sallandı (tuzlu suyla dolu) gibi argo bir ifadedir. 6
Mızrak kuşu sözü, Afrikalılar hakkında özellikle Amerika'da Afrika kökenli insanların ilkel olduğu fikrinden türemiştir.
Çaydanlık sözü, Afrika kökenli Siyah insanları kasdetmek için 19'uncu yüzyıldan Amerika'da kullanılmıştır.
Havlu başı ifadesi, genelde türban takanları geleneksel keffiyeh başlığına dayalı olarak özellikle Arapları ve Müslümanları ifade eder.
Ancak İngiliz İngilizcesinde bu terim yalnızca Arapları ifade etmek için kullanılır.
Amerikalılar 'paçavra başı' terimini türban takanlar için de kullanırlar, çünkü sarığı oluşturan kumaş bir paçavra olarak tanımlanabilir, ancak Britanya İngilizcesinde havlu başlı soley terimi Araplara atıfta bulunur, çünkü geleneksel olarak mesela Yaser Arafat'ın giydiği kırmızı ve beyaz Suudi kefiyesi veya siyah beyaz Filistin keffiyesi gibi doğu keffiyeleri, İngiliz çay havlularının en yaygın tarzlarına ve Amerikan bulaşık bezine benzerken Sih türbanları buna benzemez.
Tom Amca ABD'de Siyah insanlar Beyaz otorite figürlerine boyun eğen bir şekilde davrandıkları algılanan Siyah insanları ifade eder.
Wigger / Whigger / Wigga (Beyaz Zenci) sözü, 19'uncu yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nde İrlandalıları ifade etmek için kullanılırdı.
Bazen bugün beyaz insanlara atıfta bulunmak için beyaz çöp veya cahillere benzer bir şekilde halen kullanılır.
Ayrıca giyim tarzı, tavırları ve argo konuşma yoluyla kentsel siyah gençliği taklit eden beyaz gençliği ifade eder.
1968'de çığır açan Amerika'nın Beyaz Zencileri kitabında olduğu gibi, radikal Québécois tarafından kendine atıfta bulunmak için de kullanılmaktadır.
Beyaz çöp ifadesi ise sanki Afrika kökenli halkın bir etki tepki sonucu ABD'de 1830'lardan itibaren siyah ev kölelerinin beyaz hizmetçilere karşı yaygın kullanımı haline gelen bir aşağılama sözü olarak halen bazı yerlerde devam ediyor.
Wog Commonwealth, koyu tenli yabancılar herhangi bir esmer veya koyu tenli yabancılar için kullanılan argo sözdür. Muhtemelen "golliwogg"dan türetilmiştir.
Batılı ülkelerde, genellikle Asya veya Afrika'dan gelen koyu tenli insanlara atıfta bulunur, ancak bazıları bu terimi kendi ülkelerinin sınırları dışındaki herhangi birine atıfta bulunmak için de kullanırlar.
Sarı kemik sözü, genelde açık renkli Siyah insanlar Sarı bir kemik, karışık siyah ve beyaz soydan gelir.
Bazı durumlarda, ağırlıklı olarak beyaz mirasa sahip olmaları ancak tek bırakma kuralının uzun süreli kültürel sonuçları nedeniyle siyah olarak tanımlanmaları mümkündür.
Louisiana Creole soyundan olan Amerikalı şarkıcı Beyoncé, kendini sarı kemik olarak tanımladı. 7
Batı dünyasının hususiyetle Afrika kökenli halka taktığı bu tür aşağılayıcı terimler eskisine nazaran az da olsa ne yazık ki halen kullanılmaktadır.
Sadece bu kavramlar bile Batı medeniyetinin ayrımcı, ırkçı ve batık dünyasını yansıtmaya yeter.
Notlar:
1. Slater Jack. 1993. Malcolm X. Chicago: Childrens Press.
2. Satgar Vishwas. 2019. Racism After Apartheid: Challenges for Marxism and Anti-Racism. Johannesburg: WITS University Press.
3. Madibbo Amal I. 2021. Blackness and La Francophonie: Anti-Black Racism Linguicism and the Construction and Negotiation of Multiple Minority Identities. Québec: Presses de l'Université Laval.
4. McGowan Mary Kathryn. 2019. Just Words : On Speech and Hidden Harm (version First edition) First ed. Oxford United Kingdom: Oxford University Press.
5. Blum Lawrence. 2019. "I'm Not a Racist but..." : The Moral Quandary of Race. Ithaca NY: Cornell University Press.
6. Otts S. McEachin and Frye Gaillard. 2012. Better Than Them: The Unmaking of an Alabama Racist. Montgomery: NewSouth Books.
7. Villarosa Linda. 2022. Under the Skin : The Hidden Toll of Racism on American Lives and on the Health of Our Nation First ed. New York: Doubleday a division of Penguin Random House LLC.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
